Een avond in het paleis van de rede : Bach en Frederik de Grote in het tijdperk van de verlichting
James R. Gaines (Auteur)
Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Arbeiderspers, cop. 2006 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : GESCHIEDENIS : DUITSLAND 946 |
Besprekingen
31/12/2006
Bachs fameuze 'Musikalisches Opfer' (BWV 1079) is een dubbelzinnig 'offer' aan Frederik de Grote. 'Opfer' betekent ook 'slachtoffer' en daarmee lijkt Bach aan te geven dat hij maar al te goed besefte dat de Pruisische koning mogelijks een spel met hem speelde toen hij hem op 7 mei 1747 opdroeg een zesstemmige fuga te improviseren op een aartsmoeilijk thema. De confrontatie tussen deze twee grote geesten situeert journalist James Gaines binnen het conflict tussen de diepreligieuze wereld van de barok en de verlichting. Afwisselend tussen de biografie van Bach en Frederik de Grote werkt hij gestaag naar hun ontmoeting en de betekenis van het 'Musikalisches Opfer' toe. Zijn hele verhaal structureert hij, ietwat overdreven, aan de hand van twee thema's. Enerzijds is er het verschil in opvatting van wat muziek hoort te zijn: voor de lutheraan Bach is muziek, en dan vooral de contrapuntleer, een uitdrukking van de goddelijke orde, voor Frederik de Grote is ze een aangenaam tijdverdrijf in het rationele bestaan van de verlichtingsmens. Anderzijds is er het conflict tussen vader en zoon: letterlijk, tussen Frederik en zijn dominante vader Frederik Willem, en tussen Bach en zijn zoon Carl, maar ook metaforisch, tussen de oude Bach en de jonge koning. Met die metaforische laag worden de twee thema's aan elkaar verbonden: "Bach was een vader van de late barok, Frederik een zoon van de vroege verlichting, en geen vader/zoonconflict is ooit nadrukkelijker geweest".
Gaines kiest duidelijk de kant van het genie Bach. Aan de vooravond van de ontmoeting schildert hij hem af als een door meerderen en critici getergde musicus die in de laatste tien jaar van zijn leven meesterwerken componeert, waarin hij allerlei invloeden en nieuwigheden verwerkt en becommentarieert, maar steeds zijn oude visie op muziek en religie bevestigt. Frederik daarentegen is dan al, na slechts zeven jaar koningschap, een misnoegde, wispelturige en nihilistische vorst geworden, die er plezier in schiep zijn onderdanen op de proef te stellen. En zo doet hij het ook met Bach, redeneert Gaines, in navolging van Arnold Schönberg. Hij benadrukt hoe groots Bach eruit komt, hoe zijn religieus geïnspireerde contrapuntmuziek triomfeert over een tot nihilisme gedoemd rationalisme en de nietszeggende, galante 'empfindsame Stil'. In zijn 'Musikalisches Opfer' lost Bach niet alleen de 'onmogelijke' opdracht van de koning op, maar kun je, in de woordspelletjes op de partituur, de tien canons en aangewende 'muzikaal-retorische' motieven, een kritische commentaar ontdekken op Frederiks muzikale en religieuze visie.
Wie niet vertrouwd is met de muziektheorie zal in bepaalde passages stevig moeten doorbijten, maar voor het overige presenteert Gaines een onderhoudende geschiedenis, waarin hij wel bepaalde biografische gegevens sterk aanzet om zijn punt te maken. Jammer van de nogal stroeve vertaling. [Chris Bulcaen]
A.P.G. Spamer
Dit boek is het verhaal van de ontmoeting tussen twee elkaar afstotende werelden: de barok (J.S. Bach) en de Verlichting (Frederik de Grote, koning van Pruisen). De auteur begeeft zich daarbij diep in de technische aspecten van Bachs muziek en juist op dit punt is er van een "populaire" beschrijving (achterflap) absoluut geen sprake. Alleen muziektechnisch geschoolden zullen hier de tekst kunnen begrijpen. Het is ook meer een etaleren van eigen kennis dan een bijdrage aan muzikaal invoelen. Zijn conclusie dat Bach superieur is aan Mozart is in kringen van muziekkenners niet relevant. De beschrijving van Frederik de Grote is voor wat betreft diens muzikale kunnen aan de maat, maar niet voor diens gewetenloze Realpolitik. Het boek is hier en daar anekdotisch, maar ook vaak oubollig en saai. Meer dan een leerboek kan men het niet noemen en van een "briljante mentaliteitsgeschiedenis" is geen sprake. Voor liefhebbers van deze stof mogelijk interessant. Kleurige omslag met duidelijke belettering en detail uit Menzels schilderij van fluitspelende Frederik de Grote.
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.