Op de hoogte : roman
Christophe Van Gerrewey
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Polis, 2017 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 14126 |
Dirk Leyman
ob/kt/11 o
Hij is de favoriete schietschijf van Herman Brusselmans. En ook de illustere belhamel J. De Witte sleep destijds zijn vileine pen aan de boeken van Christophe van Gerrewey (°1982). De Gentse architectuurprofessor, essayist en romancier wekt weerstand op.
Maar Van Gerrewey laat zich niet gauw van de wijs brengen. Hij kiest zelf zijn moment om terug te slaan, rustig, gedecideerd en minstens even scherp. Van Gerrewey houdt van een potje polemiek, zo bewees zijn essaybundel Over alles en voor iedereen (2015) en zijn onverwachte oekaze tegen Lize Spit. Hij is daarmee stilaan een unicum in de Vlaamse literatuur, ook al omdat hij afkerig is van opdringerig mediagedruis of podiumfratsen.
Lichtjes onverstoorbaar brengt einzelgänger Van Gerrewey vanuit de fluwelen luwte van zijn werkkamer enige cerebraliteit terug in het literaire debat. Ook zijn romans - het met de Debuutprijs bekroonde Op de hoogte (2012) en Trein met vertraging (2013) - zaaien verdeeldheid. De ene groep lezers raakt geënerveerd door dat nauwlettende uitvlooien van gedachten, ervaringen en indrukken, de andere is gefascineerd door de uitgebalanceerde taal waarin Van Gerrewey zijn thema's giet.
Telkens weer dubt hij over een verrassend raamwerk. "Bij Trein met vertraging heeft de roman de structuur en het concept van een treinrit, bij mijn debuut Op de hoogte was dat een brief", vertelde hij ooit in een interview met De Morgen. "Gewoon een traditionele roman schrijven lukt me niet. Ik wil een mysterieus machientje maken dat je ziet werken: het functioneert perfect en toch is het volstrekt nutteloos."
Ook in zijn bewust plotloze, nieuwe roman Werk werk werk kiest Van Gerrewey voor een opmerkelijke vorm. In vijf bespiegelingen, die vrijuit schipperen tussen een essay en een verhaal, tast hij de situatie op de hedendaagse arbeidsmarkt af. Spoedig blijkt dat iedereen - van professor en manager tot cultuurwerker en schrijver- vermalen dreigt te worden door onhaalbare verwachtingen én in grimmige concurrentieposities verzeilt. Werk werk werk heeft een sterk sociologische invalshoek.
Van Gerrewey introduceert een naamloze verteller die vijf gesprekken onderhoudt met vrienden en familieleden, telkens geritmeerd tot maximaal drie uur, ergens tussen september 2015 en mei 2016. De actualiteit spookt regelmatig door de pagina's heen. Toch drijft de conversatie telkens weer in de richting van het beroepsleven. Dat voelt bijna voor alle personages aan als een keurslijf. Niemand put er de gewenste bevrediging uit, integendeel. De twijfelzuchtige professor architectuurtheorie in Zwitserland uit sommige tranches de vie vertoont bijvoorbeeld aanzienlijke gelijkenissen met Van Gerrewey zelf, die onlangs de Universiteit Gent achter zich liet en nu in Zwitserland doceert aan de Ecole Polytechnique Fédérale de Lausanne.
Running gag
De schrijver graait in dit boek wel vaker in persoonlijke ervaringen van vrienden of kennissen. Zo is er de gepensioneerde manager die te kampen krijgt met overnames en herstructureringen uit de VS en weggeëvalueerd wordt. 'Zo zijn de Amerikanen, ze richten een ramp aan en vervolgens wijzen ze in de richting van de slachtoffers.'
De consciëntieuze Trice wordt dan weer in het nauw gedreven door rücksichtslose politici. Die willen altijd maar meer vingers in de pap in het Brugse kunstencentrum waar ze werkt. Ze plaatsen Trice voor potsierlijke dilemma's en ze stuitert van het kastje naar de muur.
Nauwelijks beter gaat het eraan toe in de academische wereld, waar elkaar vliegen afvangen onder doctorandi gemeengoed is en Frida met wraakzuchtige collega's krijgt af te rekenen.
Slechts schijnbaar amicaal is de sfeer onder Vlaamse schrijvers, zoals bij Thomas, die tussen neus en lippen een aantal collega's op hun nummer zet (waarin we onder meer Stefan Hertmans herkennen), de uitgeverswereld doorlicht en zijn poëtica ventileert.
De hamvraag blijft: 'Zou er werk bestaan waar je energie aan ontleent, eerder dan dat het je krachten opgebruikt? Of is dat te veel gevraagd?' Logisch dat bij wijze van running gag meermaals deze verzuchting opduikt: 'Zolang er iedere maand loon op je rekening staat, kun je veel verdragen - zo heb ik het ook volgehouden.'
Werk werk werk is een veelkantig en schrander boek, dat met diabolisch genoegen zout in open wondes strooit. De cultuursector komt er erg bekaaid van af en de academische wereld is een levensgevaarlijke slangenkuil.
Toch bouwt Van Gerrewey soms te zeer de betere krantenopiniestukken na of verliest hij zich in neurotische cirkelredeneringen. Hoogst hilarische momenten (let op de geweldige scène met de gescheurde broek) wisselen af met iets droogstoppeliger passages, waarin hij bijvoorbeeld al te gedetailleerd treindienstregelingen opdist.
De meanderende, maar geciseleerde stijl van zijn overpeinzingen vertoont enige verwantschap met nouveaux romanciers als Alain Robbe-Grillet of Claude Simon, terwijl de invloed van Max Frisch aanwijsbaar is.
Buiten kijf staat dat Van Gerrewey lastige vragen opwerpt over de professionele ratrace. Vaak spitsvondig, stekelig en to the point. Kan iemand bij gelegenheid een vrachtje van dit boek deponeren op de stoep van de Vlaamse minister van Werk?
Matthijs de Ridder
te/ep/29 s
'Wat ons overkomt, is slechts een andere naam voor de manier waarop de omstandigheden op ons drukken', beweerde Henry James ooit, 'zodat een verslag van wat ons overkomt een verslag is van onze omstandigheden.' Deze zin vormt het motto bij Christophe Van Gerreweys roman Werk werk werk en is er ook een kernachtige samenvatting van. Iedereen zit in deze roman gekneld in zijn of haar arbeidsomstandigheden.
In Werk werk werk voert de naamloze verteller vijf gesprekken met vrienden en familie. Het is geen vooropgezet plan dat die gesprekken over het werk gaan. In het eerste hoofdstuk doet de verteller bijvoorbeeld nogal wat moeite om de vriendschapsbanden met zijn goede maat Wolf te onderhouden. Hij krijgt Wolf echter slechts een krap halfuurtje te spreken, want druk druk druk. Ook Trice, werkzaam bij een kunstencentrum, of Frida, jarenlang zijn naaste collega op de Gentse universiteit, of Thomas, zijn oude klasgenoot die romans is gaan schrijven, zoekt hij niet op om het over het werk te hebben. Zijn vader had op het familiefeest eveneens gemakkelijk een ander onderwerp kunnen aansnijden. Maar allemaal hebben ze het over de omstandigheden waarin zij hun arbeidzame leven slijten.
Die omstandigheden zijn zonder uitzondering belabberd. De personages komen als kleine zelfstandige nauwelijks rond, worden het werk (en dus het leven) onmogelijk gemaakt door betweterige Amerikaanse moederbedrijven of populistische politici, ze moeten zich staande zien te houden in de nietsontziende ratrace genaamd Academia, of ze hebben zich begeven op het uitzichtloze pad van een literaire carrière. Ook de verteller ontkomt hier niet aan. De weinige dingen die hem in deze roman zelf overkomen, zijn direct terug te voeren op zijn logistiek ingewikkelde bestaan als een in Gent woonachtige, maar in Zwitserland werkzame universitair docent architectuurtheorie (zoals Van Gerrewey zelf).
Weg met de plot
Wij zijn ons werk, daar valt volgens Van Gerrewey niet aan te ontkomen. Niet in het leven en niet in de literatuur. Van Gerrewey volgt het motto dat hij deze roman heeft meegegeven namelijk haast op de letter. De gebeurtenissen vallen volledig samen met de omstandigheden. Er gebeurt dan ook weinig in Werk werk werk. Dat laten enerzijds de omstandigheden niet toe, maar het is anderzijds ook het resultaat van Van Gerreweys poëticale opvattingen. 'Een plot houdt de aandacht enkel weg van de inhoud,' merkt de schrijver Thomas (die net als de verteller heel wat trekken van Van Gerrewey heeft meegekregen) ergens aan het eind van het boek op, 'belangrijker zijn anekdotes, incidenten, uitspraken, botsingen, confrontaties.' Voorvallen bestaan dus niet en een plot staat de inhoud alleen in de weg. Voor Van Gerrewey schuilt de kracht van de literatuur in de registratie van de omstandigheden.
Een eerste mogelijke kritiek daarop laat hij door zijn schrijvende personage Thomas ondervangen. Die heeft namelijk een broertje dood aan 'literatuur als amusement' en kan zich eindeloos verliezen in wat het internet allemaal aan revelerende nonsens te bieden heeft. Al die omstandigheden maken volgens hem deze tijd (en haar literatuur) tot wat ze is.
Zwitserse eisen
Op deze 'romanarchitectuur' valt in zichzelf niet zo gek veel af te dingen. Werk werk werk beantwoordt netjes aan de voorwaarden die het boek schept, maar dat zegt uiteraard niets over de manier waarop de roman geconsumeerd wordt. Er valt hier en daar zeker wat te gniffelen om de soms absurde Zwitserse eisen die de verteller te verhapstukken krijgt. Van Gerrewey is op zijn best als hij de gebeurtenissen (omstandigheden) gespeeld naïef over elkaar heen laat buitelen. Het hoofdstuk over de situatie waarin doctoraatsstudenten moeten werken zal hem aan de UGent bovendien niet in dank worden afgenomen. Als je niet meteen betrokken bent, ligt de vraag wat je met deze arbeidsonvrede aanmoet echter op de loer. Het gepalaver over werk in de eenentwintigste eeuw kent geweldige momenten, maar ook tamelijk saaie halfuren, waarin het niet eens een probleem is dat je het niet met het geschetste beeld eens zou kunnen zijn, maar veeleer dat je het er nauwelijks mee oneens kunt zijn. De arbeidsomstandigheden bepalen ons leven. Ja, maar de onvrede daarover is inmiddels overbekend. En als literatuur niet op zoek mag gaan naar oorzaken, achtergronden of fantastische oplossingen, is het resultaat een weliswaar kundig vervaardigd literair bouwwerk, maar wel één met op elke verdieping een paar ingetrapte open deuren.
Polis, 240 blz., 19,99 € (e-boek 14,99 €).
Nadia Ezzeroili
em/ov/04 n
In een ander gesprek droomt de jonge academicus die bijna bezwijkt onder de moordende concurrentie binnen de academische wereld en vermoeiende zoektochten naar beurzen voor promotieonderzoek, heel even van een nieuwe carrière als kok. Tot de angst voor verandering weer toeslaat en hij verslagen concludeert: 'Kok worden zal een droom blijven, (...) als een klontje suiker in een kopje lauwe, bittere thee - want zo smaakten mijn professionele bezigheden meer dan eens'.
Zelfs de succesvolle schrijver Thomas, die de bewondering geniet van de bevriende professor omdat hij nooit later stopt met werken dan kwart voor één in de middag, heeft iets te klagen over zijn baan. Zo is het voor hem onmogelijk om thuis te werken, want dat leidt tot 'werk dat nooit ophoudt' - hij vergelijkt het theatraal met een gas dat 'tot in de kleinste uithoeken van het dagelijks leven naar binnen dringt'.
Het slechte nieuws van Werk werk werk: of u nu zzp'er, in vaste dienst of leidinggevende bent: ook in de 21ste eeuw is arbeidsvreugde een zeldzaam verschijnsel. Het goede nieuws: u bent niet de enige die zich bewust is van zijn inwisselbaarheid binnen de arbeidsketen en die de nieuwe ontwikkelingen op de arbeidsmarkt soms moeilijk kan bijbenen. Troost u dus met deze tragikomische roman.
****
Polis; 234 pagina's; € 19,99.
Drs. Can Kumru
De auteur is een met verschillende cultuur- en literaire prijzen bekroonde schrijver en presenteert in dit boek vijf verhaaltjes waarbij alles draait om zingeving in relatie tot het werkproces. De verschillende hoofdfiguren kijken elk op hun eigen manier naar het nut en noodzaak van hetgeen ze doen en of de samenleving daar baat bij heeft. De lezer ontdekt wat er in de hoofden speelt van de arbeiders en op welke wijze zij hun eigen demonen proberen tot rust te manen. Dit boek geeft een kijkje in onze eigen gedachtewereld en laat een rauwe werkelijkheid zien van de strijd welke in onze hoofd en hart speelt als het gaat om de correlatie tussen leven, zingeving en werk. De schrijver krijgt het voor elkaar om de duiding van de gevoelens in het dagelijkse werk en leven van de gewone man tot onderzoeksobject te verheffen. Wat maakt werken nu zinvol en hoe mensen met uiteenlopende functies en achtergronden hiermee omgaan, is het thema van deze bundel. Het boek leest vlot en geeft de lezer stof tot zelfreflectie.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.