Machiavelli : een biografie
Miles J. Unger (Auteur), Rogier van Kappel (Vertaler)
Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Ambo, © 2012 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : SOCIALE WETENSCHAPPEN : 330.6 UNGE |
Besprekingen
15/04/2013
De uitdaging waarvoor elke biograaf van Machiavelli staat, is zeker en vast een dankbare. Het cliché dat de geschiedenis van de auteur van Il Principe heeft gemaakt — een cynische, want atheïstische machtsdenker die ervan uitgaat dat zowat alles gepermitteerd is voor wie zijn doel wil bereiken — moet in elke goede levensschets vanzelfsprekend sterk worden genuanceerd. In het boek van enige omvang dat de gemiddelde biografie is, mag een dergelijk streven geen noemenswaardige problemen opleveren. In de plaats van dat cliché moet een levende mens naar voren treden, niet uit de nevelen der tijd, maar omringd door het stralende zonlicht van de uitzonderlijke bloeiperiode die Machiavelli’s geboortestad Florence in de overgang van de vijftiende naar de zestiende eeuw kende. Miles Unger, dit keer de dienstdoende biograaf, heeft de klus op dat punt in elk geval voorbeeldig geklaard.
Unger, een Amerikaans kunsthistoricus die met enige regelmaat voor The New York Times schrijft, kent de tijd en de stad waarin Machiavelli leefde door en door. In 2008 publiceerde hij al een levensschets van de persoon die de bloeiperiode van Florence als geen ander verpersoonlijkt: The Brilliant Life and Violent Times of Lorenzo de’ Medici. Lorenzo ‘Il Magnifico’ (1449-1492) stierf toen Machiavelli 23 was. Van diens steile politieke carrière was op dat moment nog geen sprake. Na de dood van de glorieuze leider van de Medici-dynastie raakte Florence in verval. Eerst werd de stad aangevallen door de Franse koning Karel VIII. De angst die de bevolking daarbij in haar greep kreeg, werd vervolgens uitgebuit door de Dominicaanse boeteprediker Savonarola, die van 1494 tot 1498 aan het hoofd kwam van de Florentijnse republiek. Op 22 mei 1498 werd Savonarola ter dood gebracht en drie weken later begon de politieke carrière die Machiavelli in de geschiedenisboeken zou doen belanden. Op 15 juni 1498 werd hij secretaris van het nieuwe stadsbestuur.
De talrijke politieke en diplomatieke ervaringen die Machiavelli vijftien jaar lang in die hoedanigheid opdeed, zouden de voedingsbodem gaan vormen voor de belangrijke publicaties die we intussen met zijn naam associëren: de Discorsi (een reeks verhandelingen over politiek en staatsvorming, geschreven naar aanleiding van zijn lectuur van de Romeinse geschiedschrijver Livius) en zijn wellicht nog bekendere traktaat over de ideale heerser, Il Principe. Die laatste tekst was overigens in de zestiende eeuw al berucht: de auteur werd er niet alleen van verdacht de breuk tussen Hendrik VIII en de paus te hebben geïnspireerd, die tot de oprichting van de Anglicaanse kerk leidde, maar ook nog eens verantwoordelijk te zijn voor de bloedige gebeurtenissen van Bartholomeusnacht. In het Engeland van de negentiende eeuw ontleende
de duivel zelfs zijn bijnaam aan de auteur van Il Principe: ‘old Nick’.
De meeste commentatoren nemen aan dat Machiavelli de Discorsi en Il Principe schreef nadat er in 1512 aan zijn ambtelijke carrière een eind was gekomen. Ten gevolge van een zoveelste politieke omwenteling kwamen de Medici opnieuw aan de macht in Florence. Machiavelli kwam aanvankelijk in de gevangenis terecht, maar werd al snel vrijgelaten — althans, op voorwaarde dat hij zich zou terugtrekken op zijn landgoed in de buurt van Florence. Daar wijdde hij zich aan de studie van de klassieken (Livius vooral), die hij las met het oog op de lessen die hij uit hun werk kon trekken voor zijn eigen tijd. Il Principe droeg hij op aan de volgende vooraanstaande telg uit het geslacht van de Medici, ook Lorenzo genaamd, naar zijn roemruchte grootvader. De hoop dat deze opdracht de auteur van het traktaat opnieuw een rol van belang zou laten spelen in de politiek van zijn stad, werd evenwel nooit werkelijkheid.
In zijn mooie biografie doet Unger het intussen bekende verhaal van Machiavelli’s leven nog eens uitvoerig over. Nieuwe inzichten moet de lezer die dat verhaal al kent in dit boek niet verwachten. Wel slaagt de auteur erin Machiavelli’s persoonlijkheid goed centraal te houden, vooral dan door te doen uitschijnen dat hij diens psychologie doorgrondt. Dat blijkt al meteen uit het eerste hoofdstuk, waarin Unger inzoomt op het moment dat Machiavelli in het voorjaar van 1513 in de gevangenis zit, op verdenking van deelname aan een complot tegen de Medici. ‘Machiavelli was er de man niet naar om zich te wentelen in zelfmedelijden’, pretendeert Unger te weten, om een aantal pagina’s verder te besluiten dat zijn verknochtheid aan de politiek ‘wellicht’ het gevolg was van ‘het diepgevoelde besef dat zijn vader in de ogen van zijn gelijken een wat meelijwekkende figuur was’. Lezers die zich net als ik af en toe zullen storen aan dergelijke pyschologiserende gissingen, zullen niettemin voldoende goeds kunnen halen uit het boek. Toegegeven, het is wat jammer dat Unger veel verhalende voetnoten aan zijn tekst toevoegt — de informatie kon doorgaans vrij eenvoudig in de tekst zelf worden opgenomen — alsook dat de Nederlandse editie her en der ontsierd wordt door zetfouten. Maar wie zicht wil krijgen op het leven van een denker die voor de hedendaagse politiek van het grootste belang is geweest, is bij Unger zeker aan het goede adres. Zelf blijf ik Sebastian de Grazia’s Machiavelli in Hell (1989) de betere biografie vinden, maar die is niet naar het Nederlands vertaald.
[Jürgen Pieters]
Bernard Huyvaert
Niccolò Machiavelli (1469-1527) wordt vaak geassocieerd met gewetenloze machtswellust en uitspraken als 'het doel wettigt de middelen'. Maar het plaatje is veel genuanceerder. Machiavelli was niet alleen een van de belangrijkste denkers uit de renaissance, maar ook een vernieuwer: zijn uitgangspunt was niet hoe de mens zou moeten zijn, maar hoe hij werkelijk is, namelijk een slecht en egoïstisch wezen dat zich bij zijn daden laat leiden door eigenbelang. De biografie van Unger plaatst Machiavelli in een ruimer kader, dat van de woelige periode van het Florence van rond 1500. Je vindt een pakket boeiende informatie over Florence en de renaissance. De belangrijkste bron voor het leven van Machiavelli zijn zijn eigen geschriften. Het boek leest vlot, maar spreekt ook een publiek aan dat dieper wil gaan. Vandaar de noten op het einde van het werk en een uitvoerig register. Een biografie is geen hagiografie. Ook de kleine kanten van Machiavelli komen aan bod. Hij hield van een bezoek aan de taverne met vrienden, hij ging graag naar prostituees en deed daar ook niet geheimzinnig over.
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.