Het gevaarlijke boek : de Germania en de opkomst van het nazisme
Christopher B. Krebs (Auteur)
Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt magazijn
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Spectrum, cop. 2011 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : DUITSLAND 945.3 |
Besprekingen
31/05/2012
‘Ideeën lijken op virussen: ze zijn afhankelijk van denkwijzen als gastheer, ze vermenigvuldigen zich en muteren in inhoud en vorm en ze verenigen zich om ideologieën te vormen.’ Deze zin lijkt op het eerste zicht moeilijk te passen in een boek over Tacitus (ca. 55- ca. 120 n. Chr.), een van de taaiste historici van het oude Rome. Ze past echter des te beter in een boek over de lotgevallen van de Germania, een van Tacitus’ kleinere werken — een boekje van amper 40 pagina’s. In Het gevaarlijke boek: De Germania en de opkomst van het nazisme schetst de Duitse classicus en Harvard-professor Christopher Krebs deze lotgevallen.
Al bij het begin wordt duidelijk dat de ondertitel ongelukkig en met het nodige editoriale effectbejag vertaald is. ‘Tacitus’s Germania from the Roman Empire to the Third Reich’, zoals de oorspronkelijke ondertitel luidt, doet het boek meer eer. Enkel de laatste dertig pagina’s zijn immers exclusief gewijd aan het belang van de Germania voor de nazi-ideologie; het nazisme was slechts het pijnlijke sluitstuk van eeuwen van tendentieuze interpretaties. Meer nog: de invloed van de Germania op het nazistische beeld van de ideale Germaan — denk: blond, groot en met blauwe ogen — is niet zo verrassend. Krebs grote verdienste is dat hij de historische achtergrond van dat beeld weet bloot te leggen van de Italiaanse humanist Poggio Bracciolini tot de negentiende-eeuwse componist Wagner.
Doorheen vijf eeuwen receptiegeschiedenis — het boekje was in de middeleeuwen onbekend en dook pas in 1455 door stom toeval weer op — blijkt de Germania een van de vaakst ideologisch misbruikte boeken ooit. Het boekje werd een Boek in handen van een volk dat naar identiteit zocht. ‘Terwijl de woorden […] hetzelfde bleven, veranderde hun betekenis naar de behoeften van de tijd.’ Wie enkel het ogenschijnlijk onschuldige, vrij droge boekje zelf las, zou het nauwelijks geloven.
Rob de Ridder vertaalt Krebs kwieke tongue-in-cheek-Engels vaak te letterlijk en daardoor soms wat stroef en gewrongen. In tegenstelling tot het origineel is de vertaling verstoken van humor en gevatheid. En dat is jammer; net die humor en gevatheid is nodig om van een chronologische feitenstroom een meeslepend boek te maken. De huisvertaler van uitgeverij Spectrum — hij vertaalde voor dezelfde uitgeverij bijvoorbeeld ook de biografie van Steve Jobs en de autobiografie van Mandela — werd ogenschijnlijk niet de tijd gegund lang bij zijn vertaling stil te staan.
Dit boek gaat over hoe onschuldige woorden misbruikt kunnen worden om identiteit — een gevaarlijk concept indien politiek aangewend — te construeren, over hoe onschadelijke gedachten levensgevaarlijk worden wanneer ze in verkeerde handen vallen. ‘Tacitus [schreef] natuurlijk geen heel gevaarlijk boek: dat maakten zijn lezers ervan’. Het gevaarlijke boek gaat over Tacitus; het gaat over gemuteerde ideeën. En juist dat maakt het tot een boeiend en belangrijk werk. [Bram Demulder]
Peter Turk
Eind eerste eeuw publiceerde de Romeinse historicus Tacitus 'Germania', een etnografische studie over de barbaarse volkeren ten noorden van de Rijn. De humanisten die in de vijftiende eeuw zijn tekst aan de vergetelheid ontrukten, beschouwden (geheel ten onrechte) de Germanen als voorouders van de Duitsers. Behalve nare gewoonten als mensenoffers, dobbelen en drinkgelagen, kende Tacitus aan de Germanen ook nobele eigenschappen toe als moed en dapperheid, oprechtheid, trouw aan het gegeven woord en kuisheid. 'Germania' begon daarom een rol te spelen in het groeiende Duitse natiebesef; het boek rechtvaardigde als het ware het Duitse verlangen naar politieke en culturele eenheid. Gaandeweg veranderden in de Duitse perceptie die positieve eigenschappen in raskenmerken, en in de vroege twintigste eeuw ontstond een racistische ideologie, het nationaal-socialisme. De auteur, classicus, brengt de receptiegeschiedenis van Tacitus' geschrift overtuigend en niet gespeend van humor over het voetlicht. Hij verduidelijkt hoe het mogelijk was dat de nazi's het bijna tweeduizend jaar oude geschrift misbruikten voor hun rassenwaan. Met talrijke eindnoten en enkele illustraties in zwart-wit.
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.