Terug naar Peyton place
Grace Metalious
2 exemplaren
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Nieuw Amsterdam, cop. 2015 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 13775 |
Magazijn |
Nederlandse Boekenclub, [jaar van uitgave niet vastgesteld] |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : META |
Christophe Vekeman
i /ul/01 j
Jong kind komt op een dag thuis van school met een briefje waarin haar moeder, een weduwe, ten strengste wordt berispt omtrent de lengte van haar minirok en aanverwante onzedigheden. In plaats van deemoedig het hoofd te buigen, echter, stuift de van weinig pedagogisch verantwoord wangedrag beschuldigde furie even later de leraarskamer binnen en wijst zij er vervolgens op, onder meer, dat de genaamde Bobby Taylor, getrouwd en wel, daar zit hij, haar al zeven keer mee uit gevraagd heeft, dat mevrouw Jones zich gaarne ontkleedt met - oeps! - de luiken nog open, dat weer een andere leerkracht naar gin ruikt, en dat de secretaresse van Mr. Baker, eveneens in de kamer aanwezig, enige tijd geleden onverklaarbaar plotseling en zonder opgaaf van redenen, zeg maar holderdebolder, de stad heeft verlaten.
Tot zover de korte samenvatting van het liedje 'Harper Valley PTA', gezongen door Jeannie C. Riley, waarin de moeder haar tirade afsluit met de volgende, bepaald vernietigende conclusie: "Well, this is just a little Peyton Place!"
Of neem de vraag die de Republikeinse wetgever Lindsey Graham publiekelijk stelde ten tijde van de afzettingsprocedure tegen president Bill Clinton naar aanleiding van het Lewinsky-schandaal: "Is this Watergate or Peyton Place?"
Etter door de aderen
Het zijn maar twee van de vele mogelijke voorbeelden die aantonen dat Peyton Place veel meer is dan de titel van een van de meest verkochte romans aller tijden (er gingen sinds 1956 wereldwijd tientallen miljoenen exemplaren over de toonbank). Het is meer bepaald een - of misschien wel hét - symbool van schaamteloze hypocrisie.
Wie een plaats of situatie aan het stadje uit de roman van Grace Metalious gelijkschakelt, formuleert als dusdanig een niet mis te verstaan verwijt: hier gebeuren zaken die zich verhouden tot het daglicht zoals een teergevoelig katje zich tot ijs- en ijskoud water verhoudt. Dit mag dan een gemeenschap zijn waarin je jezelf al verdacht maakt als je de gordijnen dichtdoet nadat je het licht hebt aangestoken, maar dat neemt geenszins weg dat niet elkeen hier geheimen heeft van een hoogst onverkwikkelijk karakter. Of zoals Grace Metalious zei over Gilmanton, het dorp waar zij woonde en dat straks nog aan bod zal komen: "To a tourist these towns look as peaceful as a postcard picture. But if you go beneath that picture, it's like turning over a rock with your foot - all kind of strange things crawl out."
Allerlei vreemde dingen, ja, al zijn ze zo vreemd niet of ze mogen anderzijds natuurlijk ook als ronduit universeel worden verondersteld: abortus, aanranding, doodslag, kattenmoord, overspel en geroddel. Tegen de achtergrond van onbedaarlijke heuvelbosbranden krijgen wij, lezers van Peyton Place, daarnaast ook nog te maken met een moeder die seksueel genot puurt uit het aanbrengen van klysma's bij haar wereldvreemde tienerzoon, met een meisje dat haar arm verliest in het spookhuis, met een vrouw die zich verhangt omdat zij in haar waanzin meent dat er geen bloed maar etter door haar aderen stroomt, en wederom met een hoop geroddel.
Wekenlang delirium
We lezen over de moeilijkheden die een vrouw ondervindt om haar dochter zo voorzichtig mogelijk van het feit op de hoogte te brengen dat zij een onecht kind is, tot zij ten slotte in een bui van razernij krijsend het wicht een vuile bastaard noemt, over zeven mannen die zich in de winter van 1937 voor de duur van zes weken opsluiten in de kelder van Kenny Stearns teneinde te drinken en te delireren en de vloer van lieverlee te overdekken met braaksel en uitwerpselen, en niet te vergeten over nóg meer roddels en geroddel.
Peyton Place, kortom, was een baanbrekend boek dat het ook vandaag de dag nog altijd in zich heeft om van de meest bigotte lezer een kwijlebaardende voyeur te maken en je van welbehagen te doen rillen bij zo veel smerige miserie. Je leest dit boek, jawel, met één oog dichtgeknepen, alsof je door het sleutelgat loert.
De film die een jaar na de boekpublicatie onder dezelfde titel uitgebracht werd, met Lana Turner in een van de hoofdrollen, was helaas oneindig veel braver dan de roman, gezwegen nog over de gelijknamige serie die liep van 1964 tot 1969 en die onder meer de carrières van Mia Farrow en Ryan O'Neill lanceerde.
Dat de serie als een schoolvoorbeeld van een klassieke soap kan gelden, onder meer dankzij de uitgesponnen traagheid en de eindeloze, steeds ongeloofwaardiger wordende verhaallijnen die nu eenmaal aan het genre eigen zijn, moet als des te kwalijker worden aangemerkt omdat de roman op zijn beurt nu juist een toonbeeld is van compositie en ondanks alle zijwegen en tussenhaltes onverbiddelijk opbouwt naar een meervoudige climax. Ook het karikaturale dat soappersonages doorgaans kenmerkt of de zwart-witrolverdeling die we bijvoorbeeld nog kennen uit series als Dynasty, vinden wij in de roman nauwelijks terug.
Zo zijn bijlange na niet álle inwoners van Peyton Place door wellust verteerde creaturen, vergist u zich niet. Constance MacKenzie, bijvoorbeeld: "Als ze af en toe een vage onrust voelde, hield ze zichzelf streng voor dat dit niets met seks te maken had, maar dat ze waarschijnlijk gewoon iets verkeerds had gegeten."
Fanatiek en onversaagd
Stephen King is een fan, filmregisseur John Waters las het op zijn tiende en - in zijn eigen woorden - "just became obsessed with it", terwijl John Irving en zijn ongeveer veertienjarige leeftijdsgenoten indertijd wel degelijk wisten dat het 'trash' betrof, wat hen evenwel in het geheel niet tegenhield de roman met veel smaak te verslinden. 'Trash' was ook het oordeel van het leeuwendeel der critici - al valt als zo vaak natuurlijk de vraag te stellen in hoeverre de verwerping geschiedde op basis van strikt literaire gronden, en in welke mate toentertijd morele afkeuring een rol speelde.
Hoe dan ook, de reactie van Grace Metalious maakte korte metten met de hele kwestie: "If I'm a lousy writer, then a hell of a lot of people have lousy taste." Als gezegd maakte de roman haar wereldberoemd en steenrijk, en betekende hij de verwerkelijking van haar particuliere American dream. En nóg liep het allemaal veel slechter af dan het was begonnen.
Marie Grace DeRepentigny, zoals haar echte naam luidde, kwam ter wereld in 1924 in Manchester, New Hampshire. Ze groeide op in ontbering, trouwde op haar achttiende met een jongen die haar drie kinderen schonk, al is het helaas net iets correcter om te zeggen dat hij haar ermee opzadelde, in haar eigen beleving, en begon aan haar debuutroman Peyton Place te werken toen zij dertig jaar oud was en in een krot zonder stromend water woonde dat zij, want humor is een belangrijk goed in het leven, It'll Do had genaamd. Schrijven had zij altijd al gedaan, fanatiek en onversaagd, al van toen zij kind was en het ouderlijke huis ontvluchtte om zich urenlang op te sluiten in de badkamer van haar tante Georgie en zich daar, gezeten in het bad, over te geven aan haar fantasieën en het witte blad waarop zij die tot verwoording kon brengen.
Slap voorproefje
Later, toen haar echtgenoot studeerde aan de University of New Hampshire, was ze schrijflustig en laten we zeggen, nu ja, ambitieus genoeg om de voor het creatieve proces vereiste rust in haar huis te vrijwaren door op gezette tijden haar eigen kinderen letterlijk buiten te sluiten, weer of geen weer, koud of niet, en hen zodoende te verplichten onderdak af te smeken bij de buren. Laatstgenoemden zullen er stellig het hunne van hebben gedacht, al kunnen het geroddel en de roddels die van een en ander eventueel het gevolg waren nooit méér zijn geweest dan slechts een slap en ongezouten voorproefje van wat er op dat vlak zoal nog zou volgen.
Peyton Place, pop. 3.675, is een fictief stadje, een samentrekking van de wél werkelijk bestaande Texaanse vlek Payton en Potter Place in de staat New Hampshire, maar dat kon niet beletten dat de inwoners van Gilmanton goed genoeg wisten dat wat gold voor het werk van Grace Metalious' alter ego in de roman, de jonge Allison MacKenzie ("Allisons verhalen waren nauwelijks gecamoufleerde portretten van bekende stadstypen"), evenzeer over Peyton Place zelf kon worden beweerd.
Wraakzucht
De verontwaardiging dat Grace Metalious met haar voet de steen van Gilmanton had omgerold en de aandacht van de gehele, zich geil in de handen wrijvende wereld had gevestigd op de strange things die eerst tevoorschijn en vervolgens in haar boek terecht waren gekomen, veranderde dan ook onmiddellijk in drieste wraakzucht.
De schrijfster mocht dan al uitroepen dat de waarheid altijd harder kwetst dan leugens en er bovendien op wijzen dat de werkelijkheid trouwens nog veel erger was, en dat bijvoorbeeld haar personage Selena Cross gebaseerd was op Barbara Roberts, die jarenlang misbruikt was door haar échte vader en niet, zoals Selena in het boek, door de man die haar stíéfvader was, - het baatte uiteraard allemaal niet, en het woord van mevrouw Prescott in de roman bleek zeer toepasselijk te zijn op de situatie waarin Grace Metalious belandde: "Een roddelpraatje is net een amoebe. Het breidt zich uit en dan splitst het zich en breidt zich weer uit."
Grace zou, zo werd bezworen, in een bontjas met niets-maar-dan-ook-niets-eronder naar de groentewinkel zijn gegaan, en op een ochtend had ze moedernaakt de deur geopend toen de melkboer aanbelde, wat natuurlijk al met al niet eens zo'n heel merkwaardig gedrag was voor een vrouw die de gewoonte had haar echtgenoot de horens te zetten...
Maar het pijnlijkste gerucht was wel dat zij het boek niet zelf zou hebben geschreven, en het was des te pijnlijker omdat toen in 1959 haar tweede boek verscheen, Return to Peyton Place, men inderdaad - ditmaal met recht - kon zeggen dat het zonder veel redactionele hulp en zelfs een heuse copywriter nimmer tot stand zou zijn gekomen: Grace Metalious was inmiddels, behalve gescheiden en een geziene societyfiguur in het gezelschap van mensen als Cary Grant, ook zwaar aan de drank geraakt. De laatste vijf jaar van haar leven dronk zij dagelijks een fles gedistilleerd, en op haar negenendertigste stierf zij aan de gevolgen van levercirrose.
Haar laatste woorden waren "Be careful what you wish for, you just might get it", en ze sprak ze uit tegen haar toenmalige minnaar John Rees, een Britse journalist die haar luttele uurtjes voor haar overlijden wist over te halen haar hele testament op zijn naam te zetten.
Toen naderhand algauw aan het licht kwam, echter, dat Rees in zijn thuisland een vrouw en vijf kinderen had, een feit dat hij altijd voor zijn wereldberoemde geliefde verborgen had weten te houden, stond hij zijn erfenis alsnog af aan de drie kinderen van Grace. Dat was dan dat, zou je denken, maar de meervoudige climax van Grace Metalious' leven bestond erin dat nog weer later bleek dat ze ten gevolge van haar spilzucht en haar gulheid slechts een habbekratsje naliet, dat volledig in het niets verzonk bij de meer dan 200.000 dollar schulden die zij ook bleek te hebben.
Bittere waarheid
En thans, meer dan een halve eeuw na haar overlijden? Wel, het schijnt niet eens een roddel te zijn, maar integendeel de bittere waarheid, dat, afgezien dan van haar graf, in Gilmanton heden ten dage nog altijd geen spoor van Grace Metalious en haar roman valt aan te treffen. Sterker nog, het moet een van de weinige plaatsen in de westerse wereld zijn waar zowat geen levende ziel wil toegeven ooit van Peyton Place te hebben gehoord, laat staan dat iemand er bekennen zou het boek te hebben gelezen...
Na het vervolg op haar debuut schreef Grace Metalious nog twee andere romans, maar het succes daarvan kwam niet eens in de buurt van dat van haar eersteling.
Later nam Roger Fuller, pseudoniem van Don Tracy, het van de schrijfster over. Hij bracht maar liefst acht boeken uit met 'Peyton Place' in de titel. Onrust in Peyton Place, bijvoorbeeld, dat op deze wijze begint: "Het haast vergeten, heerlijk, buiten zichzelf brengende, trillende ogenblik kwam, toen Miranda gepakt werd door de langzaam heftiger wordende sensatiegolven, die steeds sneller op haar afkwamen (...) Zij stond op het punt klaar te komen!"
Vergelijk dat met de befaamde beginzinnen van Peyton Place, zwanger van zwoele erotiek, verrukkelijk mysterie en, niet te vergeten, vrouwelijke zelfbewustheid - "De Indian summer is als een vrouw. Rijp, hartstochtelijk maar grillig gaat ze haar eigen gang, zodat niemand zeker weet of ze wel komt en hoelang ze dan blijft" - en je zult moeiteloos begrijpen dat de boeken van Fuller nog minder recht doen aan het schokkende meesterwerk van Grace Metalious dan haar eigen vervolg erop, dan de verfilming ervan of dan de soapserie die erop is gebaseerd.
Peyton Place is dan ook juist zo bijzonder omdat het boek zich in onvergelijkbare balans bevindt op de plots bijzonder dun blijkende grens tussen pulp en literatuur. Wie zegt aan dit boek niet het geringste plezier te beleven, is veel erger dan een leugenaar. Hij is een hypocriet.
Grace Metalious, Peyton Place, Nieuw Amsterdam, 415 p., 19,99 euro. Vertaling: Jetty Huisman.
CHRISTOPHE VEKEMAN ■
Redactie
Deze roman uit 1956 veroorzaakte destijds door de erin beschreven thema's als overspel, lust, seksueel misbruik, ongewenste zwangerschap en abortus veel ophef en werd een bestseller. De gelijknamige, bekende Amerikaanse soapserie is gebaseerd op de personages uit deze roman en het vervolg 'Terugkeer naar Peyton Place'. Het verhaal begint in 1937 en beschrijft het leven van een aantal inwoners van het fictieve stadje Peyton Place in New England. Zoals van de tiener Allison MacKenzie die schrijfster wil worden, en haar moeder Constance. Allison is het resultaat van een geheime relatie die Constance met haar getrouwde baas in New York had, wat niemand weet. Een andere hoofdpersoon is Allisons leeftijdgenootje Selena, zij werkt in de kledingwinkel van Constance en groeit op in een kamerkrot in de slechte wijk van de stad. Haar moeder wordt constant mishandeld door haar man, Selena's stiefvader, die ook Selena misbruikt. Later moet Selena terechtstaan voor moord op haar stiefvader. Een, nu in een herziene vertaling verschenen, vlot geschreven roman waar niemand meer echt van op zal kijken. Maar het is nog steeds een aardig, makkelijk leesbaar verhaal dat een sfeervol beeld oproept van een klein Amerikaans stadje met al zijn benepenheid en hypocrisie, maar soms ook ruimhartigheid.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.