Neem het niet!
Stéphane Hessel
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Van Gennep, 2011 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 309 HESS |
15/06/2013
Op 27 februari 2013 overleed op 95-jarige leeftijd de Frans-Duitse schrijver en filosoof Stéphane Hessel, activist en overlever van de nazikampen. Tot voor 2010 was Hessel slechts bekend in academische kringen. Toen schreef hij het politieke pamflet Indignez-vous! (vertaald als Neem het niet!), waarin hij op nauwelijks 28 bladzijden de tijdgeest perfect vatte. De oud-verzetsstrijder, die als diplomaat meeschreef aan de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, zette zich na de Tweede Wereldoorlog in voor een samenleving waarin rijkdom wordt herverdeeld, onderwijs voor iedereen toegankelijk is, de pers vrij en onafhankelijk is en er sociale 'zekerheid' is voor iedereen. De zware wereldwijde financiële en economische crisis die in 2008 losbarstte, bracht een onderliggende morele crisis aan het licht. Politiek filosoof Thomas Decreus vat het zo samen: 'Het fascisme in al zijn dertiger-jaren-rauwheid kwam (nog) niet terug. Maar in plaats van zwartgelaarsde stoottroepen kwamen managers en ideologen, technocraten en populisten die barsten sloegen in de idealen waarvoor Hessel en vele anderen ooit de wapens hadden opgenomen'. Hessel nam de pen ter hand en schreef een nuchter, gestructureerd en helder pamflet, waarin hij vanuit een grote persoonlijke geloofwaardigheid de dictatuur van het geld, de groeiende kloof tussen arm en rijk, de teloorgang van de planeet, de behandeling van migranten in Europa en de onderdrukking van de Palestijnen aankloeg. Wat ons bedreigt, zegt Hessel, is het libido possidendi dat ertoe leidt dat een steeds kleiner wordende minderheid van fabelachtig rijken die geen ander doel kennen dan de eigen verrijking, steeds meer geld verwerft. In vrij algemene termen en zonder concreet programma riep hij op tot verzet tegen het onrecht in de moderne wereld en tot meer engagement en verontwaardiging. Het boekje — aanvankelijk gedrukt op een oplage van 8000 exemplaren — sloeg aan, werd een wereldwijde bestseller met 4,5 miljoen verkochte exemplaren in 33 talen en had een enorme invloed. In Spanje, waar de jongeren door werkloosheid en bezuinigingen op de knieën waren gebracht, gingen vanaf mei 2011 protestgroepen de straat op onder de naam los indignados, de verontwaardigden. Ook de Occupy-beweging werd door het pamflet geïnspireerd. Hessel werd op zijn oude dag een wereldvedette, die zijn boodschap mondiaal kon uitdragen.
In het kielzog van het succes van Neem het niet! verscheen Doe er iets aan! (Engagez-vous!), een bundel met gesprekken die Stéphane Hessel tussen september 2009 en januari 2011 met de jonge journalist Gilles Vanderpooten voerde. Het boek gaat dieper in op thema’s zoals de Palestijnse kwestie, het milieu en de sociale ongelijkheid. Nadien verscheen nog zijn autobiografische Geloven in het onwaarschijnlijke (Tous comptes faits… ou presque) en De weg van de hoop (Le chemin de l’espérance), dat hij samen met zijn oude strijdmakker Edgar Morin (1921), Franse filosoof en socioloog, schreef. De weg van de hoop — zestig bladzijden — is een operationalisering en concretisering van de ideeën die Hessel in Neem het niet! aanbracht. De auteurs benadrukken dat waarden als solidariteit, democratie, sociale gelijkheid en mensenrechten geen details zijn die op simpel verzoek van de 'vrije markt' opzij kunnen worden geschoven, maar de basis vormen waarop onze naoorlogse samenleving rust. Ze pleiten op een genuanceerde wijze voor een evenwichtige samenleving, waarbij economische groei wordt gekoppeld aan duurzaamheid en ecologische kaders. Duurzame energie, openbaar vervoer, sociale economie, onderwijs, cultuur en gemeenschappelijke voorzieningen moeten worden gestimuleerd ten koste van de agro-industrie, de fossiele en atoomenergie, de parasitaire grondstoffenspeculatie, de oorlogsindustrie, de giftige consumptiedwang, de consumentistische vervuiling, de economie van het overbodige en het oppervlakkige en onze spilzieke manier van leven. De auteurs pleiten voor een humanisering van de samenleving, waarbij het begrip welzijn wordt losgekoppeld van zijn materiële betekenis. Het 'goede leven' werd verengd tot comfort en materieel bezit, maar gaat daarbij voorbij aan de essentie: liefdes- en vriendschapsrelaties, gemeenschapsgevoel en levenskwaliteit. Het affectieve, psychische en morele welzijn van de burgers moet opnieuw centraal komen te staan. Hessel en Morin verzetten zich radicaal tegen het neoliberale denken, dat mensen beschouwt als al te kwantificeren objecten in de plaats van als met autonomie, verstand en gevoel begiftigde wezens. In die zin wensen Hessel en Morin de westerse — lineair denkende — beschaving niet in ere te herstellen, maar dromen ze van een synthese van het beste uit alle beschavingen. Daarbij vermelden ze expliciet de morele en spirituele waarde van de Aziatische — circulaire — filosofieën. De auteurs houden verder een pleidooi voor de vermenselijking van de steden en de revitalisering van het platteland, voor de oprichting van 'Huizen van de Broederschap' in grote steden, voor een minder repressieve aanpak van de jongerencriminaliteit, voor het herinvoeren van coöperatieven, voor kortingen op gezonde voeding voor achterstandgezinnen, voor een herwaardering van het algemeen vormende onderwijs (de alfawetenschappen) en voor meer transdisciplinair onderwijs.
De weg van de hoop biedt een mooie, coherente, idealistische, soms ontroerende boodschap voor de wereldgemeenschap van twee ongeruste negentigplussers. Hun pleidooi voor een 'hermoralisering van de samenleving' en een 'revitalisering van de ethiek' past helemaal in deze door het ontspoorde neoliberalisme ontredderde tijdgeest. [Gunter Bousset]
Drs. H.H.M. Meyer
Hessel is oorlogsheld, stelde met Eleanor Roosevelt de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens op en is onder meer 'ambassadeur voor het leven' van de Franse Republiek; hij wordt gezien als de geestelijk vader van de Occupy-beweging. Geen kleine jongen dus. Morin, ook verzetsheld, is filosoof en socioloog. Hun hoge leeftijd is geen reden om zich niet te blijven verzetten tegen onrecht. Zo schreef Hessel het beroemde pamflet 'Indignez vous!' (vertaald in vele talen, onder meer het Nederlands: 'Neem het niet!', 2011)* waarin hij opriep zich vreedzaam te verzetten tegen het Israëlische handelen betreffende de Palestijnen, het milieu-vandalisme, de groeiende ongelijkheid tussen arm en rijk etc. 'De weg van de hoop' kan men zien als een vervolg hierop. De uitwassen van het neoliberalisme, de schandalige behandeling van migranten, de werkloosheid, het slechte onderwijs en de materialistische cultuur komen aan de orde. 'Niet meer, maar beter', luidt hun motto. De auteurs gaan diep in op de oorzaken en geven ook wegen aan om uit de misère te komen. Een helder en reëel betoog. Pocketuitgave; normale druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.