Being considered
Jonathan Newman
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Bezige Bij, 2009 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : GESCHIEDENIS : DUITSLAND 947 WAGNER |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
De Bezige Bij, 2009 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : DUITSLAND 947 WAGNER |
31/12/2009
De Wagnerclan is een familiesaga die tot op heden in de werkelijkheid speelt ? zoveel symboliek en ironie verzint enkel de geschiedenis zelf; het maakt Dallas tot flauwe fictie. De Wagners doen niet in olie, maar in opvoeringen van muziekdrama's van hun stamvader Richard, die er zelf het ideale operagebouw voor ontwierp in het Beierse provincienest Bayreuth. Op hun zomerfestival ontvingen ze de keizer van het pas verenigde Duitsland, de Führer van het Derde Rijk en presidenten van de Bondsrepubliek; altijd was 'Bayreuth' het Duitse culturele vlaggenschip. Jonathan Carr, een Engelse correspondent voor Duitsland die ook al over Gustav Mahler schreef, rijgt met Britse geestigheid de tekenende anekdotes aaneen, steeds met de bedoeling het beeld te nuanceren. Intussen let hij ook op de grote compositie van zijn boek en vindt hij zelfs een paar constanten die de verhalen verbinden. Hij laat ook mooi zien hoe de familie meedeint op de grote maatschappelijke golven. Potentieel dus voor een geweldige tv-reeks of theatermarathon vol muziek, politiek, ethische en psychologische vraagstukken, lang niet strikt voor Wagnerliefhebbers. Het boek overspant anderhalve eeuw en wordt als een andere Honderd jaar eenzaamheid bevolkt met de meest excentrieke persoonlijkheden. Richard Wagner en Adolf Hitler zijn enkel maar de bekendste. Uit de slagschaduw van deze kampioenen van de biografie treden ook de anderen naar voren. Siegfried Wagner bv., 'zoon van' en tegen wil en dank ook componist en dirigent, regisseur en opera-intendant geworden. Net als hij heeft ook zijn zoon Wieland ontzettend veel gerealiseerd in een kort leven: in operaregie en -scenografie werd hij de autoriteit van de jaren '50 en '60.
Carr gaat uitgebreid in op Richard Wagners antisemitisme, dat weliswaar van zijn tijd was, maar kwalijk is, gezien zijn enorme invloed op volgende generaties. Carr legt belastend en ontlastend materiaal voortdurend in balans. In die stukken kantelt het oordeel haast elke paragraaf met tussenzinnetjes als "dat was niet helemaal waar" of "niets was minder waar." Uiteindelijk besluit hij (in antwoord op Wagners Hitler van Joachim Köhler, Blessing, 1997) dat Wagner niet verantwoordelijk gesteld kan worden voor de Holocaust. Ook hielden nazi's, in tegenstelling tot Hitler, niet van Wagners werk, en het is zeer de vraag of Wagner een goede nazi zou zijn geweest. Weten doen we het van de generaties die Hitler meemaakten, en wel van heel dichtbij: de latere Führer kwam bij Richards (schoon)kinderen aan huis. Hitler zorgde er hoogstpersoonlijk voor dat Wielands 'troon' in Bayreuth gevrijwaard bleef en loodste het festival door crisis- en oorlogsjaren. Carr begrijpt waarom kunstenaars soms laveerden op de stroom ? politiek was hun ding niet en niet ieder was zo lijnrecht als de geëmigreerde Thomas Mann. En dan helde vader Siegfried nog licht over naar de goede kant: hij hing in volle nazitijd het opschrift 'Hier telt alleen de kunst' op, in de ijdele hoop dat politiek aan de vestiaire zou worden achtergelaten. Maar dat zijn zonen na de oorlog 'Hier telt alleen de kunst' inriepen om een politiekvrij 'nieuw Bayreuth' te presenteren, kwam henzelf wel iets te goed uit. Carr vindt dat het wachten blijft op een statement van de familie over hun foute verleden. Ze is na de oorlog immers goed weggekomen; Duitsland stelde al snel meer belang in de economische heropbouw dan in de denazificatie. En de schuldigste, schoondochter Winifred ? die als jonge weduwe niet ver stond van een huwelijk met 'Oom Wolf' ? verbaasde nog kort voor haar dood in 1980 door in een filmdocumentaire haar affectie voor hem niet onder stoelen of banken te steken.
Het boek krijgt nog meer dramatiek doordat ideologische breuklijnen dwars door de familie liepen: Winifreds rebelse dochter Friedelind ontvluchtte Duitsland nog bijtijds, andere telgen leefden al in het buitenland. O.m. in Italië, ook voor Siegfried en Richard het gedroomde land. Richard ging in Venetië sterven en had toen ook weleens emigratieplannen naar de V.S. De spleten lopen dus zelfs dwars door deze kunstenaarszielen. Veel rechtlijniger waren hun vrouwen, Cosima en Winifred. Hoe kosmopolitisch haar achtergrond ook was (als kind van de Hongaarse componist Liszt en diens Franse maîtresse), Cosima beantwoordt aan een patroon dat Carr ook terugvindt bij Winifred, bij haar schoonbroer Houston Chamberlain en bij de uit Oostenrijk afkomstige Hitler: echte of praktische wezen die hun gemis aan nestwarmte en aan een duidelijk kader ruimschoots inhaalden door een nieuwe natie en een nieuwe familie te omarmen. Zo krijgen we die interessante spanning dat de aangetrouwde leden met buitenlandse roots de fanatiekste Wagners en Duitsers waren, de meest onvoorwaardelijken als nazi's en racisten. Naar hun inzichten werd het beeld van Richard Wagner grondig gezuiverd van alle storende biografische elementen, die nochtans weer voor hem pleiten. Uit zijn door zijn weduwe geredigeerde berg geschriften bloemlezen voor- en tegenstanders van de componist sowieso altijd al wat hen het beste uitkomt. Van Jonathan Carr mag gezegd dat hij een overzicht heeft gemaakt dat iedereen recht doet.
Meer dan een ideologische strijd woedde er binnen de familie voortdurend strijd om de leiding over het festival. Zelfs Siegfried, de goedaardige, bescheiden, kortom atypische Wagner, speelde het samen met moeder Cosima bijzonder hard om een zus, die met haar man een dirigent en dus rivaal binnenbracht, gewoon uit de familie te stoten. Na Wielands dood (in 1966) wist Wolfgang zonder het grote artistieke talent van zijn oudere broer het festival op hedendaagse koers te houden door ook al eens regisseurs van buitenaf aan te trekken. Pas in 2008 staakte Wolfgang, intussen bijna 90 jaar oud, zijn poging om de troon warm te houden voor zijn geprefereerde jongste, Katarina. Ook Gerard Mortier kwam in die eindstrijd nog even in beeld als running mate van de oudere dochter Eva. Dat lees je in een nawoord, want de auteur stierf ook in 2008. [Gerolf Van de Perre]
Bernard Huyvaert
De eerste vijftig bladzijden zijn een overzicht van het leven van Richard Wagner. Op een vraag wordt dieper ingegaan: was Wagner nu echt antisemiet? Een simpel antwoord is onmogelijk. Het boek komt pas echt op gang, wanneer het handelt over de strijd om de opvolging in Bayreuth, het theater dat Wagner zelf bouwde. Deze strijd begon in 1883, bij de dood van de meester in Venetië, en gaat tot op heden nog altijd door. De achterkleindochter van Wagner, Katharina, is na het lange bewind van Wolfgang de waarschijnlijke troonopvolgster. De boeiendste figuren uit het boek zijn ongetwijfeld Cosima, de dochter van Liszt, die haar man in de steek liet om zich helemaal aan het genie Wagner te wijden, en Winifred, de vrouw van Wagners biseksuele zoon Siegfried, die na de dood van haar man Bayreuth bestuurde en Hitler binnenhaalde. Misschien hadden beiden wel trouwplannen. Hitler was in ieder geval een graag gezien gast in Wahnfried, de woning van de Wagners. Winifred is voor een groot deel verantwoordelijk voor de slechte naam die de muziek van Wagner na de Tweede Wereldoorlog kreeg. Met uitgebreid register.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.