Buitengewone gebeurtenissen
Vera Van Renterghem
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Manteau, 2008 |
VERDIEPING 2 : BABILLE : IK EN DE WERELD : VERHALEN : VANR |
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
In verwerking |
Manteau, 2008 |
YOUNG ADULT : VANR |
31/12/2008
Waar gebeurde verhalen en Münchhausen vallen moeilijk te rijmen voor wie de fratsen van de leugenbaron kent. Maar het Munchausen Syndrome by Proxy (MBP, de Engelse term uit de psychiatrie) is een ziektebeeld, waarbij de patiënt slachtoffer is van een familielid, meestal de moeder, die haar eigen kind ziek maakt om in het middelpunt van de belangstelling te staan bij dokters en hulpverleners, en daarbij in veel gevallen dat kind de dood injaagt. Hieraan ontsnapt de 14-jarige Zita, hoofdpersonage in Giftig!, omdat zij op haar leeftijd tot inzicht in staat is. Zo zijn de problemen bij haar niet begonnen bij de geboorte, maar na het overlijden van de vader, toen Zita al zes was. MBP is een schrijnende vorm van kindermishandeling. Jongere kinderen kunnen zich immers niet aan de invloed van hun moeder onttrekken. Deze is tweeërlei: enerzijds veroorzaakt zij de onverklaarbare ziekte, anderzijds omringt zij het kind met zorg, tederheid en liefdevolle aandacht.
We worden meteen binnengeloodst in het universum van Zita. Oma heeft wafels gebakken, maar die zijn taboe. Honger is Zita's lot. Enkele bladzijden later bevindt zij zich voor de zoveelste keer in het ziekenhuis. Op school komt haar vriendin Marie voor haar op. Wanneer de rollen voor het toneelstuk worden verdeeld, is het getreiter niet van de lucht en kiezen Zita en Marie dan maar solidair voor een 'rol' als decorschilder. Een schot in de roos, zoals later zal blijken. Af en toe slaagt Zita erin aan de houdgreep van haar moeder te ontsnappen en bezoekjes af te leggen bij Marie en bij haar oma, wat niet voor de hand ligt, want ze is persona non grata verklaard en werd driehonderd kilometer verderop geïnterneerd ? een vrijwel onbereikbare bondgenote dus. Voor de moeder was dat een makkie, want ze leeft op goede voet met tientallen dokters. Tijdens een bezoek raadt oma haar kleindochter aan vooral het viooltje te zoeken. In haar dromen ontmoet Zita de personages uit het schooltoneel die een en ander op een rijtje zetten, namen noemen en feiten duiden, wat ze in wakende toestand nog niet durft. Naarmate het inzicht in wat met haar gebeurt sterker wordt en zij rebelleert, escaleert het geweld in het gezin. Haar broer, Cor, is intussen het tweede slachtoffer geworden van de ziekelijke moeder, die overgaat op meer zichtbaar fysiek geweld. Wanneer het huis van oma wordt leeggehaald, blijkt het viooltje een echte viool te zijn, waarop de moeder als kind speelde. Het is een katalysator, want met het instrument duiken pijnlijke verhalen uit de jeugd van de moeder op. Oma is niet altijd de liefhebbende grootmoeder geweest, zij was ooit een moeder, die haar eigen dochter op een bepaald moment verwaarloosde. Stilaan moet Zita de waarheid onder ogen zien. Wanneer de gezondheid van haar broer in het gedrang komt, wordt het haar te veel. Dat haar moeder één van hen onderuit haalt, kan nog, want zij doet haar best om ziek te zijn voor twee. Op school doet ze haar verhaal aan een leerkracht en het boek eindigt eigenlijk onbeslist. De lange revalidatie die volgt, is niet meer relevant.
Mijn ervaring is dat zo'n onzeker einde weerstand oproept bij een aantal jonge lezers. Zij houden niet van al te veel onbeantwoorde vragen. Toch is dit een goed slot, dat voldoende laat doorschemeren in welke richting de afloop te verwachten is, maar nog veel kanten op kan. Er blijven nog altijd vragen. Zal het bv. goedkomen met oma? Ook in het nawoord licht een sprankeltje hoop op. De school zal de eerste stappen met haar zetten en de auteur weet: "Onthou in elk geval dat er altijd iemand is die je kan helpen". De realiteit en de cijfers spreken haar jammer genoeg tegen, maar om dat te weten te komen moet de lezer zich verder informeren.
De houding van de moeder is tot op zekere hoogte te begrijpen: zij is zelf de dupe en bijgevolg niet ten volle verantwoordelijk. Háár moeder liet haar emotioneel in de steek bij het overlijden van haar man. Van de weeromstuit ? de vader van Zita sterft jong ? doet zij het tegenovergestelde van haar moeder, nl. haar kind vertroetelen. Haar enige bekommernis is: een goede mama zijn voor Zita, want het verwijt dat zij haar moeder maakt, wil zij niet uit de mond van Zita horen. Alleen verliest ze daarbij het welzijn van haar kind uit het oog.
Op vlak van emotie en identificatie scoort Giftig! hoog. Een 14-jarige in de verdrukking zal velen aanspreken en het boek is vanuit het ik-standpunt geschreven. Zita evolueert, ze wordt sterker en gaat zich verzetten. Stiekem eet ze toch en ontdekt ze dat ze daar niet ziek van wordt. Er is de confrontatie met het 'andere' gezin, aan de rijke overkant van de straat. Daar is de oma een bitsige en sikkeneurige vrouw. En toch ziet haar kleinkind (Zita's vriendin Marie) daar geen graten in. Ook zo'n oma is blijkbaar beminnenswaardig. En gepaard aan de problematische situatie waarin ze zich bevindt, stelt Zita zich veel vragen. Over de dood, bv. Een dood op jonge leeftijd lijkt haar vaak aantrekkelijk. Op het kerkhof is er plaats genoeg en dan is ze samen met haar vader. Of over oud worden en dementie, want oma vergeet nogal wat en ze is verstrooid. Even overweegt Zita zelfmoord met pillen die ze heeft opgespaard en wordt het verleden aangeraakt met een vluchtige bedenking: welke rol speelde de vader in het toneelstuk van de moeder?
De vraag met probleemboeken als dit is toch of dit niet van het 'goede' te veel is? Op het einde schrijft Van Renterghem wel 'geruststellend' het volgende: "Maar wat je vooral moet weten, is dat het jouw schuld niet is. Jij bent niet verantwoordelijk voor haar geluk. Maar je bent wel verantwoordelijk voor je eigen geluk. Geloof in jezelf." Dit lijkt geruststellend, want ik betwijfel of zelfs een gezond kind de verantwoordelijkheid voor het eigen geluk op die leeftijd al kan dragen.
Giftig! is een bijzonder debuut van Vera Van Renterghem. Het is goed geschreven met rake woordkeuze en levensechte dialogen. Korte, springerige zinnen die de gedachte- en gevoelswereld van het hoofdpersonage weergeven, wisselen af met langere beschrijvingen. Met toch nog de bedenking of wat Zita denkt niet af en toe wat hoog gegrepen is. Verhaaltechnisch is er Bozar, de boze elf uit de fantasie- en de droomwereld, die mee de uiteindelijke beslissing tot stand brengt. Spanning genoeg ook, zoals in de hints die gaandeweg Zita's ogen doen opengaan en laten doorschemeren wat haar broer te wachten staat. Sommige scènes zijn pijnlijk voelbaar en de enkele weken waarin dit verhaal zich afspeelt, worden aangrijpend beschreven. De laatste hoofdstukken voeren je onweerstaanbaar naar een climax mee. Maar het doet me niet ontwaken in een andere wereld. Moet dat dan? Graag. [Walter Schoonbaert]
B. Handgraaf
De 14-jarige Zita (ik-figuur) lijdt aan een geheimzinnige ziekte. Ze kan nauwelijks naar school, is voortdurend moe en moet regelmatig naar het ziekenhuis. De dokters weten niet wat er met haar aan de hand is. Als Zita op een dag getuige is van een ruzie tussen haar moeder en haar oma begint ze te begrijpen welke rol haar moeder speelt in haar ziekteproces. Als ook haar broer ziek wordt, moet ze uiteindelijk een radicale keuze maken in haar leven. Dit jeugdboekendebuut van de Vlaamse schrijfster is knap geschreven. Thema’s als schuldgevoel, moeder-kindrelatie en psychische stoornissen komen aan bod. Heel langzaam bouwt ze de spanning op en ontdekt de lezer wat zich eigenlijk allemaal tussen moeder en dochter afspeelt. Het boek is prettig en vlot geschreven en bestaat uit korte hoofdstukken. De bladspiegel is overzichtelijk door de brede marges en de ruime interlinie. In het nawoord wordt uitgelegd dat het boek gebaseerd is op een waargebeurd verhaal. We komen als lezers dan ook te weten hoe het gedrag van de moeder verklaard kan worden. Vanaf ca. 13 jaar.
Eric Vanthillo
ua/an/22 j
Het hoofdpersonage, de veertienjarige Zita, is (dood)ziek. Alle onderzoeken draaien op niets uit en geen enkele dokter vindt de oorzaak. Cor, haar broer, zit op kostschool om het leven van Zita's moeder te verlichten. Want de dagelijkse zorg voor Zita weegt zwaar op haar leven. Vooral omdat zij er alleen voor staat want Zita's vader is acht jaar geleden gestorven aan kanker. En van oma verwacht zij ook geen hulp. Maar beetje bij beetje vallen tal van puzzelstukken in elkaar en ontdekt Zita tot haar grote verbijstering dat haar moeder de oorzaak is van haar ziekte. Zij lijdt aan het syndroom van münchhausen-by- proxy: sinds de dood van haar man heeft zij een voortdurende ziekelijke behoefte aan aandacht, waardoor zij haar weerloze dochter doet lijden en traag maar zeker doodt door vergiftiging. De auteur baseerde dit verhaal op ware feiten, wat het des te gruwelijker maakt. Zij vertelt het met een gedegen vaart in korte hoofdstukjes, wat de leesbaarheid verhoogt. In het eerste deel overkomt je soms het gevoel dat het allemaal wat overtrokken en te weinig genuanceerd is: de moeder levert een strijd tussen liefde en haat, Zita worstelt midden in haar puberteit met veel verdriet door angst, het ontbreken van kansen en zich niet aanvaard voelen, oma wil liefde geven maar wordt voortdurend gekortwiekt door de moeder, enzomeer. Enkele lichtpuntjes zijn Cor, haar levenslustige broer en Marie, haar enige vriendin. Maar dit mag niet verhelpen dat het geheel erg zwaar op de hand overkomt en dat de grote brok miserie je doet neigen naar ongeloof. Maar dan in het tweede deel, eens Zita de ware aard van haar ziekte ontdekt, versnelt het tempo en laat het je als lezer niet los. Hier barst de hel los en word je als lezer samen met Zita mee heen en weer geslingerd tussen twijfel, angst en opstandigheid. Het hoopvol einde zet dan weer een kleine domper op het geheel, door pseudo-therapeutische praatjes als: 'geloof in jezelf', 'hou van jezelf', 'jij bent verantwoordelijk voor je eigen geluk', 'het zit van binnen', en dies meer. Jammer. Want de moed om rond dit vrij complexe onderwerp een verhaal te schrijven kunnen we alleen maar toejuichen.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.