Hoofs in het spoor van Gorter
Peter Swanborn
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Podium, cop. 2009 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : POEZIE : THEMABUNDEL : DEMENTIE |
31/12/2010
De wat zakelijke, koele, maar verfijnde stijl van Peter Swanborns debuutbundel Bij het zien van zijn lichaam (2007), is in Tot ook ik verwaai uitgekristalliseerd in een bijna onderkoelde, confronterende en realistische stijl. Hoewel zijn 52 pagina's tellende bundel als een elegie over een moeder wordt omschreven, brengt hij eerder een zakelijk relaas over wat dementie met een mens en zijn omgeving doet. Dat doet hij in 37 gedichten die qua structuur klassiek aandoen, maar waarin je door het directe taalgebruik steeds het gevoel hebt te midden van de actie te staan.
Centraal staan de dementerende moeder en de ik-figuur die haar verzorgt. Swanborn koos voor een trapsgewijze structuur waarin het dementieproces gradueel evolueert. Erg confronterend, maar vaak bijzonder ontroerend. Hoewel hij alle moeite van de wereld doet om op een afstandelijke manier te schrijven. In het tweede gedicht 'Geriater' grijpt hij de lezer meteen bij het nekvel: 'Uw moeder werkt niet mee / Waarom doet ze zo dwars? / Ze hoeft alleen te zeggen / welke dag het is, haar naam.' Door zijn bijna filmische beschrijvingen lijkt Swanborn soms elke vorm van sentiment uit de weg te gaan. Daardoor krijg je soms een bijna voyeuristische leeservaring, zoals in 'Weg': 'Te midden van stapels ongelezen, keurig / opgevouwen kranten zit ze op haar bank. / Geen bel of telefoon. Iedereen weg of dood / of druk. Een meeuw scheert langs het raam.'
Toch weet Swanborn het juiste evenwicht te vinden tussen realisme en emotie. Zo wordt de hulpeloosheid tijdens het aftakelingsproces van de moeder aandoenlijk omschreven. Zonder te veel adjectieven of zelfs werkwoorden, want hij wil de lezer activeren om zelf de leemtes tussen de regels in te vullen: 'Wie zegt dat ze niet het gas of een kaars, / dat ze naar buiten? Naar de rivier, onder / de brug, maan en sterren koud gezelschap / voor wie dwaalt door een verdwenen stad.' Swanborn maakt handig gebruik van een aantal stijlfiguren die volledig in lijn liggen van de realistische stijl, zoals de terugkerende ellipsen, het doeltreffende gebruik van understatements en het spaarzame gebruik van beeldspraak. Ook de rechtstreekse aanspreking wordt handig gebruikt, zoals in 'Pijn': 'Ja meneer, zegt ze, ik weet niets meer.' Als lezer ben je getuige van een conversatie tussen de ik-figuur en de dementerende moeder. Heel direct, heel persoonlijk, maar elk woord is raak. In 'Ring' is het einde van het proces in zicht: 'Met gesloten ogen / kijkt ze door mij heen, grijpt een hand / en schuift als een ring de herinnering / om mijn hart.' De pijn van het afscheid snijdt door merg en been. Tot ook ik verwaai is een bundel van een ongekende, rauwe schoonheid. [Olivier Constant]
Ko van Geemert
In deze dichtbundel geeft Peter Swanborn in 37 gedichten een beeld van wat dementie met een moeder en haar omgeving doet. De bundel begint met: ‘Laat op de avond schuifelt ze / door haar kamer, zoekt kranten / bij elkaar, gaat zitten, loopt rond.’ En eindigt: ‘Ze slaapt. De kamer stil en warm. / Ik denk aan vroeger, het goede dat was, / het moeilijke dat bleef, en weet niet goed // wie van wie een zegen wil.’ De bundel is in drie delen onderverdeeld, waarin de diverse stadia van dementie worden beschreven: het besef dat je hersenen niet (goed) meer werken, het ronddwalen, het niet meer herkennen van je kinderen en zo verder – voor de steeds grotere groep mensen die dat zelf in hun omgeving ervaren, zeer herkenbaar. Swanborn heeft dit treffend, zonder sentimentaliteit en zonder opsmuk in aansprekende poëzie vervat. Op het omslag zwemt een vis: ‘Ik sta op de gang voor het raam / en zie hoe ze rusteloos draait / en keert in haar zwart aquarium.’ De tweede bundel van Peter Swanborn (1963); hij is naast dichter en tekstschrijver, literair medewerker van de Volkskrant.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.