Mémoires d'outre-tombe : extraits
François-René De Chateaubriand
François-René De Chateaubriand (Auteur), Frans Van Woerden (Samensteller)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Meulenhoff, cop. 2000 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : CHAT |
31/12/2000
Misschien heb ik wel, zonder het te willen en zonder het na te streven, op mijn eeuw een drievoudige invloed uitgeoefend, in religieus, politiek en literair opzicht". Aldus François-René de Chateaubriand in zijn onvolprezen Mémoires d'outre-tombe (1848), waarvan een ruime keuze in het Nederlands (Memoires van over het graf) werd verzorgd door Céline-vertaler Frans van Woerden. Een gelukkig initiatief, dat door de vertaler werd aangevuld met Haal ik de eeuwigheid wel?, een beknopte biografie van deze fascinerende persoonlijkheid, die niet alleen schrijver was maar ook politicus, diplomaat, reiziger en minnaar. Beide boeken vullen elkaar prima aan omdat het tweede een noodzakelijke aanvulling en soms ook een correctie is op het autobiografische werkstuk -- de auteur spreekt net als Proust over het optrekken van een kathedraal -- dat door de selectie van de gebeurtenissen, de kleuring van de feiten en de personages en de nagestreefde subjectiviteit een hoger doel moest dienen, net zoals dat voor alle geschriften en alles wat deze man zal ondernemen het geval is. Chateaubriand (1768-1848) beleeft niet alleen historie, naar eigen zeggen maakt en beschrijft hij die ook, en dan wel tijdens een van de meest dramatische en richtinggevende momenten in de geschiedenis van de menselijke samenleving. Geboren en getogen in het Ancien Régime, maakt hij achtereenvolgens de Revolutie, de Terreur, de Directoire, het Consulaat, het Keizerrijk en de Restauratie mee. Voor elk van deze periodes bepaalt hij zijn mening en tracht die ook na te leven. Voor en tegen de Revolutie, voor en tegen Bonaparte, vurig monarchist maar ook verdediger van de burgerlijke vrijheden en vooral van de vrijheid van meningsuiting, een emotioneel betrokken ooggetuige die de complexe en veranderende werkelijkheid in beeld brengt met al haar paradoxen, contradicties, verzinsels en overdrijvingen, naar het beeld van de mens die hij zelf ook is.
Er valt heel wat te zeggen over zijn politieke bemoeienissen en zijn strijd voor democratie, die hem ("met het eerste hoofd op een piek dat ik te zien kreeg") doet terugdeinzen voor de Revolutie; die hem doet kiezen voor het Consulaat maar het Keizerrijk verafschuwen; die hem de Boubons doet steunen maar even vigoureus in de oppositie doet terugtrekken wanneer Louis-Philippe d'Orléans de Franse troon bestijgt. Heel wat ook over zijn ballingschap als gevluchte aristocraat en zijn verblijf in Engeland, over zijn reizen naar Amerika, Palestina, Egypte, Griekenland en Spanje. Over zijn persoonlijkheid natuurlijk ("Ik ben democraat van nature, maar aristocraat in mijn manier van leven; vandaar dat ik met groot genoegen zowel mijn geld als mijn leven aan het volk zou willen laten, als ik in ruil daarvoor zo min mogelijk met de massa te maken hoef te hebben") die complex en tegenstrijdig is, bevlogen en gepassioneerd, maar ook methodisch en zeer praktisch ingesteld, een man vol vuur maar tevens afstandelijk t.o.v. de medemens, talentvol en ijdel, iemand met een enorme geldingsdrang ("wat is hij groot als hij zichzelf niet in de weg staat", zei Louis XVIII eens"), maar ook trots en zo onafhankelijk dat hij zich nooit en door niemand ooit de les laat lezen.
Chateaubriand was ook de invloedrijkste Franse schrijver van zijn generatie. Zijn onbetwiste meesterwerk is de Mémoires d'outre-tombe, het boek waar hij naar eigen zeggen op 4 oktober 1811 in zijn buitenverblijf La Vallée-aux-Loups even buiten Parijs aan begint en dat hij van dan af aan bij stukjes en beetjes opschrijft, anachronistisch, steeds verbeteringen aanbrengend, o.m. na voorleessessies met vrienden en kennissen, steeds weer polijstend en ciselerend, versieringen toevoegend of weghalend.
Van het resultaat kunnen we vandaag, in goed Nederlands, proeven, met een uitgebreide, zij het niet altijd even gelukkige keuze van de fragmenten. De afbrekingen gebeuren al eens onverwacht, zodat de lezer soms moeite heeft de draad weer op te nemen en maar moet raden wat er in de tusentijd gebeurd zou kunnen zijn. Een korte samenvatting op de juiste plaats van wat niet werd opgenomen, was zeker handiger geweest. Degenen die nieuwsgierig zijn naar het volledige menu, waarin alle boeken met alle teruggevonden varianten en heel het uitgebreide notenapparaat is opgenomen, zullen vooralsnog naar een Franse uitgave moeten grijpen.
Met wat hier volgt, kunnen we ons in elk geval een goed idee vormen van dit monument, omdat natuurlijk de mooiste stukken werden weerhouden en omdat we volop kunnen genieten van de meesterlijke en suggestieve stijl waarin het werd gegoten. Ook omdat het werk ondanks het tijdsverschil en de geheel andere leefwereld waarin het tot stand kwam, nooit pompeus of hoogdravend is, maar uiterst efficiënt en in directe bewoordingen is gesteld, verrassend en origineel in zijn beeldspraak, jeugdig en fris, ook wanneer Chateaubriand zich te buiten gaat aan zijn echte thema's: de vergankelijkheid en de nietigheid van de mens, het ijdele van dit ondermaanse leven. Via de details die hij geeft, de taferelen die hij met verve beschrijft, krijgen we een levend beeld van wat hij allemaal beleeft en hoe hij dit ondergaat. Tegelijk aanwezig als personage, als toeschouwer en als commentator. [Jan Baes]
Matthieu Kockelkoren
De 'Mémoires d'Outre-Tombe' is het posthuum verschenen autobiografische meesterwerk van François René de Chateaubriand (1768-1848). Het is een stilistisch en inhoudelijk hooggeschat tijdsdocument (over Revolutie, Napoleon en Restauratie) waarin de auteur zijn historische rol breed uitmeet en in de trant van de ontluikende Romantiek persoonlijke ontboezemingen niet schuwt. In deze uitstekende Nederlandse vertaling treft men een uitgebreide en op de vermeende belangstelling van de moderne lezer toegespitste keuze. Ondanks die op diverse gronden toch altijd wat arbitraire coupures (waarom eigenlijk niet het hele werk in twee prachtbandjes?) is de selectie een langverwachte gelegenheid kennis te maken met een intrigerende getuigenis uit een van de meest turbulente episodes van de Franse geschiedenis. Met informatief voorwoord (9 p.), chronologie, toelichtingen en namenregister. De vertaler publiceerde onlangs ook een kleine biografie van Chateaubriand: 'Haal ik de eeuwigheid wel?'*.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.