Alexamenos aanbidt zijn God : theologische essays voor sceptische lezers
Erik Borgman
Erik Borgman (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Meinema, cop. 2009 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 230.3 BORG |
00/00/0000
De Nederlandse lekendominicaan en hoogleraar theologie Erik Borgman gaf zijn boek Wortelen in vaste grond als ondertitel 'een cultuurtheologisch essay'. Daar geeft hij meteen al mee aan dat het geloof in zijn denken geen strikt individuele leidraad is, maar een houding met een brede maatschappelijke radius. Het geloof biedt meer dan persoonlijke troost en steun. Het kan ook een alternatief bieden voor de impasse waarin de moderne samenleving is terechtgekomen. Onze verhouding tot de wereld en tot elkaar wordt ten diepste getekend door angst en wantrouwen, misschien nu meer dan ooit. Borgman suggereert dat dit het gevolg is van de opvatting dat de strijd om de macht de grond van het bestaan is. Geloven betekent voor Borgman daarentegen een relatie van 'vertrouwen' uitbouwen met de wereld. Het gaat er uiteraard niet om het lijden in al zijn vormen te ontkennen, maar om het groeiende gevoel van onmacht en zelfs wanhoop tegen te gaan. God wordt daarmee het ja-woord op de vraag: 'Is het mogelijk tegelijkertijd realistisch en hoopvol te zijn, en op basis van deze hoop nieuwe wegen te gaan, nieuwe mogelijkheden te verkennen, actief een nieuwe toekomst te verwelkomen?'
Borgman is christen en meer bepaald katholiek. Het is die traditie die hij vanuit de snel veranderende eigentijdse werkelijkheid probeert te herdenken. Tegelijk beschouwt hij ook het geloof als een zich voortdurend transformerend gegeven: 'Geloven in katholieke zin is dus niet het uitvoeren van een vaststaand project.' Het is in die nadruk op de noodzaak van beweeglijkheid dat zijn theologie eigentijds is.
Borgman analyseert de moderniteit als een spanning tussen het verlangen naar mobiliteit en verandering enerzijds en de behoefte aan stabiliteit en zekerheid anderzijds. We gedragen ons meer en meer als nomaden, maar allerlei technologische hulpmiddelen (internet, mobiele telefoon, iPod, mp3-speler) moeten ons voortdurend ook het gevoel van thuis en verbinding (verbondenheid?) geven. De moderne mens bevindt zich, aldus Borgman, tussen (zelfgekozen of opgelegde) ontworteling en noodzaak aan verworteling. Precies in deze spanning ziet de theoloog een belangrijke rol weggelegd voor de religie, i.c. het christendom. Beweeglijkheid en transformatie zijn voor hem immers niet alleen kenmerken van de moderne tijd, maar ook van de christelijke religie als dusdanig. Vandaar het opvallende belang dat hij hecht aan de Heilige Geest, een concept waarmee de westerse (rationeel en hiërarchisch ingestelde) kerken nooit goed een weg wisten, wegens te oncontroleerbaar en te anarchistisch: de gespannen verhouding met de Pinksterbewegingen is hier een goed voorbeeld van. Voor Borgman is de Heilige Geest de dynamische en transformerende kracht van het geloof. Zo leest hij het Oude Testament als het verhaal van verbanning (ontworteling) én van aandacht vanwege God voor zijn volk (verworteling). Beide zijn steeds aanwezig in de menselijke existentie. Het gaat er niet om te proberen om God onomstotelijk aanwezig te stellen, maar om 'het verlangen open te houden en in de spiegel daarvan te zien dat dit verlangen de wereld omvat en doortrekt.' Geloven is voor Borgman geen zo strikt mogelijke navolging van een set van regels en principes, maar een openheid naar de toekomst en naar de anderen in vertrouwen en hoop.
Borgman is zich bewust van het feit dat de christelijke woordenschat de voorbije decennia veel van zijn kracht verloren heeft. Het hernieuwen van de christelijke theologie is dus verre van evident. Het kan daarom ook niet anders dan dat Borgmans betoog nu eens fascineert omdat het zich buiten de bekende paden beweegt, en dan weer lijkt terug te vallen in een herhaling van oude woorden en formules. [Erwin Jans]
Dr. E. Sengers
Over de plek van religie in de samenleving is veel geschreven. Maar een dergelijk krachtig pleidooi op basis van een (i.c. de christelijke) traditie als in dit essay van de Tilburgse hoogleraar Borgman wordt zelden gevoerd. Met name vanuit de rooms-katholieke traditie wil hij doordenken wat het betekent om nu religieus te leven. Alleen stellen slechts weinig mensen zich deze vraag en geeft hij ook geen maatschappijanalyse die aangeeft wat er dan met de huidige cultuur zo mis is. Waar het essay op neerkomt, is eigenlijk een traditioneel-katholiek, sterk theologisch antwoord in moderne woorden vervat: wie in Gods toekomst wortelt, kan goed en zorgeloos leven; het christelijk geloof gaat om onze wereld; die toekomst wordt duidelijk in het leven van Jezus en in de gemeenschap van de kerk; de Geest maakt het mogelijk nu al in die toekomst te leven. Mooi, maar niet verrassend. Het essay is een compilatie van lezingen en preken en wordt onderbroken door meditaties. Borgman is een van Nederlands invloedrijkste denkers.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.