Lekker fris! : honderd jaar gezondheid, schoonheid en fatsoen
Mayke Groffen (Auteur)
Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Sun, cop. 2009 |
VERDIEPING 2 : BATAVIA : LICHAAM EN GEEST : 615.3 GROF |
Besprekingen
31/12/2009
Water, zeep, shampoo, diverse crèmes, deodorant: al die dingen horen tegenwoordig thuis in elke badkamer. Het dagelijkse wassen en lichaamsverzorging behoorden echter niet altijd tot de gebruikelijke persoonlijke verzorging. Hoewel de Romeinen en Grieken al een badcultuur en grondige lichaams- en schoonheidsverzorging kenden, kregen deze verworvenheden minder navolging in het Europa van de volgende eeuwen ? zowel in hogere als in lagere kringen overigens. In de middeleeuwen gingen mensen voor hun hygiëne naar het toilet, waar hen ook andere behoeftes overvielen. In de 16e en 17e eeuw deelde men zelfs de opvatting dat water en lucht schadelijk zouden zijn voor de huid, en gebruikte men liever poeders, parfums en reukwaters om de lichaamsgeur te verhullen. Vanaf de 19e eeuw kwam de ommekeer en het inzicht dat hygiëne, gezondheid en schoonheid samengaan. In deze tijd werd er door de respectieve stadsbesturen sterk geïnvesteerd in sanitaire infrastructuur, bv. door het aanleggen van riolering en waterleiding en de oprichting van openbare badhuizen en zwembaden. Daarnaast werden de bewoners van stad en land in een groot aantal affiches, brochures en leerboeken attent gemaakt op het belang van persoonlijke gezondheidszorg door middel van hygiënemaatregelen in verband met woning, kleding, lichaam en voedsel. Toch zou het nog decennia duren totdat de meerderheid ervan overtuigd was dat lichaamsverzorging niets luxueus, maar iets vanzelfsprekends en fundamenteels was.
Juist dit thema ? de ontwikkeling van de lichaamsverzorging tussen 1850 en 1960 ? staat centraal in Mayke Groffens boek Lekker fris: honderd jaar gezondheid, schoonheid en fatsoen. Groffens die als conservator moderne stadscultuur verbonden is aan het Historisch Museum in Rotterdam, geeft een beeld van de snel veranderende opvattingen ten aanzien van de nauw met elkaar verbonden verschijnselen gezondheid, schoonheid, hygiëne en fatsoen. Haar corpus is o.a. samengesteld uit verschillende handboeken, encyclopedieën, reclameteksten en museumstukken van de laatste honderd jaar. De auteur besteedt uitvoerig aandacht aan elk onderdeel van het lichaam. Volgens dit schema zijn ook de hoofdstukken ingedeeld. Hoofdstuk één houdt zich bezig met het hoofdhaar, twee met het gezicht. De hoofdstukken daarna gaan resp. in op keel, neus en oor, snor en baard, mond, spieren, huid, oksel, hand, kruis, aars, en been en voet. Van boven naar beneden worden zo alle delen van het lichaam uitvoerig belicht.
Groffen presenteert de door de eeuwen heen veranderde opvattingen rond lichaam, gezondheid, hygiëne, schoonheid en mode, legt de achtergronden bij diverse 'hulpmiddelen' rond deze thema's uit, en gaat ook in op verschillende geneeskundige verschijnselen, zoals parasieten (luizen, schaamluizen) en ziektes (cholera en schurft). Daarnaast is er veel aandacht voor verschijnselen die typisch zijn voor de 20e eeuw en ondertussen bijna alledaags zijn, zoals kaakorthopedie, plastische chirurgie, fitness en de wellnessbeweging, bewerkingen van foto's met het computerprogramma 'Photoshop' etc. Ten slotte gaat de studie ook in op masturbatie, seks voor het huwelijk, voorbehoedsmiddelen, ondergoed en sanitaire installaties. Kortom: het hele repertoire rond schoonheid, hygiëne en gezondheid en hun verweving met wat als fatsoenlijk wordt beschouwd, komt aan bod.
Wat Groffens boek zo bijzonder maakt, is ten eerste haar drievoudige benadering van het thema, dat wordt bekeken vanuit een historische, een geneeskundige en een culturele invalshoek, waardoor verschillende aspecten aan bod komen en onderling vergeleken kunnen worden. De door de decennia heen veranderende opvattingen en handelwijzen worden gedetailleerd beschreven, en ook de stedelijke ontwikkelingen in de besproken periode worden zichtbaar in Groffens toelichtingen. Ze toont duidelijk aan dat lichaamshygiëne zoals wij ze vandaag kennen niet los te zien is van verschillende wetenschappelijke resultaten en technische ontwikkelingen. Ten tweede wordt de omgang met het onderwerp niet op een droog wetenschappelijke manier behandeld, maar eenvoudig, boeiend, vlot en vaak ook met een knipoog. Groffen levert de hard facts, maar niet zonder deze op te frissen met allerlei grappige anekdotes, interessante informatie en wonderlijke gebeurtenissen. De vele citaten, illustraties en afbeeldingen (in kleur) uit handboeken en advertenties verrijken het boek en geven inzicht in opvattingen uit lang vervlogen tijden. Achteraan vind je noten en een bibliografie, die nuttig kunnen zijn voor verdere lectuur of voor diepgaande onderzoek. Een derde positieve punt is dat Groffen zowel mannen als vrouwen in haar beschouwingen betrekt. Verschillende modes rond bv. de haar- en baarddracht en de ontharing van het lichaam tonen aan hoe de ooit als vaststaand opgevatte rollen tussen man en vrouw een utopie zijn gebleken. Ook de vraag naar wat 'mooi' en 'aantrekkelijk' is, krijgt een relativerend antwoord. Ten slotte kan je dit boek zowel al bladerend als van voren naar achteren lezen. [Susan Mahmody]
Redactie
Vanaf het midden van de negentiende eeuw werd het verband tussen lichaamshygiëne, gezondheid en indirecte schoonheid langzaamaan vanzelfsprekend. 'Lekker fris!' beschrijft hoe mensen in de loop van de tijd hun lichaam verzorgden, en welke schoonheidsidealen, fatsoensnormen, ideeën over de werking van het lichaam en over gezondheid daarbij een rol speelden. Ontwikkelingen in wetenschap en techniek (stromend water, riolering) waren ook belangrijk. De auteur raadpleegde vele handboeken die in de loop der tijd over dit thema werden geschreven. In twaalf hoofdstukken met titels als Hoofdhaar, Mond, Huid, Oksel en Kruis, komen alle aspecten in beeld: krulapparaten, hoofdluis, de zakdoek, scheren, tanden poetsen, lichaamsbeweging, baden, zeep, deodorant, menstruatie, seks, geslachtsziekten, de wc enzovoort. Een aantrekkelijk uitgegeven, goed gedocumenteerd, leuk en fascinerend boek, met vele illustraties in kleur en zwart-wit. Met uitgebreid notenapparaat, literatuuropgave, register en illustratieverantwoording. De auteur, conservator moderne stadscultuur van het Historisch Museum Rotterdam (Het Schielandshuis), richtte in het museum een gelijknamige tentoonstelling in, te zien van 10 februari tot 25 oktober 2009. Van haar hand is ook 'Het geluk van de huisvrouw' (2004)*.
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.