Achter gesloten grenzen : reizen door Noord-Korea
José Luís Peixoto
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Meulenhoff, cop. 2003 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : PEIX |
31/12/2004
De blik is het romandebuut van de jonge Portugese schrijver José Luís Peixoto (geb. 1974), een somber boek, met een bijzondere taal. De originele titel Nenhum Olhar (verschenen in 2000) betekent "geen enkele blik". Het zijn de laatste woorden van de roman en van het apocalyptische einde, een litanie van het niets: "Geen enkele gedachte. Geen enkele hoop. Geen enkele troost. Geen enkele blik". In de verstarde wereld van een plattelandsdorp leven de mensen het trage leven dat hun voorouders al leefden. Ze ondergaan hun noodlot en koesteren weinig hoop. Zelfs wanneer de meesters van het landhuis niet meer terugkeren, voeren ze hun taken verder uit. De wereld is desolaat, eenzaamheid heerst en de hitte verschroeit alles. Vreugde vindt men in de geboorte van kinderen, in respectvolle zorg voor de ouders, en in de aanblik van een geliefde, maar spreken over zulke gevoelens doet men niet. Men kijkt naar de ander op een onbewaakt moment, men zoekt zijn blik, maar die wordt afgewend of getuigt van een tragisch verleden. En intussen werkt het geroddel en de glimlach van de duivel aanstekelijk, en vermoedt men dat men bedrogen wordt.
De blik bevat twee boeken, met telkenmale een schapenhoeder in de hoofdrol, respectievelijk vader en zoon, beiden José geheten. Hoezeer hun leven ook op elkaar gelijkt, zij zijn elkaars tegenpolen in het noodlot, want de eerste José is slachtoffer van bedrog en de tweede is zelf bedrieger. De eerste José wordt verliefd op een dienstmeisje dat abortus heeft gepleegd. Ondanks zijn tedere gevoelens spreekt hij na het huwelijk niet met zijn vrouw en laat hij zijn geest vergiftigen door de duivel. De vrouw van José (in De blik wordt geen enkele vrouw van een naam voorzien, zij zijn de grootste, anonieme slachtoffers van het noodlot) werd na de dood van haar geliefde vader misbruikt door 'de reus', een niet nader omschreven incarnatie van het kwaad. Die reus slaat José in elkaar en hervat het misbruik, en José kan dit niet aan. Het tweede boek is zo mogelijk nog somberder. Waar in het eerste deel het kwaad nog min of meer aanwijsbaar was buiten het eigen ik, heerst het hier van binnen of komt het zomaar, zonder enige reden of aankondiging. José, de zoon, die zijn vader nooit kende, bedriegt zijn beste vriend/neef (of wil dat doen, de auteur houdt dit vaag) en straft zichzelf hiervoor. Maar het kwaad slaat harder toe bij de timmerman, meester Rafael, wiens (gelukkige) huwelijk getroffen wordt door het noodlot van de genetica.
Die genetica is onwaarschijnlijk, en in deze roman komen wel meer onwaarschijnlijke, fantastische elementen voor: de reus, de duivel, die misschien ook wel de pastoor is, een baby van elf kilo, maaltijden als schilderijen, een stem die spreekt vanuit een dekenkist etc. Ze verwijzen naar volksvertellingen, maar ook naar de fantasie en horror van het gothic genre. Die literaire bronnen komen duidelijk naar voren in het subverhaal over de Siamese tweeling Moíses en Elias, en de tragedie van meester Rafael (de mannen in De blik worden wel bij naam genoemd en dragen allen bijbelse namen, maar zij vertonen eerder de omgekeerde karakteristieken van hun bijbelse naamgenoten). Het verhaal is polyfonisch: eerste of derde persoon wisselen elkaar af, waarbij de eerste persoon op verschillende personages slaat.
Ik kan begrijpen waarom Saramago dit boek verkoos om de fakkel over te dragen -- overigens won De blik de Saramago-prijs toen die voor de eerste maal, in 2001, werd uitgereikt. Er zijn wel enkele gelijkenissen te vinden tussen de twee auteurs: de ernstige, donkere thema's, het onontkoombare noodlot, de cerebrale inhoud, de kleine fantastische elementen die de werkelijkheid een onverwachte wending geven, secure beschrijvingen van alledaagse handelingen, de weinige hoop die er is, de polyfonische opbouw, het gebrek aan dialogen. Peixoto wentelt zich echter te graag, als een echte gothic, in de donkere thema's. Te vaak herhaalt hij de thema's noodlot, eenzaamheid, wanhoop. De blik is af en toe te cerebraal, een herhaling van onvrije gedachten. Daartegenover staat de pracht van zijn stijl. Die munt uit in preciesheid en beeldenrijkdom. Op indringende wijze worden de hitte en de droogte uitgebeeld, de gevoelens van de dorpelingen worden summier maar treffend geschetst, de immer glimlachende duivel wordt met een paar woorden neergezet enz.
Peixoto's voorliefde voor donkere thema's blijkt ook uit zijn andere werken. Alleen al de titels verraden die voorkeur: zijn debuut Morreste-me ('Jij stierf me', novelle, 2000), A Criança em Ruínas ('Een kind in ruïnes', gedichten, 2001), en A Casa, a Escuridão ('Een huis, een donkerte', gedichten, 2002), dat gelijktijdig gepubliceerd werd met zijn tweede roman Uma Casa na Escuridão ('Een huis in het donker', 2002). Recent verscheen van hem Antidota (novelle, 2003), als boek maar ook op een cd-rom die hoort bij de cd 'The Antidote' van de Portugese gothic/dark metal groep Moonspell (de novelle werd voor de cd-rom naar het Engels vertaald). Peixoto, al langer een fan van Moonspell, schreef zijn tekst nadat de groep haar plaat afwerkte, maar was aanwezig bij de opnames. Elk hoofdstuk van de novelle draagt de titel van een nummer van de cd. Opnieuw is het een somber verhaal over het kwaad en de vernietiging van de mens. [Chris Bulcaen]
Santiago Martin
De goedgelovige herder José wordt door de Duivel aangespoord om te trouwen met de dochter van de stenenbakker, die ooit door een reus is verkracht. Mede onder druk van zijn dorpsgenoten besluit José de uitdaging van de Duivel aan te gaan. Allerlei verhaallijnen van schilderachtige dorpsbewoners lopen parallel met het huwelijk tussen José en zijn vrouw die voornamelijk gebaseerd zijn op ontrouw. Met onvergetelijke personages zoals meester Rafael, Salomao en de Blinde prostituée komt er een rijp verhaal tot stand. De roman, bekroond in 2001 met de José Saramago-Prijs, gaat gepaard met mythologische vertellingen en wordt zo een modern Portugees sprookje over liefde en verlangen. Het afwisselend vertelperspectief, waarbij de lezer zeer oplettend moet zijn, zorgt voor een mysterieus en mooi geheel. Een sprankelend en mooi traag verhaal waarin mythevorming, geschiedenis en verbeelding op een elegante manier samenvloeien. De veelbelovende jonge Portugese schrijver (1974) heeft een indringend verhaal geschreven. Prachtige Nederlandse vertaling. Paperback; kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.