Jij en ik : verhalen over vriendschap en vluchtelingen
Margaretha van Andel
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Van Oorschot, cop. 2014 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 9000 |
Ludo Teeuwen
rt/aa/28 m
Na zijn grote populariteit tijdens de jaren 20 en 30 kende de Zuid-Afrikaanse boerenroman een revival in de jaren 60. Maar het was de 'moderne' auteur niet langer te doen om de idyllische verheerlijking van het harde boerenleven met zijn traditionele familiewaarden. In de plaats daarvan kwam de kritische blik en de analyse van de fundamenten en mechanismen van een erg conservatieve en paternalistische moraal.
Kroniek van Perdepoort van Anna Louw, een roman uit 1975, illustreert mooi die 'demythologisering' van het genre. Het boek is in alle opzichten een klassieker maar het is vooral ook een scharnierroman, tegelijkertijd traditioneel en vernieuwend. Het is een verhaal waarin de nostalgie naar het grootse boerenleven tastbaar aanwezig is en waarin al elementen zitten waarop hedendaagse auteurs zoals Etienne van Heerden en zelfs J.M. Coetzee voortbouwen.
In een afgelegen vallei van de Swartberge heeft de familie Lotriet een mooie boerderij uitgebouwd. De ondertussen overleden pater familias, Koos Lotriet, boerde weliswaar vooruit, maar hij kon het niet nalaten om met zijn rijkdom te pronken. Vanwege zijn praalzucht kreeg hij in de streek al snel de naam 'Koos Nek' en werd hij nooit echt aanvaard. En zoals het in een bijbelse context past, komt hoogmoed voor de val. De vijf zonen van Koos zijn 'waterloten', of wilde loten, gedegenereerd dus. Ze zijn nauwelijks in staat om het werk van hun vader verder te zetten. Elk van hen staat trouwens voor een of andere hoofdzonde zoals hebzucht, wellust of gulzigheid.
Erfzonde
Vernieuwend of 'modern' in dit boek zijn de psychologische portrettering en de niet-chronologische opbouw waarbij drie dagen uit het leven van de Lotriets worden verteld in omgekeerde volgorde. De hoofdgebeurtenis, een begrafenis en de perikelen daaromheen, wordt eerst verteld. Dan gaan we terug naar de dagen die aan de begrafenis voorafgingen. Daardoor moeten we zelf de personages en feiten 're-construeren' en wordt langzamerhand het verwarrende plaatje duidelijk.
Opmerkelijk is ook dat de kleurlingen en zwarten, die in de traditionele boerenroman niet aan bod komen, tenzij als figuranten, hier nadrukkelijk aanwezig zijn. De gekleurde arbeiders, bron van de blanke rijkdom, zijn weliswaar arm en nog steeds ondergeschikt aan hun werkgevers, maar tegelijkertijd spotten en lachen ze met de Lotriets. Heel subtiel zijn de eerste tekenen aanwezig van politieke en sociale onrust. De suprematie van de blanken is in deze roman niet langer evident.
InKroniek van Perdepoort is de boerderij, of 'plaas' in het Afrikaans, als centrum van de blanke macht in verval. De 'oude' waarden worden uitgehold en ondergraven. Later, in de jaren 80 en 90, werd deze demythologisering voortgezet door Etienne van Heerden, die metToorberg (1986) de boerenroman opnieuw herschrijft en nog een stap verder gaat. Wat bij Anna Louw nog 'tragiek' is, met een nadruk op verval en degeneratie, wordt bij Van Heerden satire. Bij Louw staat de 'boerderij', en daarmee heel de boerenideologie, onder druk en wordt het voortbestaan ervan bedreigd. Bij Van Heerden is de boerderij verworden tot een vakantieplaats, zoals in de romanKikoejoe (1996), of krijgt ze de naam 'Fata Morgana', zoals inDie Stoetmeester (1993). Maar de religieuze en zelfs calvinistisch geladen thematiek van schuld en boete, van de zonde van de 'voorvaderen' die zich doorzet in de latere generaties (als de erfzonde), blijft ook bij Van Heerden nog altijd zeer nadrukkelijk aanwezig.
Kroniek van Perdepoort is een prachtige roman. Met zijn geladen thematiek en moeilijke structuur is de publicatie van een vertaling niet evident. Dit is een boek waar je de tijd voor moet nemen. Maar het is een mooie bijdrage aan de literatuur. Vertaler en uitgever verdienen een prijs.
ANNA LOUW
Kroniek van Perdepoort.
Vertaald door Rob van der Veer, Van Oorschot, 396 blz., 22,50 ?.
De auteur: Zuid-Afrikaanse schrijfster (1913-2003) van verschillende in het Afrikaans geschreven romans. In de jaren 70 trad Louw op als literaire censor voor het apartheidsregime en schreef ze rapporten over de eerste romans van J.M. Coetzee.
Het boek: De opgang en ondergang van een blanke boerenfamilie in Zuid-Afrika.
ONS OORDEEL: een prachtige roman.
¨¨¨¨è
Ludo Teeuwen ■
30/06/2014
Kroniek van Perdepoort van Anna Louw (1913-2003) verscheen al in 1975, maar werd pas recentelijk naar het Nederlands vertaald door Rob van der Veer. De roman werd bij zijn verschijnen bijzonder gunstig onthaald, vooral omdat Louw er de aanzet mee gaf om de traditie van de idyllische beschrijving van het blanke boerenleven in Zuid-Afrika te doorbreken. Haar kroniek legt op een gedetailleerde manier de pijnpunten bloot waarmee blanke boeren te kampen hadden. Zo is er de vraag naar de opvolging binnen de familie, waarbij de psychologische spanningen tussen de verschillende gezinsleden aan de oppervlakte komen. Ook de onderdrukte en vaak geminachte zwarten krijgen langzaamaan een stem in het geheel.
Het boek is opgebouwd als een retrograde, waarbij binnen het tijdsbestek van drie dagen (resp. 9, 8 en 7 maart) de herbegrafenis wordt beschreven van ‘stamvader’ Koos Nek en de gevolgen daarvan voor zijn zoons en hun respectieve families. De herbegrafenis heeft een puur economische reden: Attie, de huidige eigenaar van de hoeve en tweede oudste zoon, wil van de grote begrafenisplaats een nieuw te ontginnen hoevegebied maken. Die bewuste negende maart vindt er een klein drama plaats: tijdens de verplaatsing van de kist valt er een rotsblok naar beneden, waardoor de kist de diepte in stort. Wie hiervoor verantwoordelijk is en wat zijn beweegredenen zijn, blijft aanvankelijk nog onzeker. Pas tijdens de beschrijving van de twee dagen die aan de herbegrafenis voorafgingen, laat het mysterie zich ontrafelen. Dan blijkt ook waarom de vijf zoons van Koos Nek op voet van vijandschap leven. Oudste zoon Jan Pompoen vindt dat hij ten onrechte zijn recht op de boerderij heeft moeten afstaan aan Attie. Die Attie wordt alleen gedreven door hebzucht. En Koos Kruik – zijn bijnaam zegt het al – is aan de drank. Buitenbeentjes in de familie zijn Klaas, de boekenwurm, en Chris Predikant, die allengs meer twijfels heeft over zijn roeping om als Godsgezant door het leven te gaan. En ook de derde generatie komt aan bod, in de vorm van Kolie, de geestelijk gehandicapte zoon van Attie, en Jaco, de zoon van Jan Pompoen die zich veel assertiever opstelt dan zijn vader.
Louw spiegelt deze familiegeschiedenis aan die van de zwarte mensen die de begrafenis moeten regelen van Fielies, een jongeman die geraakt werd door een neervallende boom. Zo worden twee culturen tegenover elkaar geplaatst en kan de lezer zelf oordelen over de waarde van bepaalde gebruiken en opvattingen.
Het is mooi dat deze klassieker uit de Zuid-Afrikaanse literatuur nu in vertaling werd uitgebracht. Dat Rob van der Veer gekozen heeft voor de spellingregels uit de ‘Spellingwijzer Onze Taal’ werkt verwarrend en botst met het schriftbeeld van onder meer de tussen-n of maakt dat we een spellingvorm als ‘zoëven’ voorgeschoteld krijgen. Storender echter zijn de d/t-fouten of een uitglijder als ‘het leidt geen twijfel’. Zo’n zaken zijn een smet op de verder verdienstelijke vertaling.
[Jooris Van Hulle]
Drs. Cees van der Pluijm
De Zuid-Afrikaanse schrijfster (1913-2003) had uitgebreide studies en een respectabele lijst met literaire publicaties achter de rug toen in 1975 'Kroniek van Perdepoort' verscheen, een nadien veelbekroond en als klassiek beschouwd werk. Zij vertelt het verhaal van een machtige en sjieke boerenfamilie die ten onder gaat aan de zeven grote zondes: hoogmoed, hebzucht, wellust, jaloezie, gulzigheid, woede en luiheid. Deze boerenroman ('plaasroman') zou een gewone streekroman kunnen zijn, zeker gezien de soms wat traditioneel literaire taal, ware het niet dat er in de vertelvorm een voor dit genre ongebruikelijke structuur wordt gebruikt. Daarnaast is er geenszins een happy ending en heeft de gespletenheid van de Zuid-Afrikaanse samenleving rondom geloof en apartheid een ontwrichtende werking. Zo werd deze roman baanbrekend en een voorbeeld voor auteurs als André Brink, J.M. Coetzee en Marlene van Niekerk ('Agaat'). Een belangrijke roman die nog niets aan betekenis heeft ingeboet. Kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.