Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt magazijn
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Prometheus, 2008 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 2349 |
Besprekingen
31/12/2009
De collectie uit het Bulgaars vertaald literair werk neemt op de boekenplank een bescheiden plaatsje in: hoop en al 15 centimeter gedurende de laatste 15 jaar. Enkele 'Zuid-en Noord'-achtige bloemlezingen, een paar romans en een zevental dichtbundels plus een boekje van Georgi Markov, ooit het slachtoffer van een bizarre paraplumoord, dat meer aandacht kreeg dan zijn literair werk. Het leeuwendeel aan Nederlandse vertalingen van deze toch interessante literatuur is te danken aan het vertaalwerk van twee mensen: Mon Detrez en Jean Paul Hinrichs, die onverdroten het betere Bulgaarse werk promoten. Al ontbreekt het het land aan echt grote romanschrijvers ? de poëzie is er belangrijker dan het proza ? toch valt er heel wat te rapen. Er zijn bij mijn weten maar twee romans in het Nederlands vertaald: in 1972 verscheen De schoondochter van Georgi Karaslavov bij de terziele gegane Reinaert Uitgaven, maar vooral opmerkelijk zijn de Woeste verhalen van Nikolaj Chajtov, die in Bulgarije ongemeen populair zijn, en vaak herdrukt en vertaald werden. Het boek verscheen in Bulgarije in 1967 in de periode na het partijplenum van 1956, waarop met de Stalincultus afgerekend werd en auteurs als Chajtov meer ademruimte kregen. Voordien was het socialistisch realisme de alleenzaligmakende methode, die evenwel alleen dor, schematisch proza had opgeleverd. Enkele jaren eerder dan Chajtov, in 1964, is Tijden van verandering van Anton Dontsjev (geb. 1930) verschenen, dat na al die 'lege' jaren, nu in Nederlandse vertaling voorligt.
Een belangrijke roman, waarvan de achterflap al meteen doet schrikken. Dontsjev wordt er boudweg als "de belangrijkste levende schrijver van Bulgarije" genoemd, wat op zijn minst een overtrokken bewering is. Hij was zo getroffen door de overrompelende schoonheid van het Rodopengebergte, zo luidt het, dat hij Tijden van verandering in 36 dagen schreef. Zonder meer een voorbeeld van socialistische ijver als je ziet dat het hier om een boek 450 bladzijden gaat. Een curieuze introductie tot deze historische roman, die nog meer doet opkijken als je binnenin verneemt dat het boek er kon komen door de "financiële steun van het Ministerie van Buitenlandse Zaken van de Republiek Bulgarije". Dit kan bepaalde vermoedens wekken. Maar al te graag lieten Oost-Europese autoriteiten zich in het verleden verleiden tot dergelijke steunmaatregelen, om de eigen literatuur in het buitenland van de ramsj te redden, al kwam het in vele gevallen precies daarin terecht. Tijdens van verandering is heel goed vertaald door Julia Stoilova, docente Bulgaars aan de Amsterdamse universiteit, die ooit in haar semi-autobiografische roman Een knipoog van de koningin (De Leeswolf 2003, p. 87) haar vroegere Bulgaarse en nu Nederlandse heimat heftig gispte.
Tijden van verandering brengt het verhaal van de gedwongen islamisering van drie dorpen in het dal Elindenja, gelegen in het Rodopengebergte in het zuiden van Bulgarije, op de grens met Griekenland. De natuurpracht van dit uithoekje Europa is overweldigend en die geografische omstandigheid heeft ertoe bijgedragen dat de bevolking tot op vandaag een antropologische entiteit vormt, die verschilt van de rest in Bulgarije. De streek wordt veelal bewoond door Bulgaarse moslims. De oorspronkelijk orthodox-christelijke bevolking werd tijdens de bijna vijfhonderd jaar lange Osmaanse overheersing geïslamiseerd, vrijwillig of gedwongen, daar zijn de historici het niet over eens. Maar voor de nationalistische Bulgaren bleven ze een steen des aanstoots. Zelfs tot in de jaren '70 van de vorige eeuw woedde er onder Todor Zjivkov een ongemene bulgariseringscampagne, waarbij bv. de Turkse eigennamen vervangen dienden te worden door Bulgaarse. De repressie nam nog veel ergere dimensies aan tot aan het genocidaire toe. Een in Europa vergeten tragedie, waarbij duizenden Bulgaarse moslims naar Turkije dienden te vertrekken, waar ze ook al niet gewenst waren. Ook vandaag nog leven er virulente nationalistische tegenstellingen.
In Dontsjevs roman groeit de islamiseringscampagne van de Turken uit tot een bloedige titanenstrijd tussen de twee geloven, een huiveringwekkende botsing, waarbij de Turken getekend worden als moordenaars, plunderaars en verkrachters, en de Bulgaren als koppige verzetsstrijders, die bereid zijn alles op te geven behalve hun geloof en hun taal. In de roman zijn twee vertellers aan het woord: een monnik van de berg Athos, genaamd Aligorko, die het verhaal van de Bulgaarse kant doet, en een Franse edelman, die in de roman "de Venetiaan" genoemd wordt, die in de slag bij Kandia gevangen wordt genomen en bekeerd wordt tot de islam. Allebei zijn ze hoofdrolspelers in en getuigen van de islamisering van het dal Elindenja in de zomer van 1668. Dontsjev stelt zijn tekst voor als de bewerking van beider aantekeningen. Vooral het verhaal van de pope klinkt lyrisch, met een sterke invloed uit de Bijbel en de kronieken. De Venetiaan heeft uiteindelijk het laatste woord: na een ingewikkeld verhaal zal hij zien hoe de drie dorpen van het Elindenjadal verwoest werden en de helden en de vrouwen gestorven zijn. Hij zal het salomonsoordeel uitspreken over de eerste renegaten en uit de streek vertrekken. Het verhaal steekt boordevol weidse, psalmodiërende natuurbeschrijvingen, die vaak een archaïsche symboliek herbergen, dialogen die klinken als citaten uit Prediker en parabelachtige scènes, die het verhaal topzwaar maken. Een boek om rustig en aandachtig te lezen. [Jos Van Damme]
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.