Hoge omens : de oprechte en secure voorspellingen van Agnes Nutter, een heks : een roman
Terry Pratchett
Terry Pratchett (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
M, 2003 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 414 |
31/12/2004
Met The Colour of Magic (1993) publiceerde Terry Pratchett (geb. 1948) het eerste van de nu al negenentwintig fantasyboeken over de Discworld, de Schijfwereld. Met hun maatschappijkritiek, de verwijzingen naar de klassieke cultuur, literatuur, filosofie en geschiedenis, en de ironisch-sarcastische ondertoon richten die boeken zich vooral tot een volwassen publiek. Mirakelse Maurits en zijn gestudeerde knaagdieren is het op een na recentste boek in de reeks, en het eerste dat speciaal voor de jeugd geschreven is.
In de door anonieme geesten geregeerde Schijfwereld, gebeuren de vreemdste dingen, je ontmoet er ook wezens uit mythen, sprookjes en toekomstfantasieën van mensen uit allerlei culturen: heksen, trollen, dwergen, tovenaars, vampiers, een eenhoorn, vier van de vijf ruiters van de Apocalyps, die nu wel op een motor rondsjezen... De verteller brengt de lezer naar wonderlijke oorden, ook naar de woonplaats van de goden in de ruimte. Vaak parodieert Pratchett sprookjes en mythen en ook vormelijk doen zijn verhalen aan sprookjes denken. In zijn meeslepende, vaak knotsgekke verhalen laat hij de lezer knap getekende fantastische personages zien. Zijn ghoststories zitten vol (Engelse) humor. Voortdurend zet hij onze maatschappij voor schut en hij hekelt sarcastisch racisme, discriminatie, uit de hand gelopen wetenschap, milieuvervuiling, slinkse handelspraktijken, oorlog, de politiek van de kleine zielen en de minuscule harten...
De hoofdrol in Mirakelse Maurits en zijn gestudeerde knaagdieren is voor de Stam, een troep ratten in de Overgang: doordat ze ooit afval hebben gegeten van de stort van de Gesloten Universiteit voor tovenaars zijn ze van instinctief levende dieren naar pratende en denkende wezens geëvolueerd. Ook de kat Mirakelse Maurits denkt en spreekt, sinds hij een rat in de Overgang opgegeten heeft. Nu staan er geen ratten van de Stam meer op zijn menu, maar zet hij een lucratief oplichtershandeltje met ze op. Het sprookje van de rattenvanger van Hamelen inspireert hem om met de 'gestudeerde ratten' een of ander stadje in paniek te brengen, waarna "het onnozel ogende joch" Kees, die ze daarvoor speciaal aangetrokken hebben, met zijn fluitspel het stadje ontrat: de gestudeerde ratten trekken zich strategisch terug. Succes verzekerd en geld in het laatje. Nu trekken ze naar Bad Blientz, het decor voor hun laatste oplichtingspraktijk, want er rijzen ethische bezwaren binnen de groep. Ook bij ratten zijn de gedachten de bron van de moraal. De zuivering van het doodarme Bad Blientz blijkt geen routineklus. De Stam moet er afrekenen met de corrupte stadsrattenvangers en vooral ook met de Rattenkoning Spin die de stadsratten oproept tot de ultieme strijd tegen de mensen. Dat wezen uit de volksverhalen, acht blinde ratten met de staarten aan elkaar gegroeid, beïnvloedt door zijn enorme mentale kracht de Stamratten, Maurits, Kees en ook de malle burgemeestersdochter die zich bij hen aangesloten heeft, Malicia -- naar zij beweert een nazaat van de gezusters Grims, Kweldira en Verslinda, sprookjesschrijfsters --, die hopen boeken verslond en het leven ziet als een verhaal. Alleen door hun eigen denkkracht kunnen ze de lokroep van Spin weerstaan. Als die ook Maurits' denkkracht probeert te overstemmen, loopt het verkeerd af voor de Rattenkoning: "Maar nu was de denkende kat van huis en danste er zoveel voorouderlijke, razende bijterigheid door Maurits' aderen dat het gewoon van zijn klauwen spatte." Zijn laatste flintertje denken laat hem de juiste manier kiezen om Spin uit te schakelen. In de verlaten kelders van de stad bevechten de Stamratten, Maurits, Kees en Malicia de rattenmeppers en de hordes hongerige dierlijke stadsratten, die door de rattenmeppers in kooien gefokt werden om de overheid te chanteren en om in de rattenkuil tegen terriërs te vechten, waarbij gokkers veel geld doen binnenstromen. De helden ontsnappen ternauwernood aan de dood en bewijzen meteen dat alleen samenhorigheid, overleg en zorg om elkaar een gemeenschap redden. Mensen en ratten sluiten nu een contract: voor vast verstrekt voedsel vrijwaren de ratten van de Stam de stad van alle ongedierte. Ze zetelen ook in de gemengde commissie van mensen en ratten en in het politie- en het gerechtssysteem: alle geboden en verboden in het stadje gelden zowel voor mensen als ratten. Intussen bleek dat Kees lang niet zo onnozel is als hij eruit ziet en de romantische Malicia zorgde met haar verhalenlogica vaak voor de oplossing van problemen. Misschien bloeit er nog wel iets sprookjesachtigs tussen hen. Kees wordt wel geen koning maar hij heeft toch interesse voor de burgemeesterssjerp. Echte rattenfluiters met dure schijnoplossingen vinden in het stadje geen baantje meer. De toeristen zorgen opnieuw voor de welvaart: "... ze gaan naar het Rattenmuseum, eten Ratburgers (Gegarandeerd Zonder Rat), kopen Rattenoortjes die je op kunt zetten, kopen de boekjes met Rattengedichten in Rattentaal, zeggen 'wat typisch' als ze de naambordjes in het Rats zien en kijken hun ogen uit naar hoe schoon het er allemaal uitziet". Ze juichen om de rattendansen, ze bestuderen het hele overlegsysteem en de manier waarop de ratten voor zichzelf een stad onder de mensenstad gebouwd hebben en... ze gaan weer "naar hun eigen stadjes om hun vallen op te zetten en vergif te strooien, want sommige geesten kun je nog niet veranderen met een bijl. Maar voor enkelen ziet de wereld er nu anders uit."
In het begin van het boek zegt de verteller dat hij "gewoon een verhaal over mensen en ratten" wil brengen, "En het werd pas lastig als je moest uitmaken wie de ratten waren en wie de mensen." Voor de ratten zijn mensen niet per se met rede begaafde wezens: "Intelligente soorten, dat zegt me niets. We hebben hier met mensen van doen. Ken je die oorlogen? Heel populair onder mensen. Dan vechten ze tegen andere mensen. Niet erg sterk in onderlinge banden." De geëvolueerde ratten weten dat alleen samenhorigheid redding kan brengen. Daardoor nemen bij hen ethische regels de plaats in van de instinctieve individuele overlevingsdrang. Ze hebben vier grondregels ontwikkeld: 1. In de Stam ligt Kracht; 2. Samenwerken of Sterven. 3. Niet Plassen of Poepen waar je Eet. 4. Een Rat mag een andere Rat niet Doden. Het is niet verwonderlijk dat de kat Maurits zijn reserves heeft bij de nieuwe regels in de samenleving: sinds hij kan denken en spreken, geldt ook voor hem dat je iemand die praat niet kan opeten, maar voor hem komt daar een kleine toevoeging bij: "Tenminste niet tot je had aangehoord wat zo iemand te zeggen had." Toch redt hij in nood het leven van een Stamrat door aan Magere Hein een van zijn negen eigen kattenlevens af te staan. Uit het denken en uit de ethiek groeit bij de Stam ook het beeld van de Grote Rat Die In De Diepte Onder De Grond Zit, die alles gemaakt heeft. Wie goed leeft, komt na de dood overigens terecht in de Tunnel vol lekker eten.
Bij zulke gedachten over leven en dood hoort ook een Boek. Voor de ratten is dat het eerste boek dat ze bij het begin van de Overgang, nog voor ze konden spreken, in handen gekregen hebben, "Meneer Knijnse Beleeft een Avontuur", geschreven door een of ander "mal vrouwmens", met daarin dieren met kleertjes aan, die elkaar niet opeten en die met de mensen op voet van gelijkheid converseren. Met die kleertjes lukt het niet voor de ratten, maar voor dat vreedzame samenleven met elkaar en met de mensen wagen ze wel hun leven in de strijd tegen de vernietigende gedachten van Spin. Boven elk hoofdstuk in het boek staat een citaat uit het Boek. Telkens weer vragen de ratten zich ook af hoe mensen zo'n verhaal konden schrijven en tegelijk rattengif strooien.
In dit rattenverhaal hekelt de verteller allerlei fenomenen uit de mensenmaatschappij. De nieuwe rattenleider, een man van de daad, krijgt een spindoctor naast zich, de rat Sardientjes (de ratten hebben hun namen ontleend aan conservenblikjes), die hem leert te zorgen voor zijn imago ("Een rat met tandafdrukken van een val om het middel dwingt respect af.") en hem tips geeft om zo goed mogelijk bij zijn volgelingen te scoren ("Leiders mochten niet iets niet weten.")
Dit maatschappijkritische verhaal zit vol kleurrijke personages en die beleven tegelijkertijd op verschillende plekken stukken van de algemene plot. De alwetende verteller verspringt vaak van de ene plek naar de andere en zijn cliffhangers doen geboeid verder lezen. Terecht noemt hij zijn verhaal "een verhaal over verhalen": het zit immers vol verwijzingen naar sprookjes, volksverhalen, de bijbel, spannende jeugdboeken. De stijl is boeiend, aanschouwelijk, vol afwisseling en vaak humoristisch of ironisch. Het kan de jonge lezers aansporen ook andere boeken uit de 'Schijfwereld'-reeks te lezen. Daar zullen ze een aantal wat verborgen verwijzingen naar culturele of maatschappelijke fenomenen niet opmerken maar ze zullen wel plezier beleven aan de spitsvondige, vlot vertelde verhalen vol variatie, fantasie en commentaar bij de realiteit. Ook de tekenende, verrassende en vaak humoristische taal zal hen bevallen. Lof verdient ook de vertaalster van vrijwel alle Schijfwereldboeken. [Herman De Graef]
J. Staal
Pratchett is een succesvol auteur van fantasy-romans. Daarin jongleert hij op speelse wijze met bestaande genres en thema's. Af en toe schrijft hij ook voor jongeren. Dit verhaal is een parodie op het sprookje van de Rattenvanger van Hamelen. De Overgangers zijn ratten die op een vuilnishoop iets gegeten hebben waardoor ze kunnen denken. Samen met de kat Maurits, die ooit een rat met hersens oppeuzelde, hebben ze een lucratief zwendeltje bedacht. Ze trekken van stad naar stad, zorgen daar voor een rattenplaag en op dat moment verschijnt een fluitspelende jongen die het probleem op kan lossen. Uiteraard niet voor niets. Als het gezelschap in Bad Blientz arriveert, blijken in dat stadje al rattenmeppers actief te zijn. Een confrontatie blijft niet uit. Het verhaal wordt met vaart verteld, maar zal vooral geoefende lezers aanspreken. Alleen zij kunnen genieten van de dubbele bodems, bespiegelingen over de relatie taal en denken en de verwijzingen naar de sprookjeswereld die het verhaal bevat. Met wat kleine zwartwittekeningen. Vanaf ca. 13 jaar.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.