Wat je niet vertelde : een Russische familiegeschiedenis en de weg terug naar huis
Mark Mazower
Mark Mazower (Auteur), Rogier van Kappel (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Atlas Contact, 2013 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : ECONOMIE : 354 MAZO |
31/01/2014
Het concept van een wereldregering gebaseerd op een sokkel van gemeenschappelijke waarden verdeelt de politieke geesten wereldwijd. Evoluties gaan schijnbaar alle richtingen uit. De uitbouw van een instelling zoals het Internationaal Strafhof en de uitbreiding van de macht van de Europese Unie suggereren meer eenheid en minder sterke natiestaten, terwijl de opkomst van het nationalisme (Vlaanderen, Catalonië, Rusland) tendeert naar meer verscheidenheid en meer macht voor de individuele staten. Een voluntaristische politieke denker als Guy Verhofstadt ziet de ‘Verenigde Staten van Europa’ als een opmaat naar een wereldregering, maar zijn stellingen worden door pragmatischer ingestelde politici zoals Jean-Luc Dehaene naïef en contraproductief genoemd. De Nederlandse liberaal Frits Bolkestein kwalificeert Verhofstadts eurofederalisme ronduit als ‘onzin’. Alan Greenspan — gewezen topman van de Federal Reserve — stelt dan weer dat de euro geen toekomst heeft zonder politieke unie.
De Britse tophistoricus Mark Mazower — vaak in één adem met Tony Judt en Eric Hobsbawm vernoemd — verdiende vooral zijn sporen met Duister continent (2001), waarin hij op weergaloze wijze de geschiedenis van de twintigste eeuw herschreef en ideologieën als communisme, fascisme, democratie en liberalisme knap met elkaar verbond. In zijn nieuwe boek gaat hij op zoek naar de geschiedenis van het denken over de Wereldheerschappij en het internationalisme, die begint in de vroege negentiende eeuw onder de diplomaten van de Europese restauratie. Mazower beschrijft hoe vanuit verschillende hoeken variaties op de droom van het internationalisme ontstonden. Karl Marx droomde ervan dat arbeiders zich wereldwijd zouden verenigen, Giuseppe Mazzini geloofde in nationale zelfbeschikking als fundament van internationale samenwerking, evangelische christenen streefden naar een morele broederschap van alle mensen, handelaars wilden wereldwijde vrijhandel, wetenschappers droomden van nieuwe universele talen en grote technologische projecten die de mensheid zouden verenigen, anarchisten vormden een Anarchistische Internationale, advocaten pleitten voor een wereldrechtbank, geheime diensten hielden internationale congressen over terreurbestrijding. Anno 2013 wordt er wereldomvattend beleid gemaakt in allerlei vormen. Mazower kwalificeert zijn onderzoek als een moeizame ‘rondstrompeling door een landschap van obscure acroniemen die zich eindeloos ver uitstrekken totdat ze oplossen in een bureaucratische mist’. Er zijn militaire bondgenootschappen zoals de NAVO en de WEU, intergouvernementele organisaties zoals de VN en de GATT, regionale organisaties zoals de Raad van Europa, de Europese Commissie en de Organisaties van Amerikaanse en Afrikaanse Staten, postimperiale overblijfselen zoals het Britse Gemenebest en de Organisation Internationale de la Francophonie, topconferenties zoals de G20… Tot nu toe werd het internationalisme vooral aangestuurd door Europese en Amerikaanse actoren. De opkomst van nieuwe grootmachten zoals Brazilië, India, Indonesië en China maakt de wereld ‘meerpoliger’. Nieuwe machtsverhoudingen krijgen vorm. Voor het eerst in twee eeuwen is het westerse deel van het wereld-bbp onder de vijftig procent gedaald.
Mark Mazower wil met dit boek de historische evolutie van het internationalisme schetsen. Hij overstijgt de politicologische ‘conceptuele’ benadering (rationaliteit, lastendeling, speltheorie, risicologica…) en gaat op zoek naar de ‘werkelijke’ drijfveren en machtsverhoudingen. Mazower komt tot de conclusie dat internationale samenwerking zelden organisch en geleidelijk is ontstaan. ‘Gesponsord door de grootmachten, werden organisaties als de Volkenbond en de Verenigde Naties abrupt geboren, met de oorlog als vroedvrouw’. Ook de recente (economische en financiële) machtsuitbreiding van de Europese Unie kwam abrupt tot stand na de eurocrisis. Dat de Verenigde Staten en Groot-Brittannië op het hoogtepunt van hun wereldmacht zoveel tijd en energie stopten in het opbouwen van internationale organisaties, is een complex samenspel van eigenbelang en idealisme, van gekonkel en oprechtheid. Dat subtiele spel van brute macht tot eerbaar compromis wordt weergaloos door Mazower in kaart gebracht. Hij toont bijvoorbeeld mooi aan hoe de Verenigde Staten er na de Tweede Wereldoorlog zijn in geslaagd universalisme en exceptionalisme met elkaar te combineren. Grootse nobele ambities zoals bijvoorbeeld het wereldwijd stabiliseren van munteenheden, de verbreiding van democratie en groei, het uitroeien van armoede en besmettelijke ziekten, werden naadloos in het Amerikaanse liberale waardesysteem ingepast.
In een erg persoonlijk slotessay ‘Wat blijft: de crisis in Europa en daarna’ — qua tonaliteit totaal verschillend van de rest van het geschiedwetenschappelijke boek — drukt Mazower zijn ontgoocheling uit over de teloorgang van het internationalistische ideaal, gedragen door de burgers. Spinelli’s visioen van een economie die ten dienste staat van de menselijke behoeften, is niet gerealiseerd. Het internationaal beleid is technocratisch geworden, waardoor het draagvlak bij het brede publiek verloren is gegaan. ‘Politici, journalisten, bankiers en zakenlieden maken hun pelgrimage naar het zwaarbewaakte alpenstadje Davos, en proberen daar door middel van deze triomf van sponsoring door het bedrijfsleven te bevestigen dat er een mondiale regerende elite bestaat en dat zij daarbij horen. Onder de ogen van een sceptisch en vervreemd publiek blijven onze volksvertegenwoordigers in de naam van een efficiënt mondiaal bestuur macht overdragen aan deskundigen en aan hun eigen belang bevorderende zelfreguleerders. De idee van een wereldregering is een droom uit het verleden aan het worden’.
[Gunter Bousset]
L. van der Hulst
De Brit Mark Mazower (1958) doceert aan de Columbia University en schreef enkele belangrijke boeken over Europese geschiedenis. In dit boek onderzoekt hij de geschiedenis van de internationale samenwerking en de Verenigde Naties (VN) in het bijzonder. Mazower neemt een lange aanloop, die ongeveer een derde deel van het boek omvat. Zijn startpunt is het Congres van Wenen (1814). De Europese naties probeerden hier na de val van Napoleon een machtsevenwicht te vestigen om oorlogen te voorkomen. Vervolgens behandelt Mazower een breed scala aan internationale bewegingen en organisaties: politieke, juridische, wetenschappelijk en humanitair. Na de Tweede Wereldoorlog ontstaat onder auspiciën van de Verenigde Staten de VN. Mazower beschrijft de rol van de VN in de Koude Oorlog, de dekolonisatie, de economische crisis. Hij is kritisch, maar oordeelt uiteindelijk positief over de rol van de organisatie in het bevorderen van samenwerking. Hij voorziet in de toekomst een meer economische dan politieke rol. Met register en notenapparaat.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.