Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt magazijn
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Damon, cop. 2013 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 170 TYRA |
Besprekingen
30/09/2014
Waarom kan een Britse marinier zich er niet toe brengen om een Iraaks geitenhoedertje neer te leggen? Wetende dat bij het sparen van diens leven de schuilplaats van zijn manschappen verraden zal worden, hun lot op die manier onvermijdelijk bezegeld zal worden en hun missie om legio levens te redden op een fiasco zal uitdraaien?
Dit waargebeurde relaas ten tijde van de Iraakse bezetting van Koeweit neemt T. S. Tyra in zijn boek Het morele brein: evolutie, emoties en ethiek als uitgangspunt om zich te buigen over onze morele aard. Belangwekkend hierbij is dat de auteur de draagwijdte en beperkingen onderzoekt van zo’n morele dispositie. Want in welke mate en onder welke omstandigheden determineert deze biologisch ingesleten moraliteit ons gedrag? Ware het in bovenstaand geschetste situatie bijvoorbeeld mogelijk en beter geweest om een meer rationele morele overweging — in de vorm van een utilistische calculus — de overhand te laten krijgen: het onschuldige jongetje slachtofferen teneinde meerdere levens te redden?
In navolging van inzichten uit de biologie zoals William Hamiltons theorie over verwantenselectie en Robert Trivers’ idee van wederzijds altruïsme, concludeert Tyra dat de mens ‘lokaal altruïstisch’ is. Onze empathie en bereidwilligheid om te helpen richten zich primair op onze verwanten en op anderen die ons (vaak letterlijk) nabij zijn. Met uitstapjes naar onder andere befaamde sociaal-psychologische experimenten van Stanley Milgram en Philip Zimbardo en naar de gevangenis van Abou Ghraib toont de schrijver aan hoe de-individuatie, ontmenselijking, de aanwezigheid van autoriteit en groepsdenken onze morele capaciteit buitenspel kunnen zetten.
Maar niet alleen onze morele intuïtie kan vertroebeld raken door context en bepaalde omgevingsinvloeden, ook onze door de evolutie geknede morele gevoelens zelf zijn niet per se aangepast aan deze tijd. Tyra wijst erop dat emoties als angst, woede en walging en hierop gebaseerde stereotypen een verstrekkende invloed hebben op onze morele oordeelvorming, zodanig dat ze maar moeizaam een rationele correctie verdragen.
De auteur heeft in het korte bestek van dit boekje duidelijk te veel hooi op zijn vork genomen. Zo kon over recente neurobiologische inzichten, die gewag maken van verschillende hersenprocessen en neuronale circuits die betrokken zijn bij de totstandkoming van morele besluitvorming, ongetwijfeld nog veel meer verteld worden. Bovendien had Tyra er goed aan gedaan om een inleiding in het boek op te nemen, waarin hij het onderscheid had kunnen verhelderen tussen ethiek zoals die door filosofen wordt gedefiniëerd en (proto-)moraliteit zoals die door biologen wordt bestudeerd. Nu worden verschillende concepten te veel op één hoop gegooid.
Jammer is ook het schreeuwerige en foeilelijke boekomslag dat de potentiële lezer ervan kan weerhouden om het boek daadwerkelijk open te slaan. Want als je erin slaagt om je bibliofiele bezwaren even opzij te zetten, dan ontdek je binnenin een prikkelend en in grijstinten verteld verhaal over wat ons nu juist zo menselijk of onmenselijk maakt.
(Dit is een abstract van een artikel van Frederik Polfliet. De volledige tekst is verschenen in De Leeswolf 3, 2014.)
[Frederik Polfliet]
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.