Vorstelijk verzameld : Van Eyck, Gossaert, Bruegel : meesterwerken uit het Kunsthistorisches Museum Wenen

Vorstelijk verzameld: meesterwerken uit het Kunsthistorisches Museum Wenen verscheen naar aanleiding van de gelijknamige tentoonstelling in het Groeningemuseum in Brugge. 53 topstukken uit de Weense reserves zijn naar Brugge overgebracht om er te midden van de uitmuntende collectie 'Vlaamse' schilderkunst van de vijftiende-zestiende eeuw te pronken. Het gaat om werk van belangrijke Vlaamse Primitieven als Jan van Eyck, Hugo van der Goes, Hans Memling, Gerard David, Jheronimus Bosch en van zestiende-eeuwse kunstenaars met grote renommee zoals Juan de Flandes, Jan Gossaert, Joachim Patinir, Pieter Bruegel de Oude, Michael Sittow, Jan van Scorel, Jan van Hemessen, Frans Floris en Frans Pourbus de Oude.
De catalogus beschrijft die stukken op een klassiek historisch-iconografische manier, waardoor de kwaliteit van de schilderijen niet altijd oplicht. Daardoor komen sommige voorstellingen, zoals het prachtige, frêle, bleke jongetje met looprek en molen geschilderd in een zwarte cirkel tegen een rode achtergrond, nauwelijks tot hun recht. Een grondige morfologische beschrijving die het kijken stimuleert, zou op zijn plaats geweest zijn. Maar de contextualisering van de stukken maakt veel goed. Het is meteen ook de grote meerwaarde van de catalogus ten opzichte van de tentoonstelling. In vier essays worden respectievelijk de geschiedenis van de 'Vlaamse' portretschilderkunst, de veranderende functies van de religieuze schilderkunst in de Nederlanden, de landschapschilderkunst en de genretaferelen toegelicht. Het gaat stuk voor stuk om erg bevattelijke syntheseteksten die de ontwikkelingen toelichten en de schilderijen uit Wenen in een groter geheel plaatsen. De teksten zijn geschreven door specialisten als Till-Holger Borchert en Manfred Sellink. Het extra illustratiemateriaal van goede kwaliteit zorgt voor een visueel surplus. Bovendien belicht het artikel 'Vorstelijk verzameld' van Sylvia Ferino-Pagden de manier waarop de stukken in de Weense collecties zijn terechtkomen. Dat kan op het eerste gezicht verwondering wekken. In de vijftiende eeuw zijn er echter, door de aanwezigheid van kooplieden en bankiers in de bloeiende havenstad Brugge, al vele werken naar het buitenland verscheept. Ook de jaarmarkten speelden in die schilderijenhandel een zeer grote rol. Vermogende (aristocratische) families interesseerden zich meer en meer voor de kunstwerken uit onze streken en die interesse nam nog toe toen Antwerpen het handelscentrum van de Nederlanden werd. Talrijke vorsten probeerden werken, vaak voor privégebruik, te bemachtigen. Door het huwelijk van Maria van Bourgondië met Maximiliaan I in 1477 werden de geschiedenis van het Bourgondische hof en van het Habsburgse huis bovendien aan elkaar verbonden. De Habsburgers regeerden als vorsten of landvoogden over onze gebieden en spiegelden zich aan de verfijning en culturele bloei in onze regio. Zo kwamen heel wat 'Vlaamse' meesterwerken, vaak ook via tussenkanalen, in Wenen terecht. Ze behoren er nog altijd tot de top van de collectie. [Brigitte Dekeyzer]