Het uur van de engel
Karel Schoeman
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Brevier, 2014 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 10860 |
Ludo Teeuwen
te/ep/26 s
De Zuid-Afrikaanse schrijver Karel Schoeman (1939) is een stuk minder bekend dan zijn Engelstalige evenknie J.M. Coetzee - met wie hij vaak vergeleken wordt - maar hij schrijft even prachtige en doorleefde boeken.Dit leven is daar een mooi voorbeeld van. Alleen al vanwege het lege, bijna archetypische landschap dat Schoeman oproept, is dit boek de moeite van het lezen waard. Zelfs al ben je nooit in Zuid-Afrika geweest, je krijgt een intense, bijna zintuigelijke indruk van de Karoo en de omliggende gebergten en plateaus in de Noordkaap. Dit landschap leeft en ademt en trapt op je ziel.
Het vertelrecept voor de roman is vrij eenvoudig. Een anonieme oude vrouw op haar sterfbed reflecteert over haar leven. Het is donker, de nachtkaars dooft langzaam uit. Ze is meer stem dan personage en haar herinneringen nemen ons mee naar de tweede helft van de negentiende eeuw, kort nadat de eerste settlers de onherbergzame Roggeveldbergen waren ingetrokken.
De oude vrouw sterft in de boerderij waar ze is opgegroeid. Ze ijlt, haar herinneringen zijn onbetrouwbaar, ongeordend en vertekend, maar doorheen de fragmenten en scherven van het verleden reizen we met haar mee terug naar de koloniale tijd. De beelden die ze oproept, zijn heel sensitief. Dit is een literatuur van de zintuigen, van licht en donker, van geuren en aanrakingen. Het land is 'bitter', 'glanzend zilvergrijs', 'dor en vaal'; het is een hard, meedogenloos landschap van steen en gruis en droogte, maar tegelijk is het vertrouwd en geliefd, met de oerboerderij als veilige thuishaven. In het harde zonlicht of de schittering van het maanlicht, in het spel van licht en schaduw, van aarde en lucht en water ontstaan beelden van een wrede schoonheid.
Mater familias
In die harde wereld schrapen de voorouders van de oude vrouw een bestaan bijeen. Het is een eenzaam, primitief bestaan van stille, in zichzelf gekeerde en ongeletterde mensen waarin het leven het ritme van de seizoenen volgt. Als kind is de oude vrouw teruggetrokken en schuchter, maar ook slim en leergierig. Haar rol is die van observator; zo krijgen we een doorleefde en bijna intieme indruk van de relaties en de verhoudingen in het gezin, tussen de vader en de moeder, de kinderen, de gekleurde bedienden.
Anders dan in de traditionele boerenroman, of 'plaasroman' zoals hij in Zuid-Afrika wordt genoemd, draait hier niet alles rond de vader of de pater familias, maar om de moeder. Zij is de harde, koele en ondoordringbare spil van de familie. Ze is een kind van rondzwervende blanke boeren met nauwelijks middelen van bestaan, maar na haar huwelijk neemt ze de touwtjes op het Roggeveld in handen en boert goed, met een onverzettelijkheid die aan verbetenheid grenst. Door de ogen van de oude vrouw beschrijft Schoeman het proces van die meedogenloze strijd: hoe het land van de oorspronkelijke bewoners, de basters of afstammelingen van Bosjesmannen en Hottentotten, wordt geconfisqueerd, hoe kleinere boeren worden uitgekocht, hoe stukje bij beetje het domein groeit en de schapenkudden groter worden.
Pessimistisch
Een plan of een doel is er niet echt. De mythe van het pioniersleven wordt ontkracht. Het verwerven van land en rijkdom lijkt wel de uitkomst van een blinde lotsbestemming, alsof de vroegere doffe armoede van de moeder en de onherbergzaamheid van het land de onverzettelijkheid en verbetenheid alleen maar aanzwengelen. De rijkdom en het stijgende aanzien zijn niet veel meer dan een bijproduct. En wat is de prijs van de overwinning? De stervende vrouw is ongetrouwd en kinderloos. De zoon van haar broer, de enige erfgenaam van de familie, is onvruchtbaar. Zo eindigt de opvolging van de generaties. Wat blijft, zijn de stenen, het land, de eindeloze vlakte. Of dit een straf is voor de dodelijke hoogmoed en hebzucht, of gewoon de natuur der dingen, laat het boek in het midden.
Zo lijkt het wel alsof dit een pessimistische roman is, een existentieel drama waarin de personages gevangen zitten, verstoken van liefde en intimiteit. Dat is niet helemaal correct. Er zijn wel degelijk momenten van genegenheid, van onderlinge steun en sympathie, van gemeenschap. Maar die momenten zijn spaarzaam, even spaarzaam en kostbaar als het water in de Karoo, en daardoor juist zo precieus. Op het einde van de roman 'berust' de oude vrouw. 'Dit' leven had ook een 'ander' leven kunnen zijn. Alles is gezegd. Er komt geen dageraad meer. De schaduw verdwijnt in de schaduwen. Een sluier dekt alles toe.
KAREL SCHOEMAN
Dit leven.
Vertaald door Rob van der Veer, Brevier, 256 blz., 19,90 ?. Oorspronkelijke titel: 'Hierdie lewe'.
De auteur: Zuid-Afrikaan die herhaaldelijk in Europa verbleef. Schreef talrijke romans waarvan 'n Ander land (1984) enDie uur van die engel (1995) tot de bekendste behoren.
Het boek: bekroonde roman van 1993, pas nu vertaald. Ontkracht de mythe van het pioniersleven.
ONS OORDEEL: prachtig en doorleefd, literatuur van de zintuigen.
¨¨¨¨è
Ludo Teeuwen ■
Drs. Cees van der Pluijm
Dit is het verhaal van een oude vrouw die aan het eind van de 19de eeuw terugkijkt op haar leven op het geïsoleerde Afrikaanse platteland. Geen traditionele 'plaasroman' (boerderijroman), maar een geraffineerde vervlechting van fictie en historie, waarbij psychologisch verfijnd de christelijke moraal, het samenleven van een boerenfamilie, het egoïsme, het materialisme, de rol van de vrouw, het racistische onrecht, en de overlevingsstrategie en de uiteindelijke triomf van de oude vrouw worden blootgelegd. Karel Schoeman (1939) is een in Nederland ten onrechte onbekende en weinig vertaalde Afrikaanse schrijver. Hij weet het imposante landschap te laden met symbolische betekenissen, terwijl de taal vaak eenvoudig blijft, maar met een bedwelmende kracht. De roman is goed vertaald in een evocatief Nederlands, waarin recht gedaan wordt aan het origineel. Het boek verscheen in 1993 als deel van een trilogie, maar is een op zichzelf staande roman, waarin de historische en lokale setting als drager werkt van een ironiserende, tijdloze en universele thematiek. Bevat een verklarende woordenlijst. Kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.