Mensenkind
Augusto Roa Bastos
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
In de Knipscheer, 2000 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : ROA |
31/12/2000
De vermaarde Paraguayaanse schrijver Augusto Roa Bastos is een van de meest complexe en getalenteerde figuren uit de Latijns-Amerikaanse literatuur. Deze eenvoudige man, die tijdens een groot deel van zijn carrière relatief onbekend bleef, kenschetst zichzelf -- zonder rancune overigens -- als een eeuwige banneling. Daar is reden voor: meer dan een halve eeuw vertoefde hij buiten zijn vaderland, weze het om politieke of om persoonlijke redenen. Hoewel zijn verhalen en romans zich toespitsen op de tragische en tegelijk fascinerende geschiedenis van zijn beproefde vaderland, overstijgen zij toch het regionalisme en de eigen cultuur om een universele boodschap te doen oplichten.
Roa Bastos heeft altijd de band gelegd tussen schrijven en handelen -- of geschiedenis maken zo men wil. Geboren in een onooglijk Paraguayaans dorpje heeft hij kennis gemaakt met oorlogen, militaire staatsgrepen en verbanningen, en precies het zo moeizame verzet daartegen en het verlangen naar de bevrijdende waarheid geven zijn werk zulk authentiek karakter. Zelf zegt hij: "Het thema van de macht dringt zich naar voren in al mijn werken, weze het in een politieke, religieuze of familiale context. Macht komt voort uit de behoefte van de mens om over anderen te heersen. Zij produceert verziekte samenlevingen waar repressie schering en inslag is, die op haar beurt rebellie oproept. Van in mijn jeugd voelde ik de behoefte om mij daartegen te verzetten, tegen het barbaarse straffen van mensen om zaken die geen belang hebben en om redenen die onduidelijk zijn."
Het centrale werk van Augusto Roa Bastos is de roman Yo el Supremo (Ik de Allerhoogste), een indringende en tegelijk evenwichtige meditatie -- hoe kan het anders -- over precies dat thema van de macht. 'De Allerhoogste' was het epitheton dat de voormalige president José Gaspar RodrÃguez de Francia, 'Doctor Francia' in de volksmond, zichzelf toemat; deze 'dictator voor het leven' bestuurde Paraguay in de eerste helft van de 19de eeuw als was het een feodaal erfgoed. Roa Bastos voelt zich enigermate met hem verwant: omdat hij, net zoals Francia destijds, opgesloten zit in zijn isolement en zijn eenzaamheid; maar Roa Bastos buiten het vaderland, Francia er binnenin.
Datzelfde thema van macht en verzet, eenzaamheid en isolement vinden we in de kleinere roman Terugtocht. Hoewel pas in 1994 gepubliceerd, was de auteur er al langere tijd mee bezig. Maar: "Toen ik al een eind met Contravida gevorderd was, werd het me pas duidelijk dat die roman deel uitmaakte van een groot bouwwerk dat ik nog niet kon overzien. Toen heb ik de tekst opzij gelegd om Yo el Supremo te gaan schrijven". De algemeen historisch-mythische roman kreeg zodoende de prioriteit over het persoonlijk historisch-mythische verhaal. Want in Terugtocht gaat het over Roa Bastos' eigen beleven, terwijl in Ik de Allerhoogste het staatsdenken primeert.
De verteller van het Terugtocht-verhaal is een opposant tegen de dictatuur, die met veel geluk uit de gevangenis ontsnapte. Opgejaagd door de folteraars van de politieke politie moet hij zichzelf wegvegen, onherkenbaar worden in eigen land, en zo spoedig mogelijk dat land verlaten. Daartoe neemt hij de trein, en nodigt ons daarbij uit om hem bij wijze van spreken op zijn vlucht te volgen. Het gammele treintje naar de ballingschap wrikt zijn hele verleden terug los, niet enkel het nabije verleden waaraan hij ontkwam, maar ook de lang vervlogen tijd, toen hij kind was, in zijn geboortedorp Iturbe -- het geboortedorp van de auteur. Een kindertijd die magische trekken vertoonde, in werkelijkheid of in zijn fantasie van vandaag. Want benevens herinneringen aan zijn escapades met ondernemende kwajongens memoreert Roa Bastos een aantal surrealistische gebeurtenissen waarvan je niet weet of ze van het kind komen of van de schrijver, beide zijn immers intiem met elkaar verbonden. De auteur wijdt hier en elders heel wat gedachten aan de oorsprong van het woord en het schrift, en de relatie tussen beide. Volgens hem komt lezen oneindig veel eerder dan schrijven. Lectuur is de baarmoeder van het schrift, als creatief principe en leidend beginsel; of nog: schrijven wordt uit lezen geboren. Het in zich opnemen van woorden en verhalen uit vroegere teksten stimuleert de eigen originaliteit en schept zodoende de ruimte voor nieuwe zingeving. Schrijven is dus openen, leven. Want het is inderdaad het Leven dat de auteur wil aanraken op deze dubbele terugtocht: enkel door zijn verleden te 'lezen' kan de voortvluchtige verder, in de hoop dat er nog wat waardevols rest tussen de brokstukken. [Hugo Van Hoecke]
Drs. H.H. Puite
'Terugtocht' is een autobiografisch getint relaas van een reis terug in de persoonlijke tijd van de ik-figuur, een politieke dissident in een op Paraguay lijkend land. Hij is ontsnapt uit de gevangenis en de martelkamers, vlucht per trein als enige overlevende van zijn groep en kan niet anders dan terugkeren naar z'n geboorteplaats. Levendig wordt de politieke geschiedenis van dit Indiaanse land in het hart van Zuid-Amerika geschilderd in herinneringen en beelden van de ik-figuur. Roa Bastos (Paraguay, 1917) is beroemd, maar in Nederland nog niet zo bekend als de andere grote Latijns-Amerikaanse schrijvers. Zijn proza heet 'experimenteel' en is inderdaad qua vorm wat minder gemakkelijk toegankelijk. Maar heeft het de lezer eenmaal gegrepen dan is dat als de greep van een wurgslang: genadeloos boeiend. Verzorgde uitgave, met een informatief nawoord, biografische gegevens, verklarend woordenlijstje en een leeslint. Kleine druk. Eerste vertaling van werk van deze winnaar van de Premio Cervantes, de belangrijkste prijs voor Spaanstalige literatuur, sinds eind jaren zeventig, toen de verhalenbundel 'Nachtelijk spel' en de roman 'Mensenkind' verschenen.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.