Vertel het iemand : roman
Rachida Lamrabet
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Meulenhoff/Manteau, 2007 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : LAMR |
Charles Ducal
em/ov/21 n
Younes, een afgestudeerde universitair zonder toekomstperspectief, wordt tijdens zo'n vakantie verliefd op Mariam, die uit België komt. Hij vraagt haar of ze met hem wil trouwen. Haar antwoord is ja en dat 'ja' brengt de hele intrige op gang. Want het is geen gemeend 'ja'. Eenmaal teruggekeerd in België, is zij haar vakantieliefje snel vergeten, maar voor hem is het ernst. Na vijf jaar onbeantwoorde brieven reist hij haar achterna om haar zijn laatste brief, geschreven op de achterzijde van zijn waardeloze diploma, persoonlijk te overhandigen. Tijdens de overtocht verdrinkt hij, maar een metgezel brengt de brief waar hij zijn moet, bij Mariam, die intussen Mara heet, op verkiezingsaffiches prijkt, haar familie de rug heeft toegekeerd en leeft volgens het motto: breek met je gemeenschap, want die gemeenschap is de marginaliteit.
Spiritueel avontuur
Ben ik uw leesplezier aan het vergallen door het verhaal alvast te vertellen? Geen vrees, we zijn nauwelijks vertrokken. Younes is dood, maar Mara zal via de aangespoelde brief een zowel reële als spirituele reis maken die haar zal confronteren met haar afkomst, haar weggegooide identiteit, haar kijk op haar gemeenschap, haar keuze voor een onbelemmerd individualisme. Een reis die haar hoogtepunt vindt op de schouder van Younes' moeder, waar ze in snikken uitbarst. Niet dat die tranen iets oplossen. De schrijfster bezondigt zich niet aan goedkope verloren-dochter-sentimentaliteit. Mara's reis is een keten van ervaringen, confrontaties en vreemde vaststellingen, maar die leiden niet tot conclusies. Deze roman is geen statement, maar een avontuur. Wat dat avontuur in het personage aanricht, blijft in hoge mate suggestief en vatbaar voor interpretatie. Bovendien zijn er intussen tal van andere verhalen en personages opgedoken.
Rachida Lamrabet weet zich zonder moeite in te leven in de meest uiteenlopende karakters. Er is het verhaal van Abdelkader, Younes' neef. Of van Marwan, de broer van Mara, een drugsverslaafde die regelmatig in de gevangenis belandt. Of van Faïza, een eenvoudig meisje uit Younes' dorp, die met een dode wil trouwen. Al deze levens worden door de brief van Younes geleidelijk met elkaar verbonden, zoals de vier windrichtingen ieder op zich staan en zich verbinden tot de windroos. De windroos is dan ook het structurerende beginsel in de opbouw van het boek in verschillende hoofdstukken.
Complex plaatje
Vrouwland, geschreven door een Belgisch-Marokkaanse vrouw: het had het zoveelste boek kunnen zijn in de stroom autobiografische verhalen van zich aan godsdienst, traditie en achterlijkheid ontworstelende 'allochtone' vrouwen. Een grote kwaliteit van deze roman is de volstrekte afwezigheid van ook maar enige tendens. Natuurlijk, het gaat over de uitzichtloosheid van jongeren in Marokko, over de spanning tussen de westerse levensstijl en de Marokkaanse gemeenschap, over de hypocrisie van het integratiediscours, over racisme en de nefaste weerslag daarvan - van integrisme over zelfverloochening tot criminaliteit -, maar het boek is nergens betogend of gelijkhebberig. Zoals het een echte romanschrijfster betaamt, tekent Rachida Lamrabet karakters in een context en laat die levens voor zich spreken. Niemand wordt veroordeeld, niets wordt aangetoond of bewezen. Van de "witte Marokkaanse" Mara tot de integrist Mounir, die maar enkele bladzijden meespeelt: het zijn allemaal geloofwaardige figuren met hun eigen logica, hun eigen taal, hun eigen menselijkheid. Het paradoxale resultaat is dat het boek op die manier honderd keer meer zegt over zijn thema's dan welk pamflet of welke ik-belijdenis ook. Het is in dat opzicht gezond tegengif tegen vaak gedebiteerde simplismen over de Marokkaanse gemeenschap en haar 'verstarde' traditie, over inburgering en emancipatie, over 'onze waarden' en 'onze verlichting'. Het plaatje in het boek is behoorlijk complexer.
Snedige stijl
Vrouwland is bovenal een mooi verhaal dat zich laat lezen als een trein. Het is spannend, heeft tempo en is geschreven in een vlotte en snedige stijl. Soms met veel gevoel voor humor, soms zeer poëtisch. Een paar beelden zijn onvergetelijk: de uitgedroogde rivier die door het dorp loopt bijvoorbeeld. Of het kerkhof bezaaid met zwarte plastic zakken. Het is ook een erg fantasierijk boek, in die mate zelfs dat het soms iets magisch-realistisch krijgt. De nuchtere geesten onder ons zullen een en ander mogelijk 'erover' vinden, maar mij heeft het bekoord. Het draagt bij tot de heel eigen kleur van dit boek. Zo zal u onderweg een heks tegenkomen. Een echte heks. In Vrouwland is zoiets natuurlijk niet mogelijk, maar in Vrouwland wel.
Rachida Lamrabet
Vrouwland
Meulenhoff/Manteau, Amsterdam/Antwerpen, 236 p., 22,50 euro.
Het boek is gezond tegengif tegen vaak gedebiteerde simplismen over de Marokkaanse gemeenschap
Mark Cloostermans
em/ec/07 d
Virginia Woolf hield in 1928 een toespraak over vrouwen en literatuur, die later gepubliceerd werd als A room of one's own , en een mijlpaal werd in de geschiedenis van het feminisme. Tijdens haar voorbereiding wilde ze opzoekingen doen in de universiteitsbibliotheek van Cambridge. Die bleek echter verboden terrein voor vrouwen, tenzij ze gechaperonneerd werden of een aanbevelingsbrief konden voorleggen. De kamers van de literatuur waren plechtig op slot gedraaid. Slegs vir mannen .
Iets gelijkaardigs overkomt Mara, een van de personages in de prima debuutroman van Rachida Lamrabet. Mara is tegen haar zin weer in haar land van herkomst en gaat op zoek naar een hotel. Dan blijkt dat een vrouw alleen in een Marokkaans stadje helemaal geen hotelkamer kan krijgen.
Staat dat in de wet? Nee. Is het niettemin een wet? Reken maar. De enige plaats waar zij een zelfstandige vrouw kan zijn, is het Westen. 'Vrouwland', wordt dat consequent genoemd in deze roman, en de mannelijke personages hebben er niet veel mee op.
Mara heeft zich losgemaakt van haar familie en haar gemeenschap. Ze heeft radicaal voor zichzelf gekozen. Het liefste wil ze die achtergrond definitief vergeten, maar dat is onmogelijk, want ze staat op een politieke lijst, precies vanwege haar achtergrond.
Mara's kijk op de allochtone gemeenschap schemert onder andere door in een passage over de duiven die zij vanop een terras gadeslaat: 'Alles was er genoeg en het werd hun toegeworpen zonder de minste inspanning van hun zijde. Het was altijd zo geweest en de duiven hadden er het volste vertrouwen in dat het ook altijd zo zou blijven. [...] Zolang ze zich omringd wisten door grote en kleine brokjes van overvloed, waanden ze zich in het paradijs.'
In Mara's eigen paradijs dringen ongewenste bezoekers binnen: afkeurende mannen, een criminele broer, een brief van een geliefde uit het verleden. Kronkelpaden en toevalligheden brengen alle personages ten slotte samen in een Marokkaans dorp, waar de plaatselijke toverkol voor het slotakkoord zorgt. Onderweg passeert zo'n beetje alles de revue wat de allochtone gemeenschap in dit land van ver of van nabij aanbelangt: religieuze extremisten, discriminatie, bijgeloof, de wroeging van de allochtone politica die aan belang wint door haar gemeenschap te stigmatiseren, de haat-liefdeverhouding van de allochtonen met hun 'thuisland' en met het Westen. En ook ontworteling. 'Ze was op een plek halverwege haar thuis en een plek die ze wel kende, maar waar ze geen affiniteit mee had.' In deze zin zou 'haar thuis' zowel België als Marokko kunnen zijn: welk land je ook invult, de zin klopt evengoed.
Het lijkt te veel voor één, niet erg dikke roman, maar het snelle verhaalverloop, met flink wat scherpe bochten en stemmingswisselingen, houdt het geheel geloofwaardig. Ook de stijl jaagt het tempo op: veel korte zinnetjes, soms in stukjes gehakt als een toneeltekst. Sober kun je die stijl niet noemen - daarvoor zijn er te veel herhalingen en poëtische uitweidingen - maar hij is wel eenvoudig en efficiënt.
Een minpuntje aan Vrouwland is de magisch-realistische ontknoping. De voorspellende dromen en de finale met het magische diploma wil ik best nog slikken. Het is de clichématige invulling ervan die me deed lachen. Waarom moet de toverkol van dienst nu 'ogen als fonkelende kolen' hebben en 'een verticale getatoeëerde lijn [...] van het midden van haar voorhoofd tot tussen haar wenkbrauwen'? Wat is dat, haar kosmische antenne of zo?
Maar goed, alle gekheid op een getatoeëerde lijn: Vrouwland is een heel vlotte, plezierige roman die zich ontpopt tot een feministisch traktaat. Want ja, natuurlijk is Mara te hard voor zichzelf en voor haar omgeving. Desondanks is zij een voorbeeldfiguur: de pionier die moet lijden om andere kleine uitbraakpogingen mogelijk te maken. Vrouwland schetst een bij momenten beklemmend gemeenschapsgevoel. Met Mara verlang je naar een gemeenschap die omhult zonder te verstikken. Of een gemeenschap zoals de toeschouwers in een theater, vlak voor het doek opgaat: 'De duisternis omhulde haar als een zachte donsdeken. Ze hield van dat gevoel, achteroverleunen in een comfortabele stoel en omgeven worden door een doorzichtig zwart dat niet leeg was, dat ademde en ritselde, schuifelde en kuchte in hooggespannen verwachting.'
RACHIDA LAMRABET
Vrouwland.
Meulenhoff-Manteau, 236 blz., 22,50 euro.
Herman Jacobs
rt/aa/12 m
'Lamrabet heeft iets te zéggen', stond begin vorig jaar in dit blad. Met haar eerste roman, Vrouwland , levert de Antwerpse Rachida Lamrabet daar opnieuw een klinkend bewijs van. Vrouwland, dat is het Westen, in het boek in concreto Europa. Want daar is iedere fiere fallofoor verschrompeld tot een eerloos lulletje lampenkatoen en is de Vrouw de baas, dat weet iedereen. En 'welke vent aanvaardt onderdanig- heid'? 'Als een vrouw geen schaamte meer kent en zich begint te gedragen als een vent, dan is het einde niet ver meer.' (Zich gedragen als een vent: zomaar een eigen mening hebben, bijvoorbeeld. Een dissidente mening dan ook nog eens.) Nee, zulke gruwelen zult gij uit uw midden wegdoen, vinden de Marokkanen Abdelkader en Mounir.
De Antwerpse Mara, voorheen Mariam, ziet dat anders. Zij wil vrij zijn. Daartoe heeft ze moeten breken met haar familie en haar gemeenschap - een gemeenschap die al zo lang in de marginaliteit zit 'dat we diegenen die zichzelf eruit willen werken, met man en macht naar beneden trekken'. Zij is politica geworden. Niet uit innerlijke overtuiging, maar omdat het haar gevraagd is. Bij een verkiezing wint zij, dit toonbeeld van geïntegreerde allochtoonse geslaagdheid, ook massaal veel stemmen - en ontdekt dan dat ze door haar partij is misbruikt. Het verleden dat haar vervolgens inhaalt, komt in de vorm van een brief. Van Younes, een jongen die ze als schoolmeisje tijdens een zomervakantie in Marokko haar jawoord had gegeven. Hij had dat wél ernstig opgevat. Jaren later waagt hij de oversteek naar 'Vrouwland'. En verdrinkt. De brief die hij voor haar bij zich had, zal niettemin aankomen. En dan begint de grote reis terug: samen met Marwan, haar in de criminaliteit verzeilde broer, en de al genoemde Abdelkader, een neef van Younes, begeeft Mara zich naar de plek waar Younes' lijk is aangespoeld. Dat moet nu eenmaal - Younes roept haar in dromen naar zich toe. Magisch realisme is zelden een goed idee, zo ook hier, maar het boek is sterk genoeg om het verteerbaar te maken.
Lamrabet vertelt het verhaal door haar verschillende personages, ze zet hun standpunten allemaal netjes naast elkaar en oordeelt niet. Impliciet evenwel, al was het alleen al maar doordat ze driekwart van de pagina's van het boek toebedeeld krijgt, weegt Mara's verhaal zwaarder. Hoe zou het haar verder zijn vergaan? Dit is zo'n boek waarbij je je dat na het lezen van de laatste zin afvraagt.
RACHIDA LAMRABET, VROUWLAND, MEULENHOFF/MANTEAU, ANTWERPEN/AMSTERDAM, 239 BLZ., 22,50 EURO.
31/12/2008
Rachida Lamrabet is als Marokkaans-Belgische juriste van heel nabij betrokken bij de situatie van de zgn. 'expats'. In haar roman Vrouwland evoceert ze de spanningen tussen het thuisland en het nieuwe vaderland aan de hand van het liefdesverhaal tussen Younes, die als bootvluchteling aan zijn eind komt, en Mariam, die onder haar westerse naam Mara in Antwerpen leeft en er zelfs een politieke carrière ambieert. Lamrabet slaagt er daarbij goed in de spanning tussen beide werelden op te roepen: de zin voor de gemeenschap en de verantwoordelijkheid die dat met zich meebrengt in Marokko, staat tegenover het bijna uitsluitend op het ik gerichte samenlevingsmodel van het Westen ("Het enige wat telt, ben IK, is dat gevoel van eindeloze vrijheid"). Origineel aan de roman is het feit dat de twee liefdesstory's die erin worden verweven, voor de betrokkenen blijvend tot het domein van de illusie behoren. Younes heeft Mariam ooit ontmoet toen zij vanuit Antwerpen voor een vakantie was teruggekeerd naar haar geboorteland. Nadien is zij hem snel vergeten, maar voor hem blijft zij de ideale geliefde, die hij ten koste van wat dan ook wil terugzien. Na zijn dood komt aan het licht dat een meisje uit zijn dorp, Faïza, smoorverliefd was op hem. Voor Faïza heeft het leven alleen nog betekenis als zij op zijn graf kan gaan liggen om zo het contact te realiseren dat er voorheen nooit is geweest. Beide verhaallijnen vloeien ineen als Mariam samen met haar broer Marwan een louterende reis onderneemt naar de plaats waar Younes is verdronken en naar zijn geboortedorp, waar ze worden geconfronteerd met de ongelukkige Faïza. Vrouwland (de titel verwijst naar de westerse maatschappij waar de vrouw haar persoonlijke rechten kan laten gelden) biedt, zonder moraliserend of betogend te worden, een verhelderend inzicht in de problematiek waarmee mensen worden geconfronteerd die hun vaderland achter zich latend. Voor Mariam/Mara komt dat erop neer dat "haar aangenomen nationaliteit, de identiteit die ze in volledige wilsvrijheid en bewust had aangenomen, ondergeschikt bleef aan het vreemde, het etnische." [Jooris Van Hulle]
Redactie
De 37-jarige juriste won in 2006 de prijs van Kif Kif met haar verhaal ‘Mercedes 207’, opgenomen in de bundel: 'Kif Kif; Nieuwe stemmen uit Vlaanderen'. Meer dan een criticus noemde Lamrabets verhaal over een oudere man die pendelt tussen zijn geboorteland Marokko en Borgerhout, de sterkste bijdrage. In haar romandebuut keert die pendelbeweging terug, maar staan jongere mensen en hun dromen centraal. De titel verwijst naar Europa waar de jonge eigengereide Mara en haar leeftijdsgenoten andere waarden hebben overgenomen, wat hen bij een terugkeer naar Marokko voor keuzes plaatst. Scherp tekent de auteur de wederzijdse blikken: de manier waarop jongeren in Marokko de vakantiegangers uit het noorden, ook die met roots in Marokko, observeren; de blik van de pendelaars op het land van de voorouders, de droombeelden in dat land over migratie. Televisie is het medium dat de dromen versterkt, maar ook doorprikt. Lamrabet kan een sterk verhaal opbouwen, rake dialogen uitwerken en prangende vragen oproepen. Een boeiende eigentijdse roman van een veelbelovende nieuwe stem. Vrij kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.