De geschiedenis van het Christendom
Diarmaid MacCulloch
Diarmaid MacCulloch (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Het Spectrum, 2005 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : GODSDIENST : 257.2 MCCU XXL |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Het Spectrum, 2005 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 257.2 MACC |
31/12/2005
Er is de laatste decennia een kaalslag gepleegd op het collectieve geheugen. Het geheugen dat verwijst naar de godsdienstige omwentelingen van de 16e en 17e eeuw is zelfs compleet ontbost. In die periode vormden onze contreien het bloedige strijdtoneel van de spanning tussen Reformatie en Contrareformatie: de overgang van een calvinistisch bewind naar een doorgedreven centralistisch (Spaans) katholicisme.
Het ontbreekt niet aan gedegen literatuur over Reformatie en Contrareformatie in onze gewesten. Veelal worden echter steeds dezelfde bronnen vermeld die de chauvinistische vooroordelen aanscherpen tussen het calvinistische Nederland en het Bourgondisch-Spaanse katholieke Vlaanderen. Gelukkig laat de Britse historicus Diarmaid MacCulloch een correcter en genuanceerder licht schijnen op die periode in zijn studie Reformatie. Adembenemend, zo mag dit boek in alle opzichten genoemd worden. Het is een hele kluif om te lezen (inclusief een appendix, een uitgebreid notenapparaat, literatuursuggesties en een register), maar daarvoor krijg je een grondig overzicht van 210 jaar geschiedenis over de Reformatie en de aanzet tot de Contrareformatie.
Het boek beslaat drie delen waarvan de eerste twee bij de originele publicatie in 2003 onder vuur lagen van de critici wegens te langdradig zoniet overbodig. Dat heeft vooral te maken met het feit dat vooral in deel drie de belangrijkste thema's concreet tot stellingen worden uitgewerkt en de conclusies worden getrokken. Maar de eerste twee delen reiken het materiaal aan op basis waarvan de conclusies worden getrokken en ze zijn dan ook essentieel om het derde deel ten volle te appreciëren. Bij het lezen snakt de lezer wel eens naar adem, vanwege de ongelooflijk rijk gedocumenteerde benadering van het onderwerp. De Reformatie wordt over een tijdsbestek van ruim twee eeuwen in een objectief en wetenschappelijk journalistiek verslag gepresenteerd.
Wat zijn de 'hot items'? Het einde der tijden en de diverse gevechten tegen de antichrist (afgoderij en hekserij); het schipperen met dood en magie wat leidt tot een devote tucht; liefde en seks waarbij alles blijft bij de oude principes uit de eerste eeuwen, maar waarbij anderzijds de druk van een 'hervorming der zeden' toeneemt. Heilige huisjes worden afgebroken, de clichématige verheerlijking van de hoofdfiguren uit de Reformatie wordt zwaar op de korrel genomen in de beschrijving van hun kwaliteiten en gebreken. Met overvloedige bewijsvoering toont MacCulloch aan hoe deze acteurs in de (Contra)Reformatie een eigen(zinnige) en voor de wereldgeschiedenis bijzondere bijdrage leverden. Ze waren en bleven echter mensen. Erasmus was geniaal, maar zat vaak in geldnood; wat hij dan oploste door zijn huik naar de wind van de opdrachtgever te hangen. Luther had zichzelf, tegen beter weten in, in een impasse geduwd en Zwingli ageerde vaak op een eigenzinnige manier die weinig te maken had met zijn idealistische leerstellingen. Verder is het zeer de vraag of de pausen wel kaas gegeten hadden van de theologische grondbeginselen, dan wel begaan waren met de centrale macht.
Uitgerekend de eerste twee delen geven een bijzonder boeiend historisch overzicht van de Europese situatie. MacCulloch weet steeds verbanden te leggen en vooral te wijzen op de kern van de zaak, ongeacht het land waar iets gebeurt, en of het de middeleeuwse visie over de nieuwe bewegingen betreft, of hervormingen zoals die van Johan Huss en de Hussieten. De daadwerkelijke Reformatie met de klassieke datum van 31 oktober 1517 en de overroepen en niet bewezen ophanging van stellingen aan de universiteit van Wittemberg krijgt zijn plaats binnen de correcte context. De auteur onderstreept het voor deze tijd onovertroffen belang van de boekdrukkunst. Ook heikele problemen van die tijd, zoals de leer over genade en verlossing, het probleem van het vagevuur of het primaatschap van de paus en de ideeën over het einde der tijden, worden haarfijn beschreven. Tevens komen de diverse kerkvervolgingen aan bod, katholiek versus protestants en omgekeerd, ook in België. Merkwaardig genoeg vermeldt MacCulloch nergens de naam van de Antwerpse humanist Gilis, notabene degene die Thomas More en zijn wereldberoemde werk Utopia in Antwerpen onderdak bezorgde. Dat een centrum van de Reformatie als Antwerpen niet altijd evenwichtig aan bod komt, is de belangrijkste kritiek op deze uitgave.
De meerwaarde van dit boek toont zich op twee vlakken: ten eerste is het een benadering door een buitenstaander van een situatie die in onze contreien grote impact heeft gehad (de scheiding der Nederlanden) en ten tweede bevat MacCullochs Reformatie voortdurend verwijzingen naar het heden. Zijn stellingen zijn overduidelijk: de Reformatie heeft gevolgen voor onze hedendaagse internationale samenleving. De oorlog tegen Irak, de houding tegenover de toetreding van Turkije tot de EU, de revival van fundamentalistisch christendom, de houding van de VS tegenover Europa: dit heeft alles te maken met de in dit boek beschreven geschiedenis. Dat maakt van Reformatie een absolute must voor wie interesse heeft in de historische fundamenten van de hedendaagse West-Europese verhoudingen. Bovendien zorgde Huub Stegeman voor een toegankelijke vertaling die zowel de Vlaamse als de Nederlandse lezer zal aanspreken. [Frans L. Van den Brande]
M.C. Brak
'Een goed begrip van het moderne Europa is onmogelijk zonder een gedegen inzicht in deze zestiende-eeuwse omwentelingen in het Latijns christendom', zo schrijft MacGulloch. Met Reformatie bedoelt hij alle omwentelingen die streefden naar een herstel van het oorspronkelijke christendom, zowel de rooms-katholieke als de protestantse. Het ging daarbij om 'een diepgaand verschil (...) over wat het inhield mens te zijn.' In 'Een gemeenschappelijke cultuur' wordt de breuk in het ene Europa beschreven, vervolgens in 'Een gedeeld Europa: 1570 – 1619' het ontstaan van de nationale protestantse kerken. In 'Leefpatronen' staan de ontwikkelingen in het dagelijks leven centraal. Een appendix bevat de belangrijkste belijdende teksten van het christendom. Bij de 'Literatuursuggesties' wordt aangegeven welke historische werken bijzonder 'gebruikersvriendelijk' zijn. Na een uitgebreid notenapparaat en register volgt een fotoverantwoording. Dit lijvige, maar plezierig leesbare geschiedeniswerk is geïllustreerd met kaarten, afbeeldingen en 24 fotopagina's in zwart-wit.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.