Dubbelblind
Edward St. Aubyn
Edward St. Aubyn (Auteur), Nicolette Hoekmeijer (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Prometheus, 2014 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 14387 |
Sofie De Smyter
2/ei/28 m
In Engeland gaan ze ervan uit dat Edward St Aubyn nog altijd nijdig is omdat hij in 2006 naast de Man Booker greep en in 2011 de longlist niet haalde. Om als wraak door te gaan is Met stomheid geslagen niet scherp genoeg, maar amusant is de satire op het literaire prijzencircus wel.
Centraal staat de Elysianprijs, die net als de Man Booker het beste boek uit het Gemenebest bekroont. Sponsor van dienst is een verwerpelijke multinational, die hoofdzakelijk in kanker en kannibalistische koeien handelt. Malcolm Craig, juryvoorzitter en onbenullig parlementslid, stelt zich daar aanvankelijk vragen bij maar beslist dat nationale zendtijd voor zijn eigen persoon boven alles gaat. Ook de andere juryleden hangen aan elkaar van het eigen gelijk.
De cast van Met stomheid geslagen wordt vervolledigd door een handjevol schrijvers en redacteurs die bijzonder veel zijn in het diepst van hun gedachten, maar daarbuiten weinig klaarkrijgen. Er is een Fransman die paradoxen spuit, een aan lagerwal geraakte redacteur, een echte schrijver, een Indiase maharadja en een Britse nymfomane. Dat alle vooroordelen jegens literaire prijzen bevestigd worden, hoeft geen betoog. De jury leest de boeken niet, en krijgt daar belachelijk veel geld voor. Goede boeken maken overigens geen schijn van kans, getuige het per abuis ingestuurde kookboek, dat "het meest vermetele metafictionele werk van het moment" wordt genoemd.
Of St Aubyn nu meer kans maakt op een Booker dan met zijn sublieme Patrick Melrose-reeks, is te betwijfelen. De satire is minder diep, en de zinnen zijn minder strelend. Het zal hem allicht worst wezen. De Bollinger Everyman Wodehouse Prize voor komische literatuur heeft hij al binnen, samen met het varken dat bij de prijs hoort. Passender wordt het niet.
Edward St Aubyn, Met stomheid geslagen, Prometheus, 248 p., 19,95 euro. Vertaling: Nicolette Hoekmeijer.
SOFIE DE SMYTER ■
Kathy Mathys
i /un/06 j
Kathy Mathys
Voor het eerst durft de schrijver, die zijn pen altijd doopte in eigen bloed, te genieten van het schrijven. 'Als kind kreeg ik niet de kans om te spelen. Ik voel een lichtheid, kan de deugniet uithangen', aldus Edward St Aubyn (54). De Engelse auteur is beroemd van de Patrick Melrose-reeks, vijf romans waarin hij de traumatische gebeurtenissen uit zijn kindertijd verwerkte. Zijn nieuwste,Met stomheid geslagen, is minder zwaar, het is een parodie op het literaire prijzencircus.
'Toen ik in de twintig was, begon ik vier romans te schrijven die ik niet afmaakte. Het waren de verkeerde projecten; ik vermeed het onderwerp waarover ik moest schrijven, namelijk mijn eigen leven.Never mind was mijn vijfde poging en uiteindelijk werd het mijn eerste gepubliceerde boek. Ik ging een keihard contract aan met mezelf: ik moest dit boek afmaken, het zou worden gepubliceerd. Anders zou ik een einde maken aan mijn leven. Dat klinkt misschien pompeus, maar voor mij was het een vanzelfsprekende zaak. Ik was een drugsverslaafde en de dood was voortdurend in mijn buurt. Het pakte goed uit enNever mind verscheen in de boekhandel. Het contract dat ik met mezelf was aangegaan, durfde ik niet te vernietigen. Zolang ik zou blijven schrijven, ging ik niet dood: dat was de basisgedachte.'
'Toen ik begon aanMet stomheid geslagen, vroeg ik me af dit contract nog wel zin had. Het personage van Sam Black, een schrijver, vertolkt mijn ideeën. Net als ik stelt hij de vraag of zijn manier van schrijven, waarbij hij het gruwelijke omzet in schoonheid, de enige is. Zou ik eindelijk van het schrijfproces kunnen genieten? Kon ik mijn aanpak, die een kwarteeuw heeft gewerkt, overboord gooien? En wat bleek: de nieuwe methode beviel uitstekend.'
Wat vindt u van literaire prijzen?
'Ik ben altijd blij geweest met nominaties en prijzen, want ze brengen je boek onder de aandacht. Toch hebben ze ook iets absurds. Juryleden zijn ook maar mensen, het is niet omdat ze aangesteld zijn dat ze plots over superkrachten beschikken. Het blijven gewone lezers. Prijzen komen en gaan, genres geraken in en uit de mode. Het enige wat echt telt, is de communicatie met de lezer. De wereld die de schrijver in een boek verbeeldt, wordt herschapen in het hoofd van de lezer. Dat hyperindividuele proces blijft het meest fascinerende aan literatuur en dat heeft niets te maken met hypes of prijzencircussen.'
'In de roman werp ik een licht op mijn ideeën over wat goede literatuur is en ik kan me vooral vinden in de woorden van de dichter Shelley.To imagine what we know, verbeelden wat we weten: dat is de essentie van literatuur, vond hij. Ik wil vooral graven in mijn eigen leven.I want to inscape, not escape. Totaal nieuwe werelden scheppen, interesseert me niet. Verder betwijfel ik of de krantenkop van gisteren per se een goede roman oplevert. Nabokov had het overtopical trash en ik kan me wel vinden in wat hij stelde.'
In 'Met stomheid geslagen' parodieert u de historische roman en de sociaal-realistische roman à la 'Trainspotting'. Hoe vond u het om die verschillende schrijfstijlen uit te proberen?
'Het ging me goed af, ik ben altijd bedreven geweest in het nabootsen van anderen. Dat liet ik al zien in de Melrose-boeken, waarin het hoofdpersonage constant anderen imiteert. Die neiging om te imiteren heeft een pathologische oorsprong. Lang geleden, toen niemand nog wist wat ik als kind had meegemaakt, voelde ik me compleet geïsoleerd. Het ontbrak mij aan een stabiele kern van waaruit ik kon communiceren met anderen. Tijdens mijn kinderjaren en puberteit zette ik voortdurend stemmen op. Voor anderen was het onmogelijk om te doorgronden wie ik was. Meer nog, ik wist zelf niet wat mijn stem was.'
Het leed waarover St Aubyn het heeft, vormde de motor voor de vijfdelige Melrose-reeks. De eerste drie delen -Never mind, Bad news enSome hope - verschenen in de jaren 90.Moedermelk enEindelijk volgden in respectievelijk 2006 en 2012. De Melrose-reeks is zowel extreem pijnlijk als erg grappig, de uitgekiende en zintuiglijke stijl is briljant.
De schrijver groeide op in een rijk gezin. Als kind werd hij verkracht door zijn vader. St Aubyns moeder wist naar alle waarschijnlijkheid van het misbruik, maar ze draaide haar hoofd de andere kant op. St Aubyn durfde het niet aan om met iemand over zijn pijn te praten en hij geraakte aan de drugs en de drank. Pas onlangs verklaarde de schrijver dat het vrij goed met hem gaat.
'Ik heb het leven altijd gezien als ridicuul en hartverscheurend. Dat zit ook in mijn boeken, die afwisseling van komedie met afschuwelijke pijn. Toen ik begon aan de Melrose-boeken vroeg ik me niet af wat ik zou vertellen, wel wat ik niet zou vertellen. Ik zie het zo: aan de ene kant heb je de wereld van de clichés, de banaliteiten; aan de andere kant heb je de wereld van het onuitgesprokene, van datgene wat zo onzegbaar is dat je er enkel in gedachten mee bezig kan zijn. Op het raakvlak tussen die twee wilde ik me begeven metNever mind. Je zou denken dat het me opluchtte om die boeken over mijn leven te schrijven, maar in eerste instantie voelde ik me veel slechter dan voordien.'
Heeft u overwogen om in de eerste persoon te schrijven of kwam dat te dichtbij?
'Ik heb meteen gekozen voor de derde persoon omdat het inderdaad wat afstand schept en ik heb me heel bewust voorgenomen om niet enkel Patricks standpunt te laten zien. Ik duik onder andere in het hoofd van de moeder en de vader. Zelfs David Melrose, de vader, is niet enkel een sadist. Hij heeft bepaalde talenten, is muzikaal en ik laat iemand vertellen dat David zijn leven heeft gered. Dat is de grote kracht van de roman: je kunt dingen laten zien die je niet in een autobiografie kan tonen. Ik denk niet dat de lezer geïnteresseerd is in een hysterisch ik-verhaal vol zelfmedelijden. Ik ben me altijd heel sterk bewust geweest van mijn verantwoordelijkheid tegenover de lezer.'
U weet kinderen op een weergaloze manier neer te zetten. Ze zien ontzettend veel, denken diep na, zijn bezig met de dood. Worden kinderen door veel schrijvers onderschat?
'Ik vind dat kinderen vaak te liefelijk geportretteerd worden. ToenMoedermelk verscheen, kreeg ik kritiek op de kinderen in het boek. Sommigen vonden dat ik hen niet kinderlijk genoeg liet klinken. Ik weet uit ervaring en uit de omgang met mijn kinderen dat onderwerpen als de dood en de liefde al belangrijk zijn op jonge leeftijd. InMoedermelk denkt Robert na over de manier waarop zijn kleine broer de wereld leert kennen, over hoe taal het denken beïnvloedt. Kinderen gebruiken geen filosofische termen om te praten over die dingen, maar ze zijn er wel mee bezig.'
'Eindelijk' is het laatste deel in de cyclus. Patrick Melrose begraaft zijn moeder en kan eindelijk iets van opluchting voelen. In hoeverre valt uw ervaring op dat moment samen met die van het personage?
Toen ik begon aan de cyclus wist ik meer dan het personage omdat ik al verder gevorderd was in mijn leven. InEindelijk valt mijn ervaring compleet samen met die van Patrick Melrose. Ik wist niet meer dan Patrick en ontdekte samen met hem op welke manier ik verder kon gaan, ondanks alle vroegere ellende. Dat laatste hoofdstuk was een openbaring voor mij. Ik kwam tot het inzicht dat vrijheid mogelijk was voor mij, een bescheiden vrijheid, dat wel.'
Patricks vader maant zijn zoon aan om alles en iedereen aandachtig te observeren. Deed uw vader dit ook en hielp het om schrijver te worden?
'Absoluut. Ik deed alles wat mijn vader me opdroeg in de hoop dat hij me dan wat vriendelijker zou behandelen. Ik weet nog dat ik in de auto alle nummerplaten memoriseerde en ze daarna opdreunde, om indruk te maken op mijn vader. Al mijn vaardigheden als auteur zijn geworteld in pathologie. Maniakaal observeren, me andere stemmen aanmeten bij gebrek aan een stevige identiteit: het zijn dingen die van pas komen als schrijver. Dat ik nu zo goed stemmingswisselingen bij personages kan evoceren, stamt ook uit mijn kindertijd. Ik was extreem waakzaam en voortdurend alert.'
'Mijn vader was wreed. Toen ik hem schreef over mijn verblijf in een ontwenningskliniek en mijn bijna fatale overdosis, stuurde hij me een brief waarin enkel een citaat stond in het Latijn, een taal die ik niet sprak. Zo was hij. Hij heeft nooit geweten dat ik deze boeken schreef. Toen het eerste verscheen, was hij al dood. Had hij nu nog geleefd, dan was ik dood geweest. Het was hij of ik, dat weet ik zeker.'
Kathy Mathys ■
F. Hockx
De toekenning van de op de Booker Prize gelijkende Elysian-prijs, gesponsord door een dubieuze multinational, leidt tot talrijke hilarische gebeurtenissen rond onder meer onwetende juryleden, een op eigen glorie uit zijnde juryvoorzitter, een voor de shortlist gepasseerde auteur die een aanslag beraamt tijdens de prijsuitreiking, en een nymfomane schrijfster wier boek bij vergissing niet is ingezonden door haar redacteur, met wie ze juist vanwege de prijs het bed deelde. St Aubyn (1960) schreef een zeer Britse satire op het literaire milieu waarin hij fraaie pastiches opneemt van boeken in diverse genres (een Shakespeariaanse tekst, een rauwe Irvine Welsh-imitatie, een met behulp van software geschreven literaire thriller). De auteur werd bekend met vijf autobiografische romans rond Patrick Melrose (waarvan er een voor de Booker Prize genomineerd werd); dit is een van de tot dusverre drie op zichzelf staande romans die hij publiceerde. Voor wie houdt van literatuur over literatuur een aangenaam boek, onlangs bekroond met de Bollinger Everyman Wodehouse Prize voor komische literatuur. Vrij kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.