Wetenschappelijke theorieën in 30 seconden : de belangrijkste inzichten en stellingen uit de geschiedenis van de wetenschap
Paul Parsons
Jim Al-Khalili (Auteur), Ronald Cohen (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Meulenhoff, cop. 2012 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : ALGEMEEN EN MEDIA : IRAK 022.93 KHAL |
15/06/2013
De geschiedschrijving ziet de vooruitgang van de wetenschap als een soort van estafette waarbij de ene cultuur de fakkel van de kennis aan een volgende doorgeeft. De Grieken gaven het vuur van het rationele onderzoek door aan de Romeinen die de fakkel lieten flikkeren voordat de Vandalen en de Wisigoten ze doofden. Maar vonken bleven gloeien in het oosterse Byzantijnse Rijk. Toen de islam zich in de zevende eeuw vanuit de woestijn verspreidde en zijn uitgestrekte imperium opbouwde, begonnen geleerden in steden als Bagdad en Ispahan met het bewaren, vertalen en becommentariëren van de Griekse en Romeinse wetenschappelijke geschriften en dat gedurende bijna zes eeuwen. Dit intellectuele vuur zet het donkere middeleeuwse Europa na de Kruistochten opnieuw in lichterlaaie en in de veertiende eeuw licht de renaissance op en neemt het Westen opnieuw het voortouw in de wetenschappelijke ontwikkeling. De geschiedenis van de Arabische wetenschap en haar rol in de wedergeboorte van de westerse beschaving vanaf de renaissance wordt in dat verhaal nog steeds onderbelicht. Dat heeft veel te maken met de manier waarop er op dit ogenblik naar de Arabische wereld gekeken wordt, maar ook met de actuele stand van de wetenschap in dat deel van de wereld. 'De inkt van de geleerde is heiliger dan het bloed van de martelaar', heeft de Profeet Mohammed ooit gezegd. Maar wie een blik werpt op de wetenschappelijke productie van de voorbije decennia in de Arabische wereld, kan zich afvragen of diezelfde Arabische wereld de wijsheid van de Profeet niet in omgekeerde richting heeft gelezen! De martelaar is de iconische figuur bij uitstek geworden en de vrije wetenschap wordt veelal aan banden gelegd door een strikt fundamentalistische ideologie. Meer dan één Arabische wetenschapper is verplicht om zijn onderzoek verder te zetten in het Westen. Toch is dat niet altijd zo geweest. In de eerste eeuwen van de islamitische beschaving stond het vergaren van kennis en de ontwikkeling van wetenschap in hoog aanzien. Bekend is een andere uitspraak van de Profeet die zegt dat de moslim naar kennis moet zoeken, zelfs als hij daarvoor naar China moet gaan. Namen als Ibn Sina, Ibn al-Haitam, Ibn Roesjd, al-Razi, al-Chwarizmi zullen westerlingen wellicht niet veel zeggen, maar hun bijdrage tot de ontwikkeling van de wetenschappen is even groot als die van Copernicus, Newton en Galileo.Het Islamitische Rijk zorgde voor een eenheid tussen de verschillende volkeren en culturen die er deel van uitmaakten, maar het was de multiculturele en multireligieuze tolerantie van het rijk die de voedingsbodem werden voor een gevoel van optimisme en vertrouwen in de toekomst, wat zou leiden tot de gouden eeuw van de wetenschap in Bagdad onder de dynastie van de Abbasiden. Het is een unieke periode in de cultuurgeschiedenis. In zijn boek stelt Jim Al-Khalili zich terecht de vraag waarom het Bagdad van de negende eeuw in de cultuurgeschiedenis niet hetzelfde statuut heeft als Athene in de eeuw van Pericles, het Alexandrië van de Ptolemaeën of Firenze onder de Medici?Op een genuanceerde manier beschrijft Al-Khalili het ontstaan, de groei en het verval van de gouden eeuw van de Arabische wetenschap. Bij zijn verklaring van bepaalde fenomenen geeft hij vaak de voorkeur aan materialistische boven ideologische duidingen, en dat is zeker een verademing in een inmiddels politieke en religieus zwaar beladen debat. Er is inmiddels heel wat inkt gevloeid over het hoe en waarom van de vertaalbeweging uit het Grieks die tijdens het kalifaat van de Abbasiden (749-1258) op gang kwam en die verantwoordelijk was voor de daaropvolgende wetenschappelijke bloei. Traditioneel wijst men op het belang van een aantal verlichte kaliefen, op de islamitische eis aan alle moslims om kennis te vergaren waar zich die ook bevindt, en op de rol van Grieks sprekende christenen in de door de Arabieren veroverde landen. Volgens Al-Khalili hebben echter ook andere factoren een rol gespeeld in het stimuleren van het vertalen. Hij wijst op de grote fascinatie van de Abbasiden voor de Perzische cultuur. Een Arabische vertaler uit die periode zei: 'Wij (de Arabieren) hebben alle woorden, maar zij (de Perzen) hebben alle ideeën.' De vertaalbeweging begon met andere woorden vanuit het Perzisch. Een tweede factor is de Abbasidische belangstelling voor astrologie. Boeken over astrologie werden eerst vertaald en de rest volgde. Een derde factor is de vervanging van het dure papyrus door het veel goedkopere en makkelijker te produceren papier. De eerste papiermolens verschenen in Bagdad op het einde van de achtste eeuw. Zo linkt Al-Khalili ook het verval van het wetenschappelijke denken in de Arabische wereld minder aan het conservatieve denken van de elfde-eeuwse theoloog al-Ghazali — de Thomas van Aquino van de islam — dan aan de weigering van de Ottomanen om de drukpers in te voeren. De eerste experimenten met het drukken van de Koran waren immers op veel weerstand gestoten omwille van het grote aantal zetfouten in de tekst die als het directe woord van God wordt beschouwd. Ondanks de enorme wetenschappelijke terugval van de laatste decennia — in 2005 publiceerden wetenschappers van 17 Arabische landen samen 13.444 wetenschappelijke bijdragen terwijl Harvard University alleen 15.455 bijdragen produceerde! — ziet Al-Khalili toch enkele tekenen van verbetering. Misschien dat er ook voor het wetenschappelijk onderzoek na een lange onvruchtbare winter op termijn een lente aanbreekt. [Erwin Jans]
Arris H. Kramer
De auteur is een in Bagdad geboren fysicus die ook als radio/tv-presentator (BBC) bekendheid geniet. Het boek weerlegt het idee dat de wetenschappelijke ontdekkingen van de oude Grieken waren vergeten en pas tijdens de renaissance werden herontdekt. Al in de negende eeuw werd een van de belangrijkste kenniscentra van de wereld gesticht: de bibliotheek van Bagdad. De ontdekkingen van de hier bijeengebrachte wetenschappers gaven de aanzet tot een gouden eeuw van de Arabische wetenschap. Ruim zeven eeuwen was de internationale taal van de wetenschap het Arabisch en werd klassieke kennis doorgegeven aan het Westen. In vergetelheid geraakte pioniers die hieraan een belangrijke bijdrage hebben geleverd, worden besproken. Het logisch opgebouwde boek heeft een heldere taal, duidelijke druk en goede lay-out. De kleurenillustraties zijn van goede kwaliteit evenals de informatieve zwart-witfiguren. Achterin overzichten van illustraties, notenapparaat, tijdbalk en registers. Het boeiende werk is geschikt voor lezers met goede algemene ontwikkeling en grote belangstelling voor de wetenschap. Zeer nuttig als bron voor scripties.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.