De lanterfanter : roman
Yusuf Atilgan
Yusuf Atilgan (Auteur), Hanneke van der Heijden (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Uitgeverij Jurgen Maas, 2017 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 14104 |
Marnix Verplancke
ob/kt/04 o
Zebercet is een 33-jarige zonderling die in een klein provinciestadje in Turkije een hotel uitbaat. Ooit was het een riante familievilla, maar het tij is gekeerd en het fortuin is verdwenen. Hij weet nog precies in welk bed hij geboren werd, maar nu slapen er gasten in.
Het leven van Zebercet wordt getekend door regelmaat. Twee keer per jaar gaat hij naar de kleermaker, om de vier weken laat hij zijn haar knippen en een paar keer per week bestijgt hij de voor het gemak zonder onderbroek slapende werkster die alleen even knort wanneer hij in haar borsten bijt. Tot op het moment dat Yusuf Atilgans roman Hotel Moederland begint, dan beslist hij opeens dat hij een nieuwe outfit nodig heeft. Zijn snor kan er ook maar beter meteen af en die werkster, tja, die mag voortaan werken.
Vorig jaar verscheen de vertaling van Yusuf Atilgans fantastische debuut De lanterfanter waarin een jonge dandy door het Istanbul van de jaren 50 flaneert, zich steendood verveelt en niet in staat is om enige relatie van betekenis aan te gaan. Het was een existentiële roman pur sang. De lanterfanter verscheen in 1959. Veertien jaar later schreef Atilgan een tweede roman, Hotel Moederland, die nu vertaald is en in feite een gelijkaardig verhaal vertelt. Alleen wordt de hoofdrol nu niet gespeeld door een rijke parvenu, maar door een naar beneden gevallen verschoppeling. En het vallen houdt niet op.
Veel klasse straalt Zebercets hotel immers niet uit. Het wordt gefrequenteerd door hoeren, handelsreizigers en een militair op rust die wel eens een moordenaar zou kunnen zijn. Wanneer tegen alle verwachtingen in een mysterieuze, bloedmooie dame uit Ankara er de nacht doorbrengt, is Zebercet meteen van de kaart. Hij fantaseert over liefde, erotiek en vooral over haar terugkomst, want de ochtend nadien was ze alweer vertrokken. Als was het een heiligdom bewaart hij de kamer waar ze sliep in de staat waarin zij die verliet.
Alleen komt de dame niet terug, en van dan af begint Zebercets ondergang pas echt. Iedere nacht masturbeert hij op de handdoek die de dame achterliet, hij verwaarloost het hotel en sluit het uiteindelijk zelfs. Hij gaat op zoek naar vertier en probeert in de cinema een jongen mee te lokken naar huis.
Yusuf Atilgan, die slechts twee romans en een handvol verhalen schreef, was een Turkse modernist die door gebruik van nieuwe literaire technieken zijn lezers diep in de geest van zijn personages wilde laten duiken. Zo ook in Hotel Moederland, waarin het externe vertellersstandpunt stilaan plaatsmaakt voor dat van Zebercets introspectie. Steeds verwarder wordt de tekst, tot je als lezer samen met Zebercet op een dood spoor belandt.
Misschien wilde Atilgan hiermee ook wel iets over Turkije zeggen natuurlijk, want het boek zal wel niet toevallig Hotel Moederland heten. Drie jaar voor het verscheen maakte het leger een einde aan de democratie. Het parlement werd nadien wel opnieuw ingesteld, maar voortaan kregen de militairen een grote vinger in de politieke pap. Het was een harde staatsgreep, een groot verschil met de zachte die vandaag aan de gang is. We zijn benieuwd of Erdogan de boeken van Atilgan al heeft gelezen.
Toef Jaeger
em/ov/09 n
'Van gemiddelde lengte kun je hem niet noemen; klein is hij evenmin'. Zo introduceert de verteller in Hotel Moederland Zebercet. Zebercet is een trage man, een eenzame dertiger, een teruggetrokken hotelier in een afgelegen dorp. Een man die wanneer hij tijdens zijn diensttijd het bordeel bezoekt, standaard 'de kleine soldaat' wordt genoemd en elke keer wordt uitgelachen door zijn omgeving.
Maar eigenlijk doet dat er allemaal niet zo heel veel toe; het zinnetje over zijn lengte zegt alles al. De twijfels over de postuur vind je terug in de hele roman die een en al aarzeling ademt. Ze moet bij de Turkse schrijver Yusuf Atilgan (1921-1989) zelf ook een rol hebben gespeeld. Zijn debuut De lanterfanter (1959, vorig jaar pas in Nederlandse vertaling verschenen) kreeg een lauwe ontvangst, wat hem onzeker maakte. Jaren schijnt hij gewerkt te hebben aan verschillende manuscripten. Hij vernietigde ze keer op keer, en kwam pas in 1973 met een nieuwe roman: Hotel Moederland. Gelukkig maar, want het is een prachtig boek.
Werkster
In Hotel Moederland gaat het om de vertrouwdheid der dingen en wat er gebeurt wanneer die verstoord worden. Zebercet doet elke dag hetzelfde: hij opent het hotel om het voor middernacht weer te sluiten en doet wat administratie. Hij bezoekt twee keer per jaar een kleermaker, gaat eens in de zoveel maanden naar het badhuis en maandelijks naar de kapper. Elke avond kruipt hij tegen de werkster aan om seks te hebben terwijl ze slaapt - om niet gestoord te worden in haar slaap, ligt ze zonder onderbroek met de benen wat wijd. Aansluiting vindt hij nergens. De werkster die hij elke nacht bezoekt, is niet erg spraakzaam en het aantal gasten in zijn hotel gering. Typerend voor Zebercets passiviteit is zijn gedrag wanneer de imam bij de dood van zijn vader naar de naam van de overledene vraagt. Zebercet weet het niet, kan geen identiteitsbewijs van zijn vader vinden en durft ook niets te verzinnen, 'om te voorkomen dat er beneden of boven verwarring zou ontstaan'. Zijn vader gaat naamloos het graf in.
Verandering komt er wanneer er een vrouw met de trein uit Ankara aankomt. Ze blijft kort, maar belooft terug te keren. Zebercet is volledig in de war van haar en wacht obsessief op haar terugkeer. De kamer waarin ze sliep, sluit hij af. Zijn eeuwige vierkante snor haalt hij eraf in de hoop jonger te lijken. De werkster bezoekt hij niet meer.
Claxon
De obsessie neemt toe, maar tegelijk groeit ook het besef dat de vrouw uit Ankara niet meer terug zal komen. Het is schitterend hoe Atilgan in zijn stijl weet om te zetten wat dit met Zebercet doet: wat er gebeurt in het hotel en in de omgeving, loopt dwars door Zebercets fantasie en zijn flarden herinnering. De zinnen worden langer en chaotischer - het komt buitengewoon sterk over in de vertaling. Zebercet verliest niet alleen zichzelf, maar ook het hotel. Gasten worden weggestuurd met de mededeling dat alles vol is, de krant wordt opgezegd en de werkster wordt weggewerkt. Het net sluit zich steeds verder om Zebercet.
Net als de eenzame hoofdpersoon in De lanterfanter, een intellectuele bohemien in Istanbul, weet Atilgan ook in Hotel Moederland te vertellen wat er gebeurt wanneer je niet in je eigen tijd past, wanneer de omgeving je niet opneemt. Je kan afwijkend zijn, berusten in je lot of het toch in eigen handen nemen. Dat laatste is wat Zebercet doet: hij wil zich bevrijden uit zijn huidige situatie. Pijnlijk genoeg is dat het moment dat de buitenwereld tot hem doordringt. Niet eerder claxonneerden voertuigen zo hard voor zijn deur, 'treinen en fabrieken lieten zonder onderbreken hun fluiten horen'. De overdaad aan geluid in de geruisloze wereld van een hotelier in ruste komt te laat.
Vertaald door Hanneke van der Heijden, Jurgen Maas, 202 blz., 19,95 €.
Peter Swanborn
ob/kt/28 o
Ging het in De lanterfanter om een jongeman die zich niet wilde conformeren, nu lezen we over een hotelklerk in een provincieplaats. Zebercet is zijn naam, Turks voor het mineraal olivijn en, zoals vertaler Hanneke van der Heijden in haar nawoord verklaart, in Turkije worden vooral meisjes naar een edelsteen vernoemd.
Genoeg reden tot spot dus, en van zijn uiterlijk moet de dertiger het ook niet hebben: 'Alles in zijn gezicht hing neer: het uiteinde van zijn wenkbrauwen, zijn beide mondhoeken, zijn neus.' Maar in dat onopvallende voorkomen broeit het, en als er op een dag een dame uit Ankara in het hotel arriveert, vat Zebercet vlam.
De volgende ochtend vertrekt de vrouw, met de belofte nog eens terug te komen. Vanaf dat moment kan Zebercet alleen maar wachten en naarmate de tijd verstrijkt, trekt hij zich steeds verder terug in zijn kleine fantasiewereld. Tot hem niets meer rest dan een destructieve daad.
Hotel Moederland is de boeiende studie van een man die door de maatschappij wordt buitengesloten en besluit nog een stap verder te gaan. Ook is het de verbeelding van wat de moderne wereld doet met iemand die niet over het instrumentarium beschikt om de nieuwe tijd te omarmen.
Opmerkelijk is hoe openlijk Atilgan over seksualiteit schrijft. Zebercet kan aan bijna niets anders denken en ook de overige figuren lijken een speelbal van hun driften. De combinatie van seks en geweld maakte Atilgan tot een buitenstaander in de Turkse literatuur. Gelukkig wordt dit unieke oeuvre tegenwoordig wel op waarde geschat.
****
Uit het Turks vertaald door Hanneke van der Heijden Jurgen Maas; 202 pagina's; € 19,95.
Willem Nijssen
Tweede (en laatste) roman van deze Turkse schrijver (1921-1989), die beschouwd wordt als één van de grondleggers van de moderne Turkse roman. We leven mee met de beheerder van een ietwat verlopen hotel in een onbestemd stadje. Zijn leven vol routines begint langzaam te verbrokkelen als hij in de ban raakt van een onbekende vrouw uit Ankara die één enkele nacht in zijn hotel verblijft. Hij bezoekt bijv. dagelijks de kamer die zij betrok en die hij onveranderd en onopgeruimd laat. Zijn obsessie neemt extreme vormen aan, als hij per ongeluk het kopje breekt waaruit zij thee dronk. Hij denkt daarmee de hoop op haar terugkeer verpest te hebben en glijdt af in een warrige geestesgesteldheid die ten slotte waanzin genoemd moet worden. Ankers als gezond verstand en menselijke maat breken los, geheugen en fantasie slaan op hol, deugd en fatsoen zijn leugens voor lafhartigen. In een intrigerende en bezwerende stijl voert Atilgan (van wie vorig jaar al zijn goed ontvangen eersteling 'De lanterfanter'* verscheen) zijn held naar de rand van de rede.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.