Hart der duisternis
Joseph Conrad
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Prometheus, 2018 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : HEIJ |
Drs. J.H. van Capelleveen
Columns van Bas Heijne, die in de periode januari 2016-mei 2018 in NRC Handelsblad zijn verschenen. Dit voorjaar stopte hij als columnist voor deze krant. Bij de rangschikking van de columns treft men drie onderverdelingen aan: 'Hoe Hollands wil je het hebben', 'Jij bent niet het volk' en 'Mijn Nederland'. Heijne gaat in op allerlei verschijnselen, die zich in de onderhavige periode in Nederland voordeden. Zo is er aandacht voor politici als Klaver, Buma en Wilders, de opkomst van het nepnieuws en andere fenomenen, die kenmerkend zijn voor het huidige Nederland. De columnist graaft diep, soms wat ondoorzichtig, om de onderliggende motieven bloot te leggen. Het boek kan echter beslist niet gezien worden als een geschiedschrijving van de hierboven genoemde periode (ook al niet omdat bij de columns niet de oorspronkelijke verschijningsdatum is vermeld). Het is bestemd voor een select publiek, dat de columns kan plaatsen tegen de ontwikkelingen in Nederland gedurende de laatste twee jaar.
Paul Van Der Steen
te/ep/01 s
In de krant van vandaag wordt morgen de vis verpakt. Een dagblad is een momentopname. Columns lijken zo mogelijk nog meer tijdgebonden. Bij verschijnen zijn de goede uiterst genietbaar. Bij bundelingen achteraf hebben ze veel van hun versheid verloren. Aanleidingen voor schrijfsels moeten uit het geheugen worden opgediept. Snedigheden hebben met het verglijden van de tijd aan scherpte verloren.
Zelfs de columns van Bas Heijne kunnen niet helemaal ontsnappen aan die natuurwetten. Terwijl hij op zijn vaste plaats in NRC Handelsblad toch wist uit te groeien tot een instituut. Terwijl hij vorig jaar toch werd bekroond met de P.C. Hooftprijs voor zijn beschouwend werk.
Maar zelfs met een beetje patina zijn de meeste columns van Heijne nog erg het lezen waard. De bundel 'Hoe Hollands wil je het hebben? Opmerkingen over Nederland', met bijdragen uit de periode januari 2016-mei 2018 verscheen bij Heijne's afscheid als zaterdagcolumnist. Zijn eerste bijdrage in die rol verscheen in 2001. De laatste op 16 juni jongstleden. Heijne wilde graag op zijn hoogtepunt stoppen. Het wekelijkse stuk moest geen trucje worden. Hij is in Parijs gaan wonen en gaat andere dingen doen. Talenten genoeg: Heijne manifesteerde zich ook als schrijver, essayist, vertaler, presentator en programmamaker.
Als columnist begon hij in 2001, voor de aanslag van 11 september, voor de opkomst van en moord op Pim Fortuyn. Het mogelijk toen al aanwezige chagrijn bleef nog onder de oppervlakte. Daarna barstte het los. Heijne had plotseling stof te over. Maar de rol van stukjesschrijvers was ook veranderd. De hyperbool was plotseling overal. Ze moesten vanwege die overdrijvingswedloop een nieuwe stem vinden. Heijne schrijft erover in een van de stukken in deze bundel: "Arme columnisten - in rustige tijden konden ze risicoloos en onverantwoordelijk om zich heen slaan. Tegenwoordig lijken ze veroordeeld tot het pleiten voor nuchterheid en realiteitsbesef. Want dit zijn theatrale, uitzinnige tijden - en als je niet uitkijkt, heb je een dagtaak aan het corrigeren van opzichtige verdachtmakingen en leugens."
Het door Heijne beschreven Nederland is een land van paradoxen. Er wordt ook opgegeven over waarden en de bestaande beschaving en openlijk gevreesd voor de teloorgang daarvan, maar ondertussen is in de debatten daarover (vooral op het internet) beschimpen, denigreren en vernederen troef. Dezelfde politici, die de mond vol hebben over bedreigingen voor de nationale cultuur, uitten zich vijandig over cultuur. Discussies gaan meestal niet verder dan stammenstrijden over Zwarte Piet of paaseitjes in de schappen van de Hema. Wilders komt volgens Heijne niet veel verder dan het belijden van zijn liefde voor de Efteling en voor de Smurfen (die van Belgische origine zijn).
De politici van de redelijkheid zijn op weinig visie te betrappen, lijken meer geïnteresseerd in het verleden dan het heden (Buma) of gokken op de persoonlijke emotie en 'verkopen' vooral een lifestyle (Klaver). Op de uiterste flanken zijn spelers actief die de staat van permanente gekrenktheid aanmoedigen. DENK dat de Turken nog net wat Turkser wil hebben. De PVV en het Forum voor Democratie die de Nederlanders steeds feller Nederlands willen maken. De VVD en andere partijen doen eraan mee, door ook af en toe de angst voor een vijfde colonne aan te wakkeren.
Heijne laat mooi zien hoe vooral de stormpjes in een glas water alle aandacht trekken. Meestal is de bijbehorende verontwaardiging na een week alweer verwaaid. Ondertussen blijven de grote verhalen zoals de werkelijke gevolgen van een voortschrijdende mondialisering, de teloorgang van het humanistische denken en de weerbaarheid van de rechtsstaat veelal buiten beeld.
De kracht van Heijne's columns zit in de afstand die hij durft te nemen. Waar collega's meesurfen op de verontwaardigingsgolf van de week en daardoor zelf meer onderdeel dan beschouwer van de hectiek worden, zweeft Heijne vaak een beetje boven zijn onderwerpen. Dat brengt hem tot scherpe analyses en bruikbare inzichten.
Een deel daarvan heeft blijvend waarde. Wie over pakweg een halve eeuw wil weten hoe het toeging in het Nederland van de eerste decennia van de 21ste eeuw, doet er goed aan om 'Hoe Hollands wil je het hebben?' en andere bundels van Heijne nog eens open te slaan. Een beter bewijs voor de relevantie van zijn columns is er niet.
Prometheus; 216 blz. € 17,99.
oordeel
Zelfs met een beetje patina zijn de meeste columns nog zeer het lezen waard.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.