In het licht van de eindigheid : het einde van de metafysica en de deconstructie van het christendom
Joeri Schrijvers (Auteur)
Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt magazijn
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Garant, 2013 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 230.3 SCHR |
Besprekingen
31/12/2013
Joeri Schrijvers is theoloog en filosoof aan de KULeuven. Hij publiceert voornamelijk op het randgebied van beide disciplines, meer bepaald vanuit hedendaagse, continentale en (dus?) fenomenologische hoek. De studie die voorligt bevat artikels en hoofdstukken die reeds elders verschenen, doorgaans in het Engels. De vertaling werd telkens ook ineens een grondige herwerking én een aanpassing aan een breder dan zuiver academisch lezerspubliek.
Uitgangspunt is het einde van de metafysica in het register zoals dat door Martin Heidegger werd uitgewerkt. De metafysica was de periode waarin de wereld geacht werd volgens een duidelijke structuur te bestaan, een structuur die als ultieme waarheid kon worden ontcijferd aan de hand van de correcte logische procedures. Verantwoordelijk voor zowel de kosmische als de morele code was de God van het christendom. Deze God was evenwel niet de beleden God van het geloof, maar een conceptuele God van het denken, een begrip dus. Dat noemt Heidegger ‘ontotheologie’, God die binnen de zijnsleer wordt getrokken als ‘hoogste zijnde’. De metafysica hield op die manier zowel filosofie als theologie samen onder dat ene begrip. En precies dat begrip was door Nietzsche reeds ‘dood’, uitgewerkt verklaard. De God van het geloof kan men niet dood-vereren, maar een begrippelijke ‘God’ kan men wél dood-verklaren. Door God uit te leggen, viel Hij door de mand als een zijnde dat handig was binnengehaald in het denken en de cultuur om welbepaalde en op zichzelf moeilijk te verdedigen normen te installeren. De dood van God betekende ineens het einde van de ontotheologie en de metafysica.
Dat thema vergt een radicale herdenking van de verhouding tussen filosofie en theologie, tussen denken en geloven, tussen wetenschap en godsdienst, tussen ratio en fides. Dat dit thema (nog steeds) ‘hot’ is, mag blijken uit de massa publicaties en de vurige polemiek over dit onderwerp. Dat is dan hét thema van dit boek. Aan de hand van een rist hedendaagse auteurs zoals Jean-Luc Nancy, Jean-Luc Marion en Jean-Yves Lacoste verkent Schrijvers de complexe wederzijdse impact van respectievelijk christendom en onze actuele cultuur.
Een sleutelwoord in deze verkenning is ‘deconstructie’, een term die Nancy overneemt van Jacques Derrida. Onmogelijk hiervan een definitie te geven, aangezien dergelijke inspanning zichzelf bij de wortel zou deconstrueren. Om toch iets te lossen, kan ik hier stellen dat het gaat om het markeren van plooien in het denken waarin zich een strategische beslissing heeft genesteld die het denken ongemerkt in een bepaalde richting duwt. Beroemd voorbeeld hiervan is de optie van de metafysica — of beter: de optie van het denken die de metafysica sticht — om heldere begrippen te verkiezen boven duistere metaforen, om op de weg naar de waarheid logica te verkiezen boven poëzie. De deconstructie, die de metafysica achter zich laat, opent een duizelingwekkend pad dat toont hoe enerzijds het christendom wezenlijk atheïstisch en werelds is en anderzijds het niet-christelijke van onze ‘seculiere’ cultuur wezenlijk christelijk is, zodat onze cultuur eigenlijk moet worden begrepen als niet-niet-christelijk en dit begrijpen het milieu is waarin zich voornoemde relaties tussen denken en geloven etc. dienen te ontwikkelen.
Aan het eind doet Schrijvers een, originele, zij het niet geheel onproblematische suggestie. Hij lanceert daar een theologie van de onverlostheid. De redenering gaat als volgt. De idee van de verlossing heeft iets totalitairs in de zin dat het onverlost-zijn als een gebrek wordt gezien. Maar misschien bestaat er wel een rechtmatig onverlost-zijn, daar waar de mens de keuze heeft om al dan niet voor verlossing, voor het geloof dus, te kiezen. Die keuze kan pas daar plaatsvinden waar geen verlossingsimperatief of — garantie heerst, waar (nog) niet-verlost zijn niet als ontaard wordt beleefd.
Een straffe brok, dus, maar wel héél boeiende lectuur voor de geïnteresseerde en reeds enigszins geïnformeerde lezer.
[Erik Meganck]
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.