Samenleven met gezond verstand
Patrick Loobuyck
Patrick Loobuyck (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Houtekiet, 2013 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : GODSDIENST : 209 LOOB |
15/02/2014
Hoeveel religie verdraagt de samenleving? En specifieker: Hoeveel religie verdraagt de moderne (westerse) samenleving? Enkele decennia geleden zou deze vraag absurd hebben geklonken, nu staat ze in het centrum van het politieke debat.
Het zogenaamde hoofddoekdebat dat de voorbije jaren in Vlaanderen is gevoerd, is slechts het topje van een discussie waarvan de inzet niet minder is dan de vraag hoe we willen samenleven in de toekomst. De islamitische hoofddoek en de vraag waar en wanneer hij wel of niet gedragen mag worden, is het meest zichtbare teken geworden van een diepe bevraging waaraan onze westerse liberale samenleving zich gedwongen onderworpen ziet. De migratie, het globaliseringsproces en een affirmatieve (bij momenten agressieve) islam hebben de moderne samenleving in een ‘identiteitscrisis’ gestort. De discussies over het rituele slachten, het homohuwelijk, de boerka, de besnijdenis, het creationisme, de euthanasie, etcetera lopen hoog op. De partijen staan vaak diametraal tegenover elkaar. Dat is vaak even schrikken voor een samenleving die haar fundamenten heeft in de mensenrechten, de individuele vrijheid en de rationaliteit.
Nadenken over de plek van de religie in de seculiere samenleving is voor vele westerlingen intellectueel een moeilijke opgave geworden. De seculiere samenleving: over religie, atheïsme en democratie van moraalwetenschapper Patrick Loobuyck kan worden gezien als een bijdrage tot dat denken, systematisch en uitgebreid. Het expliciete opzet van het boek is een poging om een politiek kader te beschrijven waarin een dialoog met de religie mogelijk is. De auteur weigert de seculiere samenleving gelijk te stellen met een antireligieuze samenleving. Religie moet voor hem niet verdwijnen, maar moet zich wel aanpassen aan het liberale politieke kader.
Loobuycks vertrekpunt is het politieke liberalisme, dat hij compatibel acht met een zeer strikte en een meer open vorm van laïciteit. Loobuyck schetst in vogelvlucht een historische en filosofische context voor het debat. Geen overbodige luxe gezien de misverstanden die er bestaan rond begrippen als ‘seculiere samenleving’, ‘neutrale overheid’ en ‘scheiding van kerk en staat’, die niet overal op dezelfde manier worden ingevuld. Zo staan Amerika, Frankrijk, Engeland en België voor vier verschillende relaties tussen religie en staat. Ook ‘neutraliteit’ is een complex begrip. Wie moet er neutraal zijn en op welk niveau? Loobuyck houdt een zeer genuanceerd pleidooi voor neutraliteit. De seculiere samenleving wil niet per se de neutraliteit zover mogelijk doordrukken. Loobuycks nadruk op contextuele gegevens is van groot belang: soms is het erkennen en waarderen van een verschil een veel betere motor voor integratie dan aanpassing.
De heldere formulering in het boek is een kwaliteit. Dat zijn ook de verwijzingen naar de grote filosofische tradities. Een cruciale partner bij het tot stand komen van een postseculiere samenleving in hoger geschetste betekenis is het onderwijs. Loobuyck wijst op het belang van burgerschapseducatie. Hij verwijt België een te grote terughoudendheid: ‘Goede, genuanceerde informatie geven aan jongeren druist niet in tegen de godsdienstvrijheid maar is een voorwaarde voor reële godsdienstvrijheid.’ Er zit niet veel anders op dan meer informatie uit te wisselen in de hoop daardoor het wederzijdse respect en de wederzijds kennis te vergroten. Die discussie is de politieke ruimte bij uitstek.
(Dit is een abstract van een artikel van Erwin Jans. Het is verschenen in De Leeswolf 9, 2013)
[Erwin Jans]
Dr. E. Sengers
In Vlaanderen wordt het debat over de plaats van religie in de samenleving met kwalitatief betere argumenten gevoerd. Loobuyck (theoloog en professor in Antwerpen) begint bij de feitelijke aanwezigheid van godsdiensten in de samenleving en stelt de vraag hoe met deze diversiteit in een liberaal politiek bestel om te gaan. De seculiere samenleving, waarin religiositeit voor de inwoners en voor het politiek bestel weinig relevantie heeft, is daarbij zijn uitgangspunt. Uitsluiten van religie blijkt geenszins te passen in het liberale politieke bestel en de neutraliteit van de staat. Het derde deel geeft aan dat de seculiere samenleving en neutrale staat ook veranderingen binnen religies vereisen, maar dat deze niet hoeven te betekenen dat ze zich tot onbeduidendheid eraan aanpassen. Nee, de conclusie en het pleidooi is dat iedereen zich bewust is van de uitgangspunten van een neutrale staat en een vrije samenleving, die de levensbeschouwelijke inbreng van burgers respecteert. Een genuanceerd boek, niet polemisch, helder en praktisch geschreven, met grote relevantie voor het Nederlandse debat.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.