Volgens de wet : vier vertellingen over de mens
Solvej Balle
Solvej Balle (Auteur), Adriaan van der Hoeven (Vertaler), Edith Koenders (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Oevers, 2023 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : BALL |
Chams Eddine Zaougui
2/ei/18 m
Vergeet de tijdlusfilm Groundhog Day uit 1993 met Bill Murray. Voor de Deense schrijver Solvej Balle is tijd een mysterie dat we serieus moeten nemen. Ze treedt hiermee in de voetsporen van Marcel Proust, schrijver van Op zoek naar de verloren tijd , dat eveneens uit zeven delen bestaat. Al is er een cruciaal verschil. De hoofdpersoon van Over de berekening van ruimte , Tara Selter, probeert het verleden niet te reconstrueren: de schat waar zij naar op zoek is, is de voortschrijdende tijd.
Het is tijdens het ontbijt dat Tara erachter komt dat er iets mis is. Ze is in Bordeaux op zakenreis. Haar man Thomas, met wie ze samen antiquarische boeken verhandelt, is thuis in Clairon-sous-Bois, in Noord-Frankrijk. Wanneer Tara haar blik over de voorpagina van de krant laat gaan, ziet ze dat het dezelfde krant is als de dag voordien. Pas als een van de andere hotelgasten een schijfje witbrood op de grond laat vallen, op exact hetzelfde tijdstip en op precies dezelfde plek, voelt Tara 'existentiële alarmbellen' afgaan. De tijd is stil blijven staan. Of liever: de wereld is in de loop van de nacht gereset terwijl voor Tara de tijd verstrijkt - haar haren en nagels blijven groeien en als ze zich bezeerd heeft, voelt ze de pijn nadien nog.
Op weg
In de eerste weken legt Tara haar echtgenoot elke dag opnieuw uit dat ze uit Bordeaux is teruggekeerd omdat ze klem zit in 18 november. Thomas moet haar wel geloven: Tara kan perfect voorspellen wanneer een pimpelmees in de boom zal rondfladderen of wanneer het gaat regenen. Het is een vreemde situatie, maar ze vinden rust bij elkaar. Hun liefde, zo blijkt uit de vele vertederende passages in het eerste boek, is sterk. Ze gaan wandelen, denken na over oplossingen, vrijen op het tapijt. Maar naarmate de dagen verstrijken, voelt Tara zich een buitenstaander worden. Ze beseft dat Thomas gevangenzit in de eeuwigheid terwijl zij langzaam op weg is naar haar graf. Ze beslist om weg te gaan, op zoek naar een oplossing. Met elk boek wordt de afstand groter: eerst verlaat ze haar huis, vervolgens haar stad, ten slotte haar land.
Een van de sterktes van Over de berekening van ruimte is dat Balle filosofische ideeën op een verteerbare wijze in de drie boeken verweeft zonder één filosoof te noemen. Zo vraagt Tara zich af of het niet gek is dat zoiets onwaarschijnlijks als de ontwrichting van de tijd ons zo van ons stuk kan brengen. Waarom doet het feit dat we überhaupt bestaan, wat toch een samenloop van toevalligheden is, ons niet duizelen? Hier hoor je een echo van Martin Heidegger die in Zijn en tijd (1927) betreurt dat de mens niet verbijsterd is door de geheimzinnige vreemdheid van het zijn. Of neem het idee van de eeuwige terugkeer van Friedrich Nietzsche. Naar analogie van Nietzsches gedachte-experiment kan Tara elk moment herbeleven en haar keuzes bijstellen. Maar die herhaling ontdoet haar leven, zoals de filosoof voorspelde, van zijn lichtheid, tragiek en betekenis.
Ondanks de toegankelijke denkbeelden en heldere stijl is Over de berekening van ruimte geen evidente romancyclus. Er gebeurt weinig. Het is te zeggen, er gebeurt veel, maar niks spectaculairs. De boeken, geschreven vanuit Tara's perspectief, zijn een soort dagboek. Ze houdt de dagen bij, vertelt wat ze meemaakt, noteert de patronen die ze herkent. Meeslepend is het niet. Vooral in het tweede boek kabbelt het verhaal voort. Tara staat lang stil bij haar verwoede pogingen om de seizoenen te construeren door eerst naar het noorden te reizen en vervolgens naar zuiderse landen. Die lange omzwervingen gaan soms vervelen, en dat is wellicht Balles opzet: ze wil de cyclische nachtmerrie waarin Tara zit voelbaar maken.
Niet alleen
Gelukkig kruidt Balle haar boeken met kleine mysterieuze gebeurtenissen. Zo ontdekt Tara dat er onregelmatigheden zijn in de tijd. Als ze in dezelfde winkel chocolade of koffie koopt, geraken de winkelschappen geleidelijk leeg. Ze “eet haar wereld op”. Boeken, kleren en andere voorwerpen daarentegen keren terug naar hun oorspronkelijke plek, en soms ook niet. Ze begrijpt er niks van. De grootste verrassing komt aan het einde van boek twee. Wat blijkt? Tara is niet de enige die in een loop is beland. Ze ontmoet verschillende mensen die net als zij al meer dan drie jaar 18 november herbeleven. En hoewel ze allemaal anders omgaan met hun lot en er andere verklaringen aan geven, beslissen ze om in contact te blijven met elkaar.
Het zou overdreven zijn, om niet te zeggen prematuur, om Over de berekening van ruimte als een meesterwerk te bestempelen. Balle is erin geslaagd om het gevoel van isolatie treffend te beschrijven, maar er gaat een onrealistische berusting uit van Tara en haar lotgenoten. Ze ervaren weliswaar onrust en gemist, maar niemand gaat eronderdoor. Sommigen geloven zelfs dat ze met een reden zijn komen vast te zitten. Daardoor lijken de boeken meer op een moderne parabel dan op een roman met uitgediepte personages. Maar, het moet gezegd: dit is een grootse parabel. Wie het geduld opbrengt om de drie boeken te lezen, zal anders over tijd nadenken en beseffen hoe bijzonder het is om een verleden, heden én toekomst te hebben.
Bookarang
Het tweede deel* van een literaire roman in zeven delen over een vrouw die vastzit in de tijd. Het verhaal volgt Tara Selter die na een korte reis gevangen is in de tijd en leeft op één enkele dag: 18 november. Die dag heeft zich nu al 368 dagen herhaald. Tara is teruggekeerd naar Parijs in de hoop dat ze na een jaar op 18 november terug zou kunnen keren naar een normale tijd, maar dat is niet gelukt. Dan begint ze aan een reis om het jaar voorbij te laten gaan. Ze verlangt naar de winter en reist naar het noorden, richting de sneeuw, en daarna verlangt ze naar de lente en de zomer. Uiteindelijk belandt ze in Düsseldorf en moet ze toegeven dat ze in een herfstdag leeft, en dat er niet zoiets bestaat als een jaar als je elke dag wakker wordt op 18 november. Dicht op de huid en in staccato-stijl geschreven. Geschikt voor een brede tot literaire lezersgroep. Solvej Balle (Bovrup, 1962) is schrijver, dichter, vertaler en redacteur. Ze schreef een klein aantal boeken. Ze won eerder de prestigieuze Literatuurprijs van de Noordse Raad.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.