Kees De Jongen
Theo Thijssen
Theo Thijssen (Auteur), Peter-Paul de Baar (Samensteller), Jet Greebe (Samensteller), Mark Pieters (Samensteller)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Van Oorschot, © 2017 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : THIJ |
Christophe Vekeman
ua/an/10 j
Wie ooit Tjeempie! of Liesje in luiletterland van Remco Campert heeft gelezen, zal zich moeiteloos 'de Best Gekapte Schrijver van Nederland' (Harry Mulisch) of 'het Roofdier' (Jan Cremer) weten te herinneren. Toch liet Campert in zijn boek uit 1968 niet uitsluitend collega's van hem figureren, maar ook een romanpersonage van iemand anders: de 'koele vogel' die op zeker ogenblik in het 'haagse stasjon' in een door wiet gevoede eigenwaan zit neer te kijken op 'het klootjesvolk' draagt een naam waarvan alleen de allereerste letter - enigszins - verschilt van die van de hoofdfiguur van de roman Kees de jongen van Theo Thijssen. Een ouder geworden Kees Bakels (in Tjeempie! Cees Bakels geheten) speelde overigens reeds zeven jaar eerder een rol in een Campert-roman, namelijk in Het leven is vurrukkulluk. Campert heeft Kees de jongen dan ook ooit het door hem 'klakkeloost bewonderde' boek genoemd. Andere fans gaan van Simon Carmiggelt over Rick de Leeuw tot Geert Mak.
Het spreekt dus wel voor zich dat Thijssens roman uit 1923 over het bijna twaalfjarige schoenmakerszoontje in kwestie ruim vertegenwoordigd is in de door Van Oorschot op het formaat van een lat chocola gedundrukte bloemlezing De zwembadpas, al heeft het boekje eveneens een keur aan dagboekaantekeningen, jeugdherinneringen en columns te bieden, naast fragmenten uit andere, veelzeggend getitelde romans als Het grijze kind en De gelukkige klas. In laatstgenoemd boek laat Thijssen, bijgenaamd 'De schrijvende schoolmeester', die van 1898 tot 1921 onderwijzer was in Amsterdam, de goedbedoelende en onvermoeibaar strijdvaardige meester Staal aan het woord, begiftigd met een heilig geloof - dat haaks staat op het luie doemdenken van zijn echtgenote - in de kansen die de school elk kind heeft te bieden.
Toch is het niet alleen het sociaal engagement van Thijssen dat bijvoorbeeld de fragmenten uit De gelukkige klas zo buitengewoon lezenswaardig maakt: ook en vooral de scherpte waarmee meester Staal zijn leerlingen observeert en de gelaten teleurstelling die hij zijns ondanks ervaart wanneer eens te meer blijkt dat zij al met al, uit de aard van hun natuur, weinig meer zijn dan kortzichtig en egocentrisch plebs in de dop, zorgen voor een even geestig als schrijnend effect. Als de klas een bezoek brengt aan Artis, stelt meester Staal vast dat de jongens en meisjes de ijsberen 'een mislukking' achten om de loutere reden dat zij niet in het water treden. De nijlpaarden dan weer weigeren op hun beurt pesterig aan wal te komen. 'In 't algemeen was elk beest pas de moeite waard door een daad.'
Maar het zijn dus de passages uit Kees de jongen die in deze toch al van a tot z buitengewone bundel de kroon spannen. De zwembadpas zelf is overigens een manier van lopen die door Kees en zijn vrienden aangewend wordt wanneer er haast mee gemoeid is. 'Als je 's goed opschieten wou,' leren wij, 'moest je voorover gaan lopen, net of je telkens viel, en dan maar met je armen zwaaien, heen en weer.' Het mooiste van de hele zaak, echter, lijkt voor Kees niet zozeer de daadwerkelijk snellere voortgang te zijn die hij zodoende al dan niet weet te bereiken, als wel het feit dat hij zich armzwaaiend en wel van de aandacht van de buitenwereld weet te voorzien: 'iedereen zou zeker denken: kijk, da's vast een jongen van een gymnastiekvereniging...'
Hilariteit en vertedering
Het is een Kees erg typerende gedachte. 'Is hij niet', aldus de proloog van het boek, 'zowat de belangrijkste jongen geweest die er ooit bestaan heeft?' In het diepst van zijn gedachten in elk geval wél, zoveel mag duidelijk zijn, en de fantasieën die dit even ondubbelzinnig als aanminnig middelpunt van zijn eigen belevingswereldje er zoal op nahoudt, zorgen keer op keer voor een mengeling van hilariteit en vertedering bij de lezer. Hier loopt hij voorbij een villa waar gemusiceerd wordt: 'Kees boog luisterend het hoofd. Hij zag hoe de dames naar hem keken. "Wat heeft die jongen een gevoel", dachten ze waarschijnlijk.'
Zou Kees op latere leeftijd inderdaad geleken hebben op Camperts wietdampende dichter Cees Bakels, met zijn minachting voor het klootjesvolk? Mij doet hij eerder denken aan een jonge versie van Frans Laarmans, die zich in Kaas in ernst 'een man van zaken' waant en zichzelf verplicht zich navenant te gedragen - ook als hij alleen is - terwijl hij nog nooit een bol van het door hem te verhandelen product in het echt heeft gezien. Al zal iederéén zich wel, als hij de moed vindt, kunnen herkennen, zowel in Kees als in Frans. Kinderen zijn onnozele aanstellers, immers, bijna net zo erg als volwassenen, en De zwembadpas is een boekje dat vermoeden doet dat Thijssen en Elsschot zich op hetzelfde hoge niveau situeren. Voer voor elke binnenzak.
Van Oorschot, 320 p., 24,99 euro.
H.R. Niesing
In dit zeer handzame, stevig uitgegeven, fraaie boekje, gedundrukt door Van Oorschot is het allermooiste van Theo Thijssen (1879-1943) samengebracht. Naast relatief onbekende lezenswaardige columns en verhalen ook literaire pareltjes uit zijn bekende en minder bekende romans. Zo is er een zeer vlot en makkelijk leesbare, aangename mengeling van herkenning en verrassing ontstaan. Zijn ervaringen in en visie op het onderwijs begin vorige eeuw komen goed uit de verf. Er zijn prachtige fragmenten uit de romans, die steeds een coherent geheel en de kern vormen van het boek waaruit zij gekozen zijn. Deze bloemlezing biedt een mooie gelegenheid om kennis te maken met het veelzijdige werk van Thijssen. Aanrader voor lessen Nederlandse literatuur.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.