Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt magazijn
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
De Fontein, cop. 2011 |
MAGAZIJN : SCHOOLCOLLECTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : FLIN |
Besprekingen
31/12/2011
Schipperen tussen historisch en herkenbaar
Debutante Louise Flint begon te schrijven ‘omdat de boeken die zij wilde lezen niet bestonden’. Nochtans zet Hoogverraad in op herkenning. De goudkleurige titel in een middeleeuws aandoend lettertype en de foto op de cover alluderen duidelijk op het historische genre. Twee rotsen flankeren een ridderfiguur en leiden je blik het onheilspellende landschap in, waar arenden cirkelen boven een burcht. Ook het verhaal zelf speelt met vertrouwde elementen. In een middeleeuwse setting combineert het spanning en avontuur met het groeiproces van een jongen.
In een wankel eerste deel, net als de volgende ingeleid door citaten uit een troubadourslied, zet Flint de lijnen uit. Roger, een kathaarse arts op de vlucht voor de inquisitie, kruist het pad van Philippe, veertien en katholiek. Het vreedzame samenleven van katholieken en katharen in het Zuid-Franse dorpje Camurac lijkt plots niet langer vanzelfsprekend. Angst schept vijanden waar die voorheen niet waren en Philippe wordt steeds meer gedwongen partij te kiezen. Door de bezoeken aan zijn kathaarse vriendin Esperte en de vele gesprekken met Roger raakt hij langzaam ingewijd in de leer van de katharen en wordt hij steeds meer betrokken bij de strijd tegen de inquisitie.
Nadat Roger Philippes leven redt, lijken hun levens voorgoed met elkaar verbonden. Als symbool voor hun vriendschap krijgt Philippe een steen ‘rood als wijn en rood als bloed’, die hem ‘de weg zal wijzen’. Even lijkt daarmee een magisch element zijn intrede te doen, maar die piste laat de auteur links liggen. Wel blijft onduidelijk welke rol de steen nu precies vervult: is hij écht een deel van de befaamde heilige graal, of staat hij alleen maar symbool voor de toenemende dapperheid en zelfstandigheid van Philippe?
In de twee volgende delen worden door allerlei avonturen immers vooral die dapperheid en zelfstandigheid gethematiseerd. Naarmate de invloed van de inquisitie op het dorp duidelijker wordt, en meer en meer bekenden en vrienden slachtoffer worden, zet Philippe zich sterker in. Als de zus en vader van zijn vroegere jeugdvriend Pierre, en niet veel later ook Pierre zelf worden opgepakt, kan en wil hij niet meer aan de zijlijn staan. Hij zweert de eed van de ‘orde op brood en wijn’, helpt bij bevrijdingsacties, wordt kathaar en vlucht uiteindelijk met Esperte over de bergen, naar een klooster waar ze veilig zouden zijn. Dat de rol van Esperte in de strijd tegen de inquisitie veel groter is dan Philippe ooit had gedacht, is intussen pijnlijk duidelijk geworden. Het verhaal zou daar voor hen kunnen stoppen, maar de auteur lijkt vast van plan om van Philippe een held te maken. En dus keert hij terug naar Montségur, de burcht waar de vele gevluchte katharen zich verzameld hebben en proberen om weerstand te bieden aan de belegerende koning. Als alles ten einde lijkt en tweehonderd parfaits — kathaarse priesters — naar de brandstapel zijn geleid, worden Philippe en Esperte uiteindelijk toch nog gevangen, om even snel weer vrijgelaten te worden. Na een wat zoetsappig einde is niet helemaal meer duidelijk waar het Flint nu echt om te doen is: Meeliften op de mythe rond de heilige graal? Een jongen op weg naar volwassenheid portretteren? Of het waarheidsgetrouwe relaas doen van de vele katharen die omkwamen bij de vervolging door de inquisitie?
De duistere middeleeuwen
Philippes verhaal en dat van de andere personages laveert tussen historische gebeurtenissen en figuren. Met al zijn twijfels, een wat naïeve blik en een zekere onschuld, is Philippe het geschikte personage om uiting te geven aan het heersende bijgeloof, de geruchten, de onwetendheid. Samen met hem raakt de lezer thuis in de verschillen tussen katholieken en katharen, en de werking van de inquisitie. Dat de auteur ervoor kiest vooral die elementen van de geschiedenis te duiden, hoeft niet te verbazen. Ze staan centraal in het verhaal en vormen de motor voor de avonturen en de groei van Philippe. Doordat actie en dialoog het verhaal domineren, blijft er weinig ruimte voor de echte couleur locale. Verwijzingen naar (bij)geloof of gebruiken gaan bijna altijd gepaard met een verklaring. ‘Hij is net een raaf, dacht Philippe grimmig, de ongeluksvogel die zo graag bij galgen en grafheuvels rondhangt, heel toepasselijk.’ Op andere momenten worden onbekende termen zomaar ingelast. Tijdsaanduidingen gebeuren bijna systematisch met oude termen zoals ‘de Nonen’ of ‘de Terts’... Een enkele keer maakt de verdere beschrijving duidelijk om welk moment van de dag het gaat: ‘De kloosterklok sloeg de Priem, vreemd vervormd door de grote afstand. Ergens kraaide een haan, en Philippe bibberde in de klamme ochtendlucht.’ Zo schippert de auteur tussen de historische setting en de behoefte aan duiding en herkenbaarheid voor de hedendaagse lezer.
Waar het eerste deel voornamelijk het ruimere kader schetst, raakt het leven van Philippe in de tweede helft van het boek verweven met de ‘echte’ geschiedenis en zijn er steeds meer concrete verwijzingen. Philippe ontmoet graaf Pierre-Roger de Mirepoix, neemt deel aan de aanslag op het convent van Avignonet, komt in aanraking met inquisiteur Guillaume Arnaud... Het blijven echter — letterlijk — stille getuigen van de geschiedenis, en de terugkerende namen voor figuren uit tegengestelde kampen, de wisselende verdenkingen en complotten zaaien voornamelijk verwarring. De beknopte woordenlijst achterin en de verantwoording met bronnen van informatie en inspiratie kunnen daar weinig aan veranderen.
Alleen maar helden
De auteur mag zich dan goed gedocumenteerd hebben, de geschiedenis blijft in de eerste plaats het decor voor spannende avonturen. De keuze voor een tijd waarin de inquisitie heerste, creëert bijna als vanzelf spanning. Angst verandert de dorpelingen, en de voortdurende dreiging van ondervragingen, folteringen en kerkerstraffen, of zelfs de brandstapel voedt het wantrouwen.
Toch lijkt vooral het heldendom de auteur te boeien: met Philippes entourage zet ze bijna uitsluitend sterke personages neer, die er niet voor terugschrikken hun eigen leven in gevaar te brengen om anderen te redden. Het sterke geloof van de katharen in reïncarnatie of een hemel maakt dat voor de hedendaagse lezer niet begrijpelijker.
Hoewel Philippe aanvankelijk vele zaken in vraag stelt en bij elke stap lijkt te twijfelen, wordt ook hij steeds moediger en kan hij aan het slot uitroepen: ‘En ik heb alles zelf gedaan, ik was het zelf!’ Pas nu hij de heldenstatus heeft bereikt, lijkt hij op gelijke voet te kunnen staan met zijn katharen-vrienden. Want hoewel er ook goede katholieken blijken te bestaan, zoals de pastoor en enkele dorpelingen, gaan voornamelijk katharen met de glansrollen lopen. Niet toevallig laat ook Philippe zich dopen tot kathaar.
Minder duidelijk is de evolutie in zijn relatie met Esperte. Die mag dan wel verklaren waarom hij zo veel tijd bij het gezin Baille doorbrengt, ze wordt weinig geloofwaardig neergezet. De geëmancipeerde houding van Esperte — en met haar bijna alle vrouwen uit het boek — leunt aan bij de huidige tijd, andere verwijzingen en de ingehouden lichamelijkheid proberen de relatie in een historische context te plaatsen. Terwijl Philippe al bij het begin van het boek gewaarschuwd wordt dat Esperte haar maagdelijkheid niet mag verliezen en hij toch suggereert om samen naar de graanschuur te gaan, lijkt hij uit de lucht te vallen als Guillaume, Espertes broer, een jaar later naar een mogelijk huwelijk verwijst. Weinig geloofwaardig is Philippes reactie: ‘Trouwen. Met Esperte. Hij had er nog nooit over nagedacht.’
Ondergraven spanning
Zulke tegenstrijdigheden ontsieren het verhaal wel vaker, vooral in het eerste
deel van het boek. Tijdsprongen en perspectiefwissels worden onnauwkeurig uitgewerkt, personages worden onvolledig ingevuld zodat het lijkt dat ze ook in het hoofd van de schrijver niet echt leven. Waarom bijvoorbeeld wordt Guillaume voorgesteld als bars, grimmig, ja zelfs ronduit arrogant? Waarom wordt Philippe getypeerd als een twijfelende, wat overgevoelige jongen? Ook de plot wordt niet altijd even rechtlijnig uitgewerkt: is Hoogverraad een avonturenverhaal, waarin de verrader achterhaald moest worden? Een coming-of-ageroman die in de eerste plaats de evolutie van een jongeman moest schetsen? Of een historisch portret van een woelige tijd? Het lijkt alsof de auteur dat zelf niet altijd weet.
Wie bereid is de stilistische en inhoudelijke zwaktes over het hoofd te zien, komt echter in een avontuurlijk verhaal terecht dat blijft boeien. De spanning wordt grotendeels ontleend aan de suggestie dat er een verrader in het spel is. Met wisselend succes wordt de verdenking steeds verschoven: van Guillaume, naar Roger, naar Bernard d’ Alion, naar Bernard Ros en broeder Thomas. Hoewel die laatste verdenkingen terecht blijken, worden ze aan het einde weer ontkracht: ‘Maar hij had het niet kunnen doorstaan. Hij had gepraat en hij had ernaar gehandeld. Zijn hele familie zou ten dode opgeschreven zijn als hij had geweigerd. Wie zou het hem niet kunnen vergeven? Van verraad kon eigenlijk geen sprake zijn.’ Dat moraliserende stukje haalt met terugwerkende kracht een deel van de spanning onderuit. Ook op andere vlakken ondergraaft de verteller het verhaal. Katharen geloven in reïncarnatie, dus al bij al was hun dood niet zo erg. En de rode steen moest nergens geraken, want hij was al die tijd voor Philippe bedoeld.
Louise Flint heeft hoog gemikt. De groeipijnen van een jongere schetsen tegen de achtergrond van een woelige tijd, is een moeilijke opgave. Dat de auteur zich — naar eigen zeggen — grondig heeft gedocumenteerd, komt helaas niet altijd tot uiting. Misschien moest het manuscript nog wat meer avonturen doorstaan om tot volle wasdom te komen.
[Frauke Pauwels]
J. Staal
Historisch verhaal dat speelt tussen 1241 en 1244. Philippe (14) woont in een dorp in Zuid-Frankrijk waar katholieken en katharen vreedzaam samenleven. Door de komst van ketterjagers ontstaat een sfeer van angst en wantrouwen. Philippe is bevriend met Roger, een kathaar die ontsnapt is aan de inquisitie. Bovendien raakt hij verliefd op Esperte, een meisje uit een gezin van katharen. Wat kan Philippe doen, wanneer de vervolging steeds heftiger vormen aanneemt? Het verhaal vindt zijn ontknoping kort na de val van Montségur, een burcht waar zich vierhonderd katharen hebben verzameld. Dit verdienstelijke debuut biedt op onnadrukkelijke wijze inzicht in de opvattingen van een christelijke groepering uit de late middeleeuwen. Door het ontbreken van een dwingende verhaallijn staat de spanningsboog niet altijd even gespannen. Het taalgebruik doet af en toe anachronistisch aan: ‘Meneer de visitator, ik heb een probleempje.’ Achterin een verklarende woordenlijst en een verantwoording van de gebruikte bronnen. Vanaf ca. 13 jaar.
Hoogverraad
Lieve Raymaekers
ua/an/22 j
Zuid-Frankrijk, 1242. De veertienjarige Philippe is katholiek, maar raakt meer en meer in de ban van de katharen en hun geloof. Na een hele periode van twijfel en uit liefde voor de kathaarse Esperte, kiest hij voor de 'Orde op brood en wijn'. De inquisitie is intussen alomtegenwoordig, ondervraagt hele dorpen, sluit vrienden op, foltert verdachten, zet bekenden op de brandstapel. Montségur wordt de verzamelplaats voor alle katharen uit de omgeving.
De geschiedenis van de katharen is onmiskenbaar iets om je tanden in te zetten, en dat heeft deze schrijfster voor haar debuut vol overgave gedaan. Maar helaas vertoont het verhaal enkele opvallende gebreken. Zo zijn er niet te volgen sprongen, fouten soms (Roger legt zijn ring op tafel, maar die heeft hij voordien al lang aan Philippe geschonken), personages die verdwijnen en andere die opduiken. Ook emoties komen uit de lucht vallen, en zijn niet altijd in verhouding tot de gebeurtenissen. Dit is ongetwijfeld het boek waarin het vaakst het woord “woedend” voorkomt. Misschien zit ik er compleet naast, maar ik kon me niet van de indruk ontdoen dat het manuscript veel te lang was, en het ondoordacht is ingekort. Met alle gevolgen vandien.
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.