Wielóóóch : over een bijzondere vriendschap in oorlogstijd
An Van 't Oosten
2 exemplaren
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Davidsfonds, 2002 |
MAGAZIJN : SCHOOLCOLLECTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : OOST |
Magazijn |
Davidsfonds, 2002 |
MAGAZIJN : SCHOOLCOLLECTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : VANT |
31/12/2002
Sarah...Ik ben zo blij met je.
Bij sommige boeken die je als recensent te lezen krijgt, keer je na de laatste bladzijde onmiddellijk terug naar het witte schutblad vooraan om er je naam in te schrijven. Zo' n boek krijgt een plaatsje in je persoonlijke bibliotheek. Zo' n boek is Madame Sarah, het mooie, gevoelige en sprankelende debuut van de Nederlandse An van 't Oosten.
Het verhaal beweegt zich tussen twee dieptepunten in het leven van Sarah. In de eerste hoofdstukken neemt ze afscheid van haar gestorven vader Paul, in het laatste hoofdstuk, een jaar later, zit ze naast de kist van haar gestorven lievelingsoom Thomas. Daartussen leeft ze in het oude grachtenhuis bij haar norse grootvader en de vrolijke, attente Thomas. De evolutie van het verhaal tussen de openingszin en laatste regel is opmerkelijk en toont niet alleen een auteur met een groot inlevingsvermogen, maar vooral een auteur die haar vak beheerst. An van 't Oost start het verhaal van op afstand, vanuit het oog van een camera die focaliseert op de sfeer en de plaats en dan inzoemt op de hoofdpersoon, Sarah.
"Het is doodstil in het huis aan de gracht. Sarah ligt nog in bed met haar ogen wijd open. In haar armen klemt ze een haas van zachte stof. Met zijn lange oren aait ze over haar wang. Buiten zingt een merel."
De cameraman toont hoe Sarah de beste knuffel uitzoekt om mee te geven in papa's kist, laat haar een paar zinnetjes zeggen en blijft piëteitsvol op afstand. De sereniteit van de korte, nuchtere zinnen, zonder goedkope close ups met tranen of bespiegelingen,
maakt Sarahs persoonlijke afscheid bijzonder aangrijpend. Zo ook op de begrafenis. Sarah gooit handenvol kleurige blaadjes op papa' s kist terwijl de zon het decor vrolijk inkleurt. Het geeft je de indruk dat veel buiten Sarahs besef om gebeurt, maar die indruk blijkt vals wanneer ze alleen naar het graf teruggaat en tegen hetzelfde vrolijke decor op haar mondharmonica speelt: 'Kadoze, Kaduize, de koning gaat verhuizen.' Dat de schrille tonen eenzaam over de begraafplaats klinken, is een van de weinige overbodige zinnen in het hele boek. Het liedje wordt een leidmotief voor de dood, tot het van lieverlede vervaagt met het verdriet en de plaats moet ruimen voor een ander troostend, maar vrolijk en ondeugend deuntje.
Wanneer Sarah uiteindelijk, na gekibbel tussen de familie en na een pakkende vluchtscène, bij haar lievelingsoom Thomas en haar onbekende grootvader gaat wonen, glijdt de cameraman- auteur naar het standpunt van de personele verteller. Zij evolueert mee met Sarah, die een vreemde spanning in grootvaders huis waarneemt. Aanvankelijk registreert ze
die spanning met de argeloze spontaneïteit van een elfjarige. Na de dood van haar vader is alles immers anders geworden, dus accepteert ze dat grootvader en oom via haar met elkaar praten, of elkaar briefjes schrijven. Daarbij komt dat oom Thomas het leven voor haar tot een feest maakt. Maar gaandeweg wordt haar onbehagen intenser en drijft An Van 't Oosten de emotionele spanning op. Haarfijn laat ze de groeiende intriges tussen de drie bewoners aanvoelen. Ze registreert bondig en met grote zeggingskracht blikken, versnipperde zinnen, korte dialogen en gebaren. De korte hoofdstukken zijn een opeenvolging van suggestieve scènes die elk op hun beurt zonder overbodige uitleg naar een gebeurtenis in een vorig hoofdstuk verwijzen en zo kundig in elkaar haken. Van de lezer wordt, zoals het hoort, verwacht dat hij alert is. Een prachtig voorbeeld is het gesprek tussen Sarah en haar oom over de dood en hoe ze zouden willen terugkomen. Als een vogel of een vlinder, besluiten ze allebei.
In het daaropvolgende hoofdstuk schenkt Thomas haar voor haar verjaardag een vogelvlieger. Van grootvader krijgt Sarah eveneens een typerend geschenk, een wereldbol. Ook dat weet ze te waarderen want het klopt met het beeld van grootvader dat ze van hem tot dan toe heeft opgebouwd.
Maar Sarah begint zich mateloos te storen aan grootvaders norse gedrag en zijn geniepige kritiek op Thomas. Ze scheldt hem uit voor rotvent en schreeuwt haar haat uit.
Het ergert haar bovendien meer en meer dat hij haar halsstarrig 'madame' blijft noemen. Aan de andere kant voelt ze zich aangetrokken tot die strenge man en probeert ze met versjes, toneelstukjes of zogezegd argeloze vragen door zijn muur te breken. En daar slaagt ze, tot verwondering van Thomas, aardig in. Af en toe ontdooit grootvader, en dat levert ontroerende scènes op. Bij een hevig nachtelijk onweer bijvoorbeeld vindt Sarah Thomas niet en vlucht ze naar grootvader. Ze dwingt een plaats in zijn armen af en hij helpt haar met een wetenschappelijke uitleg van haar angst af. De korte intimiteit tussen hen mildert heel even de sfeer tussen grootvader en de binnenkomende Thomas:
"'Ze is bang voor het onweer, net als jij vroeger', zegt grootvader.
Zijn stem klinkt ongewoon zacht.
Thomas kijkt grootvader aan.
'Net, toen ik in de auto zat, betrapte ik mezelf erop dat ik nog altijd tel tussen bliksem en donder.'
Grootvader schraapte zijn keel.
'Hoe bestaat het', zegt hij."
Dat Sarah een plaats en recht op erkenning opeist, levert anderzijds ook blijken van waardering op. Na de muziekopvoering waarin ze samen met haar vriend Ben musiceerde, gaan alle appreciaties aan haar voorbij. Alleen grootvader zoekt ze:
"Sarah hoort hen wel, maar het galmt in haar oren alsof ze in een zwembad is. Haar ogen zoeken grootvaders ogen. Bijna onmerkbaar knijpt hij ze even dicht."
Sarah voelt aan dat het huis geheimen verbergt. Met de eigenzinnige koppigheid en nieuwsgierigheid van een elfjarige wil ze die oplossen. Systematisch gaat ze op zoek naar de briefjes waarmee vader en zoon bestoken en probeert daaruit een en ander bij elkaar te puzzelen. Op een uitgekiende manier peutert ze informatie los bij mevrouw Bloem, de huishoudhulp. Ze ontdekt het geheim van de zolderkamer en ze haalt er haar voordeel uit. Ze ontdekt wat Thomas over grootvader verzwijgt en waarom dit zwijgen zo'n barrière vormt. Vriendje Ben bezorgt haar tenslotte het laatste puzzelstukje. Wanneer hij op de homo- aard van Thomas alludeert, vallen alle stukken, alle hints die haar in de loop van het verhaal ontgaan zijn, in elkaar. Maar dan is het onheil geschiedt. De woordenloze ruzie tussen grootvader en Thomas barst, zoals Sarah wou, in woorden uit en dat wordt hen fataal. Op dat ogenblik is Sarah zo sterk geëvolueerd dat er geen sprake meer kan zijn van een sereen verdriet. Ook zij barst los en An van 't Oosten is ondertussen zozeer in haar huid gekropen dat ze haar laat razen en vloeken. Daarbij vergeet ze niet het afscheid van Thomas even symbolisch in te kleuren als het afscheid van Sarahs vader. Wanneer ze merkt dat grootvader Thomas zijn lievelingspak aangetrokken heeft en bloemen voor bij de kist kocht, ("mannen kopen geen bloemen!" ) wordt ze rustig en doorbreekt ze ook haar muur. Met een waaier van zijn lievelingsstropdassen dekt Sarah Thomas toe, en zet ze zijn favoriete cd aan. Nu volgt geen vlucht meer zoals na de dood van haar vader. Ze vleit zich op grootvaders schoot, die eindelijk woorden voor zijn genegenheid vindt: "Sarah...Ik ben zo blij met je."
Madame Sarah is nog veel meer dan het verhaal van foutlopende relaties. Het is ook een verhaal van een generatiekloof. Van een vader die niet kan aanvaarden dat zijn zoon homofiel is en meteen aanneemt dat hij daardoor ook pedofiel is. Het is daarenboven het verhaal van de impact van geroddel en van de sterkte van vriendschap. Het is ook het verhaal van niet verwerkt verdriet en van onuitgesproken liefde. En bovenop is het het verhaal van een eerste verliefdheid. An Van 't Oost heeft alle verhalen met een groot gevoel voor dosering en waarschijnlijk met eindeloos schrapwerk in elkaar gepast. Daardoor is Madame Sarah een bijzonder levensecht en zowel structureel als taalkundig afgewerkt verhaal geworden dat vele pubers en volwassenen zal ontroeren, blij zal maken en vooral lang bij zal blijven.
[Jet Marchau]
H. Koch
Sarah is na de dood van haar vader een wees, maar wordt opgevangen en verzorgd door haar lievelingsoom Thomas en haar opa. Sarah, een zeer levendig en doortastend persoontje, heeft met haar oom dikke pret. Met haar opa is echter iets aan de hand. Hij praat alleen via briefjes met z'n zoon en Sarah noemt hij alleen maar 'madame'. De sfeer is om te snijden en het waarom blijft lang geheim. Sarah komt erachter dat Thomas homoseksueel is, hetgeen zijn vader niet kan verkroppen. Als na de zoveelste ruzie Thomas op de motor weggaat, verongelukt hij dodelijk. Deze ramp brengt Sarah en opa bij elkaar en opa ziet zijn kleinzielige gedrag in. Helaas te laat. Een ontroerend verhaal, vol humor en fantasie. Sarah ziet kans met haar spontane en open karakter de grootste chagrijnen te ontdooien. Op een subtiele en inlevende manier wordt het probleem behandeld. Ondanks alles blijft er na lezing een blij en vrolijk gevoel over. Vanaf ca. 11 jaar.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.