Cultuur als macht : cultuurgeschiedenis van Duitsland, 1800-heden
Frits Boterman
Frits Boterman (Redacteur), Willem Melching (Redacteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Nieuw Amsterdam, cop. 2009 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : GESCHIEDENIS : DUITSLAND 945.6 |
31/12/2010
2009 was voor Duitsland een memorabel jaar: de Bondsrepubliek bestond zestig jaar en op 9 november was het twintig jaar geleden dat de Muur viel. Aan de hand van twintig portretten van politici, kunstenaars en filosofen, die medebepalend waren voor de ontwikkeling van de Bondsrepubliek, wordt in deze bundel een historische terugblik gewaagd. Dat de Duitse staat een wonder wordt genoemd, heeft verschillende redenen. Na de Tweede Wereldoorlog moest Duitsland bewijzen dat het zich van een nationaalsocialistische dictatuur tot een echte democratie kon ontwikkelen. Het land dat enkele jaren ervoor in puin lag, beleefde in de jaren vijftig een wonderlijke economische heropbloei. In de jaren zestig en zeventig moest de Bondsrepubliek dan weer een buitenparlementaire oppositie en links-radicale terreur trotseren, en lag ze veertig jaar lang in het middelpunt van de Koude Oorlog. Dat in 1989 door een vreedzame revolutie toch een hereniging mogelijk werd, hadden weinigen verwacht. Terugblikkend ziet de historische ontwikkeling er algauw rechtlijniger en doelgerichter uit dan de participanten destijds konden vermoeden. En misschien vat deze bundel het ook allemaal iets te optimistisch op, met Angela Merkel als bekroning. Maar door niet in de valkuil van traditionele portretten te trappen ('Mensen maken geschiedenis') en telkens ruim aandacht te besteden aan de context waarin de prominente Duitse figuur heeft gefungeerd, ontstaat er een geschakeerd beeld van de problemen waarmee de Bondsrepubliek in haar zestigjarige bestaan te maken heeft gehad en van de gekozen oplossingen.
Konrad Adenauer, waarmee de portrettengalerij opent, staat natuurlijk voor de nieuwe integratie met het Westen, evenals de minder bekende, maar hoogst verdienstelijke Walter Hallstein. Ludwig Erhard belichaamt de sociale markteconomie, Franz Josef Strauß de duisterdere en minder democratische kanten van een bepaald soort Duitse politiek. In Richard Löwenthal komen de Joods-intellectuele erfenis en de afkeer van elke nieuwe oprisping van radicalisme samen. Willy Brandt staat uiteraard voor de 'Ostpolitik', Marion Gräfin Dönhoff voor de liberale ontwikkeling van de Pruisische adel. Een heel genuanceerd stuk is gewijd aan Ulrike Meinhof, waarbij de band tussen biografische achtergrond, politieke denkbeelden en acties overtuigend wordt aangetoond en er op de vaak veronachtzaamde continuïteit tussen APO, SDS en RAF wordt gewezen. De portretten van Helmut Kohl, Joschka Fischer, Oskar Lafontaine en Angela Merkel gaan vooral in op de door hen gevolgde, pragmatische strategie. Bij de kunstenaars is de keuze gevallen op de schrijvers Uwe Johnson ('dichter van geen enkel Duitsland'), Günter Grass met zijn duidelijk engagement als burger, filmmaker Rainer Werner Fassbinder, allroundkunstenaar Joseph Beuys en de zanger Wolf Biermann. Hun betekenis voor het politiek-intellectuele debat in de Bondsrepubliek moet hier uiteraard beslissend zijn geweest, wat natuurlijk evengoed geldt voor mensen als Heinrich Böll, Hans Magnus Enzensberger, Alexander Kluge en Günter Wallraff, die niet opgenomen werden. Bij de filosofen wordt allicht om dezelfde reden niet Adorno voorgesteld, maar Jurgen Habermas en Peter Sloterdijk, bij de ondervertegenwoordigde wetenschappers niet bijvoorbeeld Carl Friedrich von Weizsäcker maar de omstreden historicus Ernst Nolte. De interne spanning tussen links en rechts komt in diverse stukken ter sprake, maar het andere Duitsland (veertig jaar DDR) wordt haast alleen vanuit westers perspectief bekeken. Geschiedenis wordt nog steeds door de overwinnaars geschreven. Bij elke geportretteerde staat ook een beknopte chronologie en achteraan een literatuuroverzicht. Een inhoudelijk sterke bundel, die beter had mogen zijn geredigeerd. Duitse citaten worden slecht gespeld, Duitse woorden slordig vertaald ('Moment' betekent soms een 'kenmerk', prijzen worden in het Nederlands niet 'vergeven', maar 'verleend' of 'toegekend'), en Hans Egon Holthusen is geen 'filosoof', maar een literator met een zwaar SS-verleden. [Erik de Smedt]
Joost Jonker
Dat er uit een land met een broze democratische geschiedenis en een sterke militaristische traditie een stabiele, open en zeer welvarende democratie zou groeien, die bovendien de val van de Muur in 1989 en de Duitse hereniging van 1990 opvallend goed verwerkte, mag inderdaad een wonder heten. Moeiteloos en vanzelfsprekend verliepen de verschillende processen namelijk allerminst. Boterman en Melching hadden het inspirerende idee om de confrontaties, spanningen en dilemma's die zich in het recente verleden van de Bondsrepubliek voordeden, te schetsen via portretten van twintig personen die deze aan den lijve ervoeren, soms zelfs verpersoonlijkten. Het gaat om negen politici, vijf kunstenaars, twee journalisten, twee wetenschapsbeoefenaars, een filosoof en een terroriste, met zorg en goed gekozen en telkens levendig geportretteerd door goede Duitslandkenners. De betrekkelijk korte stukken wekken de personen tot leven en laten tevens goed zien hoe ze worstelden met de problemen van hun tijd. Voor ieder persoon is er tevens een korte levensloop en bibliografie voor wie verder wil lezen. Met zwart-witfoto's van de betreffende personen.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.