In de plaats van liefde
Etienne Van Heerden
Etienne Van Heerden (Auteur), Karina van Santen (Vertaler), Martine Vosmaer (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Podium, cop. 2011 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 8045 |
30/04/2012
De 47-jarige Henk de Melker, hoofdfiguur uit 30 nachten in Amsterdam, heeft een reis naar Amsterdam nodig om eindelijk de confrontatie met zichzelf en zijn verleden aan te gaan. Nu zijn tante Zan (Susan) hem in haar testament een woning aan de grachten heeft nagelaten — enige voorwaarde: hij moet dan in Nederland blijven wonen en zijn geboorteland Zuid-Afrika defintief verlaten — krijgt hij dertig dagen om zijn beslissing te nemen. De Melker, die directeur is van een klein museum in Somerset-Oost (een dorpje in de Karoowoestijn) en zich als historicus de auteur mag noemen van een tiental kleine monografieën over onopgemerkte figuren, wordt meegezogen in een waterval van gebeurtenissen waar hij aanvankelijk kop noch staart aan krijgt, maar die hem naar een bevrijdende apotheose zullen voeren die hem verzoent met zijn familie en de geheimen die die altijd al met zich heeft meegedragen.
Etienne van Heerden heeft 30 nachten in Amsterdam opgebouwd als een dubbelverhaal, waarin alternerend gefocust wordt op Henk de Melker (in de hij-vorm) en zijn tante Zan, die in de ik-vorm aan het woord komt. Zan is letterlijk en figuurlijk het buitenbeentje in de familie: ze lijdt aan epileptische aanvallen, de ziekte die door Van Heerden nergens bij name wordt genoemd, maar steevast aangeduid wordt als de 'Schuimbol'-momenten, waarin Zan de Achtste kleur waarneemt en een soort geestesverruimende ervaring krijgt. Het zijn die ervaringen die ook haar taal kleuren: een unieke Zan-taal waarin de woorden als in een stormbui aan de mond van de 'gekke tante' ontsnappen. Van Heerden toont zich hier een meester van de taal. Eén voorbeeld (maar zo loopt het het hele boek door) om dit te bewijzen: 'Ik volg het kwikstaartje, MaOlliviers balletbeestje, zo noemt zij hem, kijk hoe hij zwikzwak op zijn pootjes altijd een hipje hier een scharrelvoetje daar een hakteentje aan het showen is terwijl zijn kraaloog je in de gaten houdt.'
Met Zan is nog meer aan de hand: Van Heerden situeert zijn verhaal voor een deel in de jaren zestig, toen het verzet tegen de apartheid vorm kreeg in ondergrondse bewegingen en in Nederland een anti-apartheidsbeweging actief was. Zan wordt door haar geliefde meegesleurd in 'de Beweging', maar moet later zijn gruwelijke terechtstelling (zijn lichaam wordt verbrand) meemaken omdat hij fout heeft gehandeld. Ze raakt totaal in de macht van de leider van de Beweging, laat zich met haar Xhosa-naam Xan noemen, steelt thuis zelfs een deel van het kostbare Napoleonservies, een erfstuk in de familie. Als Henkie, haar neefje, haar verraadt omdat hij in haar 'glaskamer' — de serre waar Zan haar geheimen bewaart in vazen — informatie heeft gevonden en die doorspeelt aan de veiligheidspolitie, wordt zij door de Beweging naar Amsterdam verbannen, waar ze een korte carrière uitbouwt als actrice en nadien, als ze de dood voelt naderen, Henk weer bij zich roept. De cirkel is gesloten, schijnbaar althans, want in een magistrale slotscène keert Henk, met zijn tante Zan die dan toch niet overleden blijkt te zijn, naar Zuid-Afrika terug.
30 nachten in Amsterdam is een roman die talrijke lagen bevat. Je kan de roman lezen als een familieroman over de De Melkers, met aan het hoofd MaOllivier die waakt over de 'Aanzienlijkheid' (de plaas, maar ook de 'blanke' waarden) en de vader van Henk die in de psychiatrie belandt, maar zelf de verwijdering van Zan uit de familie regelt. En Henk zelf, die al op de openingsbladzijde een 'voetje-voor-voetje-loper' wordt genoemd, zo beducht is hij ervoor zijn geordende leven verstoord te zien... een familie kortom die doet terugdenken aan die uit Van Heerdens roman De betoverde berg en door de omstandigheden verbrokkelt. Van Heerden schrijft ook over het Zuid-Afrika van nu, wetend wat het verleden heeft aangericht en twijfelend aan de toekomst: 'Waar is de euforie van de bevrijding als je geen bewegingsvrijheid hebt in je eigen land? De criminele klasse past een nieuw soort apartheid toe: zij die aanvallen en zij die aangevallen worden'. En 30 nachten in Amsterdam is ook een boeiende roman over het schrijven. Henk werkt aan een monografie over Cor van Gogh, de vergeten broer van Vincent die ooit in Zuid-Afrika verzeild geraakte. Meer en meer twijfelt De Melker aan zijn oorspronkelijke opzet een levensbeschrijving op papier te zetten tussen de mijlpalen van geboorte en dood. De frictie tussen verbeelding en werkelijkheid neemt gaandeweg pijnlijker vormen aan. En ten slotte: wie de Zuid-Afrikaanse literatuur een beetje kent, zal genieten van de her en der opgenomen citaten uit werk van auteurs die Van Heerden zelf bewondert (onder meer Eugène Marais, naar wiens schitterende gedicht 'O diep rivier, O donker stroom' wordt verwezen). 30 nachten in Amsterdam is een nieuw hoogtepunt in het oeuvre van Etienne van Heerden. [Jooris Van Hulle]
Drs. Cees van der Pluijm
Van Heerden (1954) is een internationaal gewaardeerde Zuid-Afrikaanse auteur in wiens werk de Zuid-Afrikaanse geschiedenis grote rol speelt. In '30 nachten' wordt het verhaal verteld van een epileptische Zuid-Afrikaanse blanke vrouw met eigenzinnige zeden die eerst in de terreurbeweging in Zuid-Afrika terecht komt en later een gevierd actrice wordt in Amsterdam. Haar wat tragische neef krijgt de kans haar erfgenaam te worden op voorwaarde dat hij in Amsterdam gaat wonen. Tijdens dertig nachten aldaar maakt hij de keuze. Van Heerden laat zijn personages bizarre avonturen beleven. De hoofdstukken in het perspectief van de vrouw zijn soms vermoeiend door het associatieve taalgebruik, maar als geheel is deze roman knap geconstrueerd en spannend. Uiteindelijk staat de vraag naar de eigen identiteit centraal. Gaandeweg geeft Van Heerden ook een mooie zedenschets van Amsterdam in de 21ste eeuw en van het Afrikaanse leven op het platteland in de 20ste eeuw. Het is misschien niet Van Heerdens beste boek, maar het is zeker een actuele, geëngageerde en aansprekende roman van een belangrijke schrijver. Kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.