De schuilplaats : roman
Christophe Boltanski
Christophe Boltanski (Auteur), Prescilla Van Zoest (Vertaler), Ariejan Korteweg (Nawoord)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Cossee, [2019] |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : BOLT |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Cossee, [2019] |
VOLWASSENEN : ROMANS : BOLT |
Marijke Arijs
em/ec/27 d
'Elke schrijfonderneming begint met een obsessie', zegt Christophe Boltanski, een Franse auteur die volkomen in de ban is van zijn familiegeschiedenis. Zijn debuutroman, De schuilplaats, vertelde het verhaal van zijn verwanten van vaderskant en werd bekroond met de Prix Femina. De opvolger van die opgemerkte eersteling, De voyeur, zoomt in op zijn overleden moeder en is oneindig veel somberder van toon. Deze keer wordt er geen excentrieke, prettig gestoorde bende opgevoerd, maar een eenzame oude vrouw met forse paranoïde trekjes.
Boltanski's moeder was een trotse, gereserveerde persoonlijkheid, die voor haar kroost allerlei postume verrassingen in petto had. Françoise L. was een vat vol geheimen, zo bleek na haar dood. Bij het ruimen van haar appartement trof haar zoon een tiental aantekenschriften aan en een map met aanzetten tot romans: stuk voor stuk pogingen tot detectives, haar favoriete genre. Een van haar onvoltooide projecten, De nacht van de toeschouwer, trok zijn aandacht in het bijzonder. De titel was ontleend aan een gedicht van Apollinaire en de hoofdpersoon was een man die zijn buurvrouwen begluurde. De tekst telde amper zes bladzijden, want na een paar pagina's had ze er de brui aan gegeven. De beginregels liepen uit op een leegte die erom smeekte opgevuld te worden. Daar lag een mooie taak voor Boltanski. De schrijver stelde prompt een onderzoek in, als een heuse detective. Hij raadpleegde de bewijsstukken die hij in haar appartement had aangetroffen, voelde haar buren, de conciërge en haar zielenknijper aan de tand en transformeerde haar relatief banale leven in een spannende politieroman.
Wonder Woman
Op haar oude dag was Françoise L. een gammel oudje dat de godganse dag in bed doorbracht, in een appartement dat in een zwijnenstal was getransformeerd. Wie schetst de verbazing van haar zoon toen hij ontdekte dat ze in haar jonge jaren actief was geweest in het FLN, de Algerijnse bevrijdingsbeweging. Begin jaren 60 was de onafhankelijkheidsoorlog de Middellandse Zee overgestoken en dat leidde ook in Parijs tot de nodige afrekeningen, moorden en kneedbomaanslagen. Na de arrestatie van een dertigtal kopstukken van de organisatie, op 10 november 1961, doken Boltanski's ouders onder op een Parijse zolderkamer, waar ze een kind verwekten. 'Ik heb mijn leven te danken aan de Nationale Veiligheidsdienst en aan de kalendermethode', constateert de auteur. Zijn moeder zou haar leven lang een toonbeeld van sociale en politieke bewogenheid blijven. In het midden van de jaren 90 trok de 'Wonder Woman van het militantisme' ten strijde tegen het Front National. Ze was lid van allerlei collectieven en protestcomités en had 'de grote kwestie van haar tijd omarmd, die van de “lozen”, de werklozen, de statelozen, de thuislozen, de naamlozen, de gezichtlozen'. Op haar oude dag had Françoise last van wanen, hallucinaties en complottheorieën. Mogelijk lag een schuldgevoel aan de basis van haar paranoia.
Wat was zijn moeders exacte rol in het FLN? Had ze werkelijk onderdak geboden aan een van de leiders van de organisatie en had ze een politieagent geschaduwd die later zou worden vermoord? Of beperkte haar activisme zich tot het uitdelen van pamfletten en het rondhangen in cafés? De voyeur is opgetrokken uit vermoedens en hypothesen. Getuigen lijden aan collectief geheugenverlies, documenten zijn zoekgeraakt, verdwenen of vernietigd en de activiteiten van het FLN blijven tot op heden met een waas van geheimzinnigheid omgeven. Er zit niets anders op dan een krachtig beroep doen op de verbeelding. En passant rakelt de schrijver een paar onverkwikkelijke episodes uit de recente Franse geschiedenis op, zoals het beruchte bloedbad van 17 oktober 1961, dat decennialang is doodgezwegen. Toen stierven naar schatting tweehonderd Algerijnen na een demonstratie in de Seine.
Gaandeweg krijgt de verteller het gevoel dat hij in een spiegelpaleis is beland, waarin iedereen elkaar begluurt: zijn moeder, de buren, de politie, de leden van het FLN, tot de auteur en de lezers aan toe. Door al die geheimzinnigheid, ongrijpbare personages en clandestiene bijeenkomsten baadt De voyeur in een sfeer à la Patrick Modiano, maar de roman mist het melancholische en suggestieve dat we van de Nobelprijswinnaar gewend zijn, want Boltanski, die journalistiek bloed in zijn aderen heeft, graaft vooral naar feiten. Hij weet de lezer op zijn speurtocht uitstekend bij de les te houden, maar laat zich soms verleiden tot overbodige of te lang opgerekte uitweidingen.
Tussen de regels door is De voyeur een subtiele hommage aan al die jonge Fransen die streden voor de Algerijnse onafhankelijkheid en daar geen enkel voordeel aan overhielden, maar nog steeds door vele landgenoten met de nek worden aangekeken.
Vertaald door Prescilla van Zoest, Cossee, 256 blz., 21,99 €. Oorspronkelijke titel: 'Le guetteur'.
Naar gegevens van Matthieu Kockelkoren
Christophe Boltanski (1962) won in 2015 de Prix Femina met zijn roman 'La Cache' ('De schuilplaats'*, 2016), waarin hij aan de hand van een plattegrond van het schuiladres tijdens de Tweede Wereldoorlog de geschiedenis van zijn ouders en grootouders vertelt. Nu duikt hij in het bewogen leven van zijn moeder. Als zij is overleden, ontdekt hij bij de ontruiming van haar appartement aanzetten voor een detectiveroman met de naam ‘Le Guetteur’ en andere manuscripten. De zoon probeert met deze documentatie als een voyeur haar leven van voor zijn geboorte en na zijn vertrek uit huis in kaart te brengen. Uit onderzoek wordt hem duidelijk hoe zij begin jaren ‘60 tijdens de Algerijnse oorlog sympathiseerde met de FLN, traumatische ervaringen die haar later parten gaan spelen. Een prachtige roman geschreven in een effectieve stijl met de allure van een 'roman policier'.
Ger Leppers
ua/an/11 j
Het was meteen raak toen de Franse journalist Christophe Boltanski (1962) zich voor het eerst aan een roman waagde. Zijn debuut 'De schuilplaats', over zijn joodse familieleden en het Parijse herenhuis dat zij tientallen jaren bewoonden, werd in 2015 bekroond met de gezaghebbende Prix Fémina.
In zijn nieuwe roman 'De voyeur' (met een uitstekend nawoord van Ariejan Korteweg) neemt Boltanski opnieuw de vervlechting van zijn familieverhaal met de grote geschiedenis als uitgangspunt. Dit keer schrijft hij over de strijd waarmee de Franse kolonie Algerije zich in de late jaren vijftig en de vroege jaren zestig los maakte van het moederland - een periode vol geweld waarmee Frankrijk net zo moeizaam en besmuikt omgaat als Nederland met de politionele acties in Indonesië.
Wanneer je ouders sterven en je bij het opruimen van hun huis of appartement stuit op de spullen uit hun vroegere leven, ontdek je onvermoede kanten van mensen die je misschien dacht door en door te kennen. Na het overlijden van Boltanski's moeder bleek dat zij enkele zeer verschillende levens achter elkaar had geleid. Het was een intrigerend raadsel hoe die op elkaar aansloten en in elkaar pasten.
Boltanski had zijn moeder meegemaakt in haar meest succesvolle jaren, toen ze manager was bij de Franse publieke omroep, altijd druk in de weer en met een stoet van jongere minnaars. Nooit is zij de bezuinigingsoperatie te boven gekomen waarin ze vervolgens op straat werd gezet. Kettingrokend, vroeg in de ochtend het eerste glas wijn wegtikkend en honderden detectiveromans verslindend zwierf ze in haar latere jaren van het ene appartement naar het andere, hulp afwijzend. Sporadisch verrees ze van haar matras om boodschappen te doen en haar hond uit te laten. Wel schreef ze tientallen aanzetten tot detectiveromans, maar ze vond nooit de kracht om verder te komen dan een bladzijde of vijf, zes. "Ze had," schrijft Boltanski vol mededogen over die ontluisterende neergang van zijn moeder, "wel wat blessuretijd verdiend."
Maar het belangrijkste en meest meeslepende avontuur in haar leven, ontdekt Boltanski, had zich afgespeeld in haar studentenjaren, juist voor zijn geboorte. Zij was toen betrokken bij het Parijse studentenverzet tegen de Franse koloniale politiek in Algerije. Parijs was het toneel van ideologische debatten op het scherp van de snede, bomaanslagen door voor- en tegenstanders en ook een genadeloze onderdrukking van protesterende Algerijnen, waarvan er op een donkere avond door toedoen van de politie tientallen zo niet honderden in de Seine zijn verdronken.
Boltanski's moeder hoorde bij de jongeren uit een burgerlijk milieu die zich - gedreven door rechtvaardigheidsgevoel, zin voor avontuur en de drang iets nuttigs met hun leven te doen - in Parijs inzetten voor de Algerijnse zaak, als koerier, als onderduikadres of brievenbus. De schrijver zoekt in de oude papieren van zijn moeder, neemt contact op met personen die toen een rol speelden in haar leven, en probeert het schimmige bestaan dat zijn moeder leidde te reconstrueren. De concrete resultaten zijn beperkt, maar het gevoel van onmachtige ontroering waarmee de schrijver achterblijft is misschien wel de mooiste hommage aan zijn moeder.
Bij dit boek met zijn mooie beschrijvingen van het Parijs van de vroege jaren zestig, zijn ongrijpbare personages met duistere activiteiten en onmogelijk meer te achterhalen namen is het moeilijk om niet te denken aan het werk van Patrick Modiano. Maar Boltanski schrijft een memoir en geen roman - zoals de uitgever ons wil doen geloven - en hij speurt naar de werkelijke toedracht van de gebeurtenissen. Modiano daarentegen laat in de magische zinnen van zijn romans het mysterie van het ongrijpbare intact. Daarom is hij wellicht ook de betere schrijver van de twee. Modiano maakt op schrijnende wijze voelbaar dat het hele verleden voorgoed en onachterhaalbaar voorbij is, Boltanski confronteert zijn lezers met de onmogelijkheid om zelfs iemand die je zo nabij staat als je eigen moeder ooit helemaal te doorgronden.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.