De gewone man : een kleine mensheidgeschiedenis
Jos Palm
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Contact, 2012 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : Nederland 248.3 PALM |
15/08/2012
De titel van Moederkerk van Jos Palm verwijst meteen naar twee verhalen: dat van zijn eigen moeder en vader en hun kinderen, en dat van het Nederlandse katholicisme. Dit laatste wordt steevast ‘rooms’ genoemd omdat het, anders dan in Vlaanderen, altijd in tegenstelling heeft gestaan tot de Luthers-Hervormde en andere protestantse tradities.
Palm begint met ‘het praatje’ dat hij uitsprak bij de begrafenis van zijn oude moeder en waarbij hij vaststelde dat de kinderen, nadat ze collectief afscheid hadden genomen van de dictatuur die in vele roomse gezinnen heerste, weer voor één dag loyaal wilden zijn aan hun roomse roots. Moederkerk is een boekje geworden waarin wellicht velen hun eigen belevenissen zullen herkennen die sedert de jaren vijftig van de vorige eeuw tot op heden de turbulente jaren van de secularisatie hebben meegemaakt. Palm, die journalist is en geschiedenis studeerde, duikt onder in zijn familieverleden: fotoalbums, schriftjes, briefkaarten en allerhande parochieboekjes die zijn oude moeder bewaarde, en tracht deze kleine geschiedenis te kaderen in de grotere geschiedenis van het Nederlandse katholicisme in de voorbije eeuw. Om van het boekje geen loutere catharsis te maken verbreedt hij zijn privéverhaal met de literatuur en aanverwante publicaties die legio waren in de tweede helft van vorige eeuw. Hiervan getuigt de uitgebreide literatuurlijst. Toch blijft het grotendeels een familieverhaal met typische verhaaltjes van ‘te lande’ over de klerikale begeleiding van de wieg tot het graf.
Typisch Nederlands is hierbij wel dat de katholieken er lang tweederangsburgers waren tegenover de protestants-liberale meerderheid. Deze minderheidspositie vertaalde zich al heel vlug in een strijdvaardigheid die, via katholieke acties, uit was op triomfalisme. Zo bleef de moeder haar hele leven stiekem verliefd op haar jeugdliefde: een jongen van ‘de andere kant’, terwijl zij trouwde met de man die haar roomse familie voor haar had uitgekozen. De auteur noemt zijn vader iemand die hardnekkig vasthield aan de gebiedende kerk. Naast enkele bredere maatschappelijke tendensen van vorige eeuw vertelt het verhaal toch vooral la petite histoire met al zijn treurige engheid en kleinburgerlijkheid, door Palm gelukkig zelf ‘kleinheiligheid’ genoemd. Dorpsverhaaltjes.
Na een reeks familiefoto’s gaat het vanaf hoofdstuk zeven over de ‘kapotte kerk’. In de jaren zestig waren niet alleen de studentenrevoltes bezig in Europa, maar werden ook de gevestigde autoriteiten grondig in vraag gesteld. Alles moest veranderen: het gezin, het onderwijs, de hele maatschappij, dus ook de kerk van Rome. Toen in Rome het Vaticaans Concilie startte, ging het voor Nederland niet grondig genoeg en er werd een eigen ‘nieuwe cathechismus’ gepubliceerd en een eigen Pastoraal Concilie opgezet in Noordwijkerhout 1968-1970. Een Hollandse veranderingsdrift die 180° wilde draaien. De omringende landen en Rome stonden erbij en keken ernaar. Was het een overreactie tegen dat extreme verleden? De crisis van het ambt en de kerkverlatingen zouden gauw volgen.
In de gebeurtenissen van de jaren zestig zal ook een Vlaming zich herkennen, zij het dat Nederland op dit vlak toch het gidsland was wegens zijn extreme beeldenstorm. Ook in Vlaanderen en andere Europese landen zette de secularisatie zich door, maar minder acuut dan bij de Noorderburen. Een en ander is wellicht te wijten aan de extremen Rome-Genève die in Nederland tot op vandaag merkbaar zijn.
Palm noemt het doel van zijn publicatie zelf ‘een kenmerkend deel van de grotere geschiedenis’. Daarom zal het best leesbaar zijn voor zijn eigen familie- en generatiegenoten die de ‘ondergang van rooms Nederland’ hebben meegemaakt. Vandaag kijken wij vanuit het minder kerkelijke buitenland met verwondering naar de Tridentijnse Missen op de Nederlandse televisie. Van een echte ondergang lijkt vooralsnog geen sprake.
[Jan Scheers]
Prof. dr. P.J.A. Nissen
Historicus en journalist Palm (1956) vertelt het levensverhaal van zijn moeder en van de rooms-katholieke kerk die in haar leven een grote rol speelde. De kerk van zijn moeder was ook als een moeder voor haar: warm, maar ook dominant. Zij werd geboren uit een door de pastoor gearrangeerd huwelijk, waarvan de vader ook weer door de pastoor werd weggehaald, en zij groeide met haar moeder en broer op in het huis van haar grootvader, tevens het kostershuis van een Arnhemse parochie. Een verkering moest ze afbreken omdat de geliefde niet katholiek was. Zij trouwde en stichtte een gezin in een Gelders dorp. Toen de kerk in de jaren zestig ging vernieuwen, voelde de moeder zich in de kou gezet en zocht haar toevlucht bij behoudende groepen. Haar zes kinderen verlieten intussen allemaal de moederkerk. De moeder eindigde als een verliezer. De auteur verweeft dit levensverhaal met de ontwikkelingen in de rooms-katholieke kerk in Nederland in de twintigste eeuw. Hij doet dat op knappe wijze. Heel wat aspecten van het katholieke leven passeren de revue, in rake typeringen en mooie beelden. Met zwart-witfoto's. Door de persoonlijke stijl is het boek beter toegankelijk dan veel overzichtswerken over de geschiedenis van het katholicisme in de twintigste eeuw. Geschikt voor een breed publiek.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.