Rode hongersnood : Stalins oorlog tegen Oekraïne
Anne Applebaum
Anne Applebaum (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Ambo, cop. 2013 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : GESCHIEDENIS : 927.3 APPL |
31/10/2013
IJzeren Gordijn beschrijft het totalitaire systeem in de Centraal- en Oost-Europese staten die na de Tweede Wereldoorlog onder sovjetdominantie kwamen te staan. Het boek bestaat uit twee delen. Terwijl het eerste luik inzoomt op de woelige periode van de communistische machtsovername, beschrijft het tweede deel de technieken en methodes waarmee de verworven macht geconsolideerd werd. Daarbij beperkt Applebaum zich tot een beschrijving van de lotgevallen van Polen, Hongarije en Oost-Duitsland.
Haar belangrijkste stelling heeft betrekking op de politieke en ideologische verstrakking die het maatschappelijk leven in de staten deed omslaan. Terwijl deze koerswijziging traditioneel in verband gebracht wordt met het begin van de Koude Oorlog, stelt Applebaum dat ze ingebed zat in een langetermijnvisie die al op het einde van de oorlog vorm kreeg. In elk bezet land werd van meet af aan een aantal basiselementen van de machtspolitiek van de Grote Broer geïntroduceerd. Fysieke intimidatie en liquidatie vormden hierbij de rode draad. Politieke tegenstanders werden prompt opgesloten in voormalige naziconcentratiekampen. Dubbelzinnig was ook de houding tegenover overlevenden van de Holocaust: terwijl een aantal van de nieuwe gezagsdragers zelf van Joodse origine waren, werd antisemitisme tot op zekere hoogte gedoogd en in de hand gewerkt. Tezelfdertijd waarschuwt Applebaum echter voor het vellen van al te snelle oordelen. Van de verregaande parallellen inzake het beleid tussen de drie betrokken landen getuigt ook de systematische ontmanteling van de burgermaatschappij, in het bijzonder van onafhankelijke jeugdorganisaties, die opgedoekt werden en zo nodig vervangen door politiek gekleurde equivalenten. Ten slotte werd ook het economisch leven een belangrijk strijdtoneel voor de communisten. Dat de vrije verkiezingen konden doorgaan, had — aldus Applebaum — enerzijds te maken met de stellige overtuiging dat de initiële ingrepen van de Sovjets zouden volstaan om de verkiezingen naar de hand te zetten van de lokale communisten. Anderzijds ging men ervan uit dat de bittere ervaring van de oorlog de keuze voor een communistisch bewind zou vergemakkelijken. Bijzonder lezenswaardig zijn de hoofdstukken over de ambitieuze urbanisatieplannen en de invoering van het socialistisch realisme. De laatste hoofdstukken gaan in op de reacties van de modale burger.
Wie een indringende en gedetailleerde inkijk wil krijgen in de werking van een totalitaire staat, die krijgt waar voor zijn geld. Als bijdrage tot het debat over de naoorlogse tweedeling van Europa stelt IJzeren Gordijn echter enigszins teleur. Al geeft Applebaum her en der aan inzicht te willen geven in het ‘waarom’ van Stalins inlijving van Oost-Europa, haar focus ligt veeleer op het ‘hoe’. Of enkel politieke motieven meespeelden, of ook economische dan wel militaire, daarover blijft ze opvallend vaag. Ook de houding en de rol van het Westen blijven onderbelicht. Bovendien motiveert ze haar keuze voor het gebruik van het titelwoord ‘Oost-Europa’ nogal knullig en gaat ze argeloos voorbij aan de beladen voorgeschiedenis die de term kent in de West-Europese culturele topografie en die volgens Larry Wolff in zekere zin het pad heeft geëffend voor de naoorlogse politieke tweedeling van Europa. Hoe Applebaums onderzoek zich verhoudt ten opzichte van de these van Wolff, blijft echter onduidelijk, vermits het boek ontbreekt in haar literatuurlijst.
(Dit is een abstract van een artikel van Kris Van Heuckelom. De volledige tekst is verschenen in De Leeswolf 5, 2013.)
[Kris Van Heuckelom]
A.H.B. de Munnick
De auteur, bekend van haar boek over de Sovjet-terreur onder Stalin ('Goelag', 2003)*, beschrijft nu hoe dezelfde terreur over Oost-Europa werd uitgerold, tegelijkertijd met de Russische tanks die eind 1944-begin 1945 dat gebied bevrijdden van de Duitse bezetters. Eenmaal in Polen, Hongarije, Roemenië, Oost-Duitsland enzovoort bleven de Russen daar en plantten er totalitaire regimes. In detail vertelt Applebaum het treurige, tragische (en bekende) verhaal van corrupte dictators, gehersenspoelde samenlevingen en de totale controle van de regimes over economie, cultuur en maatschappij, alles gebaseerd op de leugens van het communisme. Zij eindigt in 1956, de Hongaarse opstand en het begin van het einde van de vergoddelijking van Stalin, het begin van een andere tijd. Het boek is levendig geschreven, maar bevat weinig analyse van de motieven en drijfveren van de Russische heersers. Na lezing van het boek is van enige mogelijke 'Ostalgie' geen sprake meer. Met enkele kaartjes, drie katernen zwart-witfoto's, eindnoten, een literatuuroverzicht en register.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.