Nooit meer snurken
Peter Spork
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Veen Magazines, 2011 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 600.2 SPOR |
31/12/2011
Meesterlijk onderricht
Hans Küng (1928) is een katholiek maar dissident theoloog uit Tübingen, ooit een collega maar nu een uitgesproken criticus van Joseph Ratzinger, intussen paus Benedictus XVI. Zijn stellingen over de dominerende rol van het pausdom en zijn herhaald pleidooi voor meer democratie binnen de kerk hebben onder meer geleid tot zijn afzetting als professor theologie, maar hij blijft actief binnen de faculteit filosofie aan de universiteit van Tübingen.
Zijn boek over het jodendom, verschenen in 1991, was het eerste in zijn magistrale trilogie over de monotheïstische godsdiensten. In 1999 publiceerde hij Das Christentum: die religiöse Situation der Zeit, gevolgd door Der Islam: Geschichte, Gegenwart, Zukunft in 2004, dat reeds in 2006 in het Nederlands verscheen. We kunnen alleen maar hopen dat ook het boek over het christendom vertaald wordt, zodat de Nederlandse en Vlaamse lezers een beter beeld krijgen van het grote project dat deze trilogie bezielt. Küng wil namelijk niet alleen een zo volledig en objectief mogelijk beeld van de drie wereldgodsdiensten brengen, maar deze kennis ook gebruiken om de volgens hem levensnoodzakelijke dialoog tussen hen te bevorderen. Zo verwoordt hijzelf dit project:Geen vrede tussen de naties
Zonder vrede tussen de godsdiensten!
Geen vrede tussen de godsdiensten
Zonder dialoog tussen de godsdiensten!
Geen dialoog tussen de godsdiensten
Zonder mondiale ethische normen!
Geen overleven van onze globe zonder
een globaal ethos, een wereldethos,
samen gedragen door religieuze
en niet religieuze mensen!
De uitroeptekens verraden zijn gedreven engagement; de nadruk op de dialoog, die volgens hem over de gedeelde fundamenten moet gaan in plaats van over de verschillen en geschillen, wijzen op de manier waarop hij deze vrede wil bevorderen. De vermelding aan het einde van ‘religieuze en niet religieuze mensen’ wekt de verwachting op een vierde luik, gewijd aan het seculier humanisme. Wat in de drie boeken opvalt, is op de eerste plaats Küngs eruditie, maar ook zijn enorme empathie voor zijn onderwerp. Men raakt er bijna van overtuigd dat hier een jood, een moslim of een christen aan het woord is, zozeer slaagt hij erin zich in het denken en voelen van de beschreven levensbeschouwingen te verplaatsen. Tijdens de lectuur van dit boek over het jodendom is het dus cruciaal dat we blijven beseffen vanuit welk ethisch en mondiaal perspectief hij zijn tekst geschreven heeft.
Küng werkt, geïnspireerd door het paradigmadenken van Thomas Kuhn, heel structureel en systematisch. In de geschiedenis van het jodendom behandelt hij achtereenvolgens het ‘stammenparadigma van de voor-staatkundige tijd’, het ‘rijksparadigma van de monarchale tijd’, het ‘theocratieparadigma van het na-exilisch jodendom’, het ‘rabbijns-synagogaal paradigma van de Middeleeuwen’, het ‘assimilatieparadigma van de moderniteit’ en het ‘paradigma van de na-moderniteit?’ Het vraagteken na het laatste paradigma wijst op de onzekerheid over de toekomst van het jodendom, zowel religieus als nationaal: is de staat Israël de oplossing voor het door de niet-joden geschapen ‘joodse probleem’ of is die staat eerder een hinderpaal voor de verdere ontwikkeling van de joodse religieuze en culturele traditie? Deze paradigma’s vallen samen met mijlpalen als de historische inbezitneming van het land, de Babylonische gevangenschap, de verwoesting van de tempel in 70 en van Jeruzalem in 135, de mensenrechtenverklaringen van 1776 in de jonge VS en 1789 in Frankrijk die de emancipatie van de tot dan toe gediscrimineerde joden inzetten, de Holocaust tijdens het naziregime en de stichting van de staat Israël in 1948.
Hans Küng is een godsdienstwetenschapper, maar op de eerste plaats een wetenschapper. Dat wil zeggen dat hij kritisch omgaat met zijn Bijbelse en Talmoedische bronnen en dus niet zonder meer de Bijbel als een authentiek geschiedenisboek leest, maar telkens opnieuw een onderscheid maakt tussen het Bijbelse verhaal en wat we er vanuit andere historische bronnen met zekerheid of waarschijnlijkheid over kunnen weten. Daarin neemt hij zowel het perspectief in van de objectieve observator als van de gelovige jood, voor wie de Thora uiteraard het woord Gods is. Deze objectiviteit en dat invoelen beletten hem echter niet duidelijk persoonlijke standpunten in te nemen, onder meer over ‘De Holocaust en de toekomst van het spreken over God’ (Deel D) en het Israëlisch-Palestijns conflict (deel C en het nawoord bij de Nederlandse uitgave).
Ter illustratie daarvan volstaan twee citaten, eerst over de Holocaust en dan over de impasse in het Midden-Oosten:
‘Er wordt ons, christenen én joden, een middenweg aangereikt, dunkt mij. Een middenweg tussen de vreselijke negativiteit: met aan de ene kant de goddeloosheid van hen, die in Auschwitz hun sterkste argument tegen God menen te vinden, maar het raadsel niet verklaren; en aan de andere kant de godgelovigheid van hen, die Auschwitz triniteitstheologisch speculatief verwerken, in een binnengoddelijke lijdensdialectiek opheffen en zo evenmin de laatste oorzaak van het lijden verklaren. Deze middenweg, deze bescheiden weg is de weg van het onwrikbare, niet irrationele maar uiterst redelijke godsvertrouwen — ondanks alles: van het geloof in een God die het licht blijft, ondanks en in een afgronddiepe duisternis. Vanwege Auschwitz, zo zegt de goddeloze, is voor mij de gedachte aan God ondraaglijk. En de goedgelovige jood of christen zal zeggen: alleen omdat God er is, is de gedachte aan Auschwitz voor mij te dragen.’
‘Veiligheid voor Israël kan alleen gemeenschappelijk ontstaan met de meer dan honderd miljoen mensen tellende Arabische bevolking rondom de staat Israël.
Tot die gemeenschappelijkheid behoort ook de inzet voor betere verhoudingen met Iran in plaats van aanvalsscenario’s zoals die door vele haviken in Israël (ondersteund door bepaalde kringen in de VS) worden ontwikkeld. Vanzelfsprekend behoort daartoe ook het afzien van geweld van de kant van de Arabische landen en Iran, en de waarborg van het bestaan van Israël binnen veilige grenzen. Ook groepen als Hamas kunnen in het politieke proces betrokken worden, zolang het doel een vreedzaam nabuurschap is. Hoe precair de situatie voor Israël geworden is, blijkt uit de revolutionaire omwentelingen in Tunesië en Egypte in januari/februari 2011, waarvan de gevolgen voor Israël op dit moment nog onduidelijk zijn. […] Het is nog niet te laat — nog niet!’
Uit deze citaten blijkt alvast dat Küng niet bang is op grond van zijn omvangrijke kennis, zijn begrip van de situatie en zijn sympathie voor het jodendom stellingen in te nemen die niet door alle theologen en zeker niet door iedereen in Israël en de joodse wereld in dank zullen worden afgenomen. Verder is waarschijnlijk ook duidelijk geworden dat dit een doordacht boek is in een doorwrochte stijl die een aandachtige lectuur veronderstelt. Dit geldt trouwens voor al zijn teksten: hier wordt niets gezegd wat niet gedocumenteerd of logisch en ethisch beargumenteerd kan worden.
Het jodendom is magistraal in de dubbele betekenis van die term: als theoloog, filosoof en godsdiensthistoricus zet hij op zijn eigen manier het oude magisterium voort waarmee binnen het christendom en de westerse cultuur in het algemeen sinds de vierde eeuw de boodschap van het evangelie werd begrepen, gecommentarieerd en door een leraar (in het christendom een magister, in het jodendom een rabbijn of rebbe) werd onderwezen. Hier betekent dit dat de lezer een gestructureerde en inhoudelijk nagenoeg volledige cursus over het onderwerp in handen krijgt. Wie de literatuur ter zake een beetje volgt, merkt dat er, op detailvragen na, weinig substantieels aan kan worden toegevoegd. Het is echter ook het werk van een meester in de middeleeuwse zin van iemand die aan het einde van zijn opleiding een meesterwerk aflevert en daardoor het recht verwerft zelf leerlingen te onderrichten. Dit geldt onder meer voor de hoofdstukken over de confrontatie tussen de hellenistische wereldcultuur en het theocratische jodendom, over de diepe theologische en sociologische wortels van het nog altijd woekerende antisemitisme, over de rol van de kabbala (de joodse mystiek), over de verantwoordelijkheid van de katholieke kerk tijdens de Holocaust en, bijzonder interessant en relevant, over het voor orthodoxe joden aanstootgevende statuut van Jezus als Messias. Wat de huidige periode betreft, gaat Küng uitvoerig in op de joodse identiteitscrisis ‘tussen totale afwending en totale versmelting’ en de daarmee verbonden discussies over de toepassing van de oude Wet op nieuwe uitdagingen zoals de rol van de vrouw en de status van de buitenechtelijke kinderen, de zogenaamde mamzers. Hij stelt de vraag wat vandaag nog atheïstische, agnostische, liberale, zionistische en antizionistische, orthodoxe en ultraorthodoxe joden verbindt en legt uit dat een ‘toekomst zonder eenheidsmodel’ de enige ethisch aanvaardbare oplossing is.
[Jurgen Boel]
Drs. J.H.M. Cluitmans
De genetica bestudeert de erfelijke eigenschappen die liggen opgeslagen in onze genen. Niet alleen de genen bepalen hoe de erfelijkheid uitpakt. Er zitten als het ware aan- en uitknoppen op die genen, die maken dat zelfs identieke tweelingen verschillen kunnen vertonen. Epigenetica is een jonge wetenschap, die zich bezighoudt met de mechanismen die hier werkzaam zijn. De epigenetica zou wel eens antwoord kunnen gaan geven op vragen als waarom de kettingroker met overgewicht wel oud wordt, terwijl de jonge, gezonde sporter overlijdt. De auteur van dit boek is neurobioloog en is nu wetenschapsjournalist. Aan de hand van tot de verbeelding sprekende voorbeelden informeert hij ons over toekomstige mogelijkheden om door gezond te leven de goede aan- en uitknoppen te bedienen en zo gezond oud te worden. Dit is dan ook tevens een beetje de zwakte in de conclusie van het boek: dat veel bewegen en gezonde voeding van belang zijn, was ook al bekend voor we het begrip epigenetica kenden. Desondanks een boeiend en vlot geschreven boek over deze nieuwe tak van wetenschap. Met enkele illustraties in zwart-wit, een literatuuropgave en register.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.