De reisgenoten
Bert Kouwenberg
Bert Kouwenberg (Auteur), An Van 't Oosten (Auteur), Mark Janssen (Illustrator)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Davidsfonds/Infodok, 2009 |
JEUGD : VERHALEN BLAUW (12-14 J.) : KOUW |
2 exemplaren
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
2 items magazijn |
Davidsfonds/Infodok, 2009 |
MAGAZIJN : SCHOOLCOLLECTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : KOUW |
31/12/2009
Bert Kouwenberg en An Van 't Oosten hebben In het spoor van de Rode Leeuw samen geschreven. Het boek is het resultaat van veel samen praten en fantaseren, van samen op reis gaan, en van zinnen samenweven tot er een symbiose ontstaat tussen twee auteurs met elk een eigen pen. Een fascinerend experiment dat uitmondde in een boeiend reisverhaal, een avontuur en een reis naar een bestemming in het leven.
In het spoor van de Rode Leeuw is een mooi boek, een hardcover met leeslintje, met versierde initialen en bewerkte, ingelijste foto's. Een landkaart aan het begin voorspelt het historische karakter en de eerste paragraaf trekt jonge lezers volgens de regels van de vertelkunst over de streep: na het vastleggen van tijd, plaats en sfeer zoomen de auteurs in op een specifiek tafereel in de herberg El Molinos in Santiago de Compostella. De korte, sprekende situatieschets typeert onmiddellijk de spelers: "Rafael liep af en aan om de pelgrims te bedienen. Met een schuin oog hield hij zijn oom in de gaten. Als hij geen slaag wilde krijgen, mocht hij het geheime teken niet missen. Zijn oom had harde handen.[...] Oom Eduardo vloekte en mepte, tante Marta krijste en schold. Rafael kon zich niet herinneren dat zij hem één keer bij zijn naam hadden genoemd. Voor hen was hij een parásito -- een uitvreter en zo noemden ze hem ook." Dit procedé herhaalt zich aan het begin van elk deel van het boek en geeft het verhaal een aanlokkelijk filmisch karakter.
Omgekeerde pelgrimstocht
In het spoor van de Rode Leeuw is eigenlijk een omgekeerde pelgrimstocht, van Santiago de Compostella in het noorden van Spanje naar Sevilla in het zuiden. Na een hevige ruzie verdwijnt de elfjarige wees Rafael uit de taverne van zijn oom en tante, die hem als zakkenroller misbruiken. Het enige wat hij bezit, is een schalmei, gestolen van een jonge pelgrim die er 'Het lied van de vogels', het vrijheidslied, op speelde. In de beschutting van een kerk ontmoet hij Pablo en zij vangen een glimp op van een roodharige, woeste vreemdeling: El Diablo, de duivel! Even plotseling als hij gekomen is, verdwijnt de man weer. Pas veel later zullen Rafael en Pablo er achter komen dat ze voor het eerst de legendarische El Léon Rojo, de Rode Leeuw, gezien hebben. Veel tijd om zich vragen te stellen, hebben ze niet, want wie ook kijvend en vloekend in de kerk verschijnt, is tante Marta. Woest dreigend met haar pook valt ze de jongens aan, maar ze verliest het gevecht. Na een fatale slag van Rafael blijft de gehate vrouw voor dood achter. De twee jongens vluchten, richting Sevilla. Pablo stelt voor om daar in te schepen naar de Nieuwe Wereld. Rafael ziet een uitweg uit zijn hopeloze situatie: "Ik ben pas elf, dacht hij, en toch ben ik al een dief en een moordenaar. Zal het met mij net zo slecht aflopen als met mijn vader?"
De compañeros beginnen aan een avontuurlijke reis, dwars door Galicië, Extremadura, Andalusië en langs de beroemde historische steden: Santiago, Salamanca, Avila, Toledo, La Mancha, Córdoba en Sevilla. Historische weetjes en specifieke details over gebouwen worden afgewisseld met landschap- en natuurbeschrijvingen, pittoreske tafereeltjes en happenings. Ze zijn functioneel in de dialogen en waarnemingen van de kinderen geïntegreerd. Die mengeling van spanning en informatie is in een overzichtelijke structuur gegoten, bevattelijk voor jonge lezers op het einde van de basisschool. Langdradigheid dreigt soms als de actie te lang uitblijft, maar gelukkig wakkert de geheimzinnige Rode Leeuw de nieuwsgierigheid aan. Over hem horen ze voor het eerst van Mateo, een poëtische marskramer die samen met zijn ezel, sigñora Carmen, Rafael en Pablo een tijdje vergezelt: "Rafael stond op. 'Waarom wordt De Rode Leeuw eigenlijk zo genoemd?'vroeg hij. 'Omdat hij zo moedig is als een leeuw', antwoordde Mateo, 'en door zijn vuurrode manen. Zijn haardos die wappert in de wind als hij zich op zijn gitzwarte hengst Melchior naar een volgende heldendaad spoedt.' Ik zie het voor me, dacht Rafael. 'En na afloop,' ging Mateo verder, 'laat hij zijn initialen achter, geschreven met een mengsel van stierenbloed en olijfolie: de L van León,de R van Rojo, en de L van la Libertad ? de vrijheid.'"
De Rode Leeuw is een soort Robin Hood, de schrik van de rijken en de held van de onderdrukten. Hij is de spilfiguur van La Libertad, de rebellenbeweging tegen de Spaanse inquisitie, die jaagt op o.m. protestanten, Joden en zigeuners. Op hun bewogen tocht horen de jongens over de heldendaden van El Léon Rojo, maar hij blijft lange tijd een verborgen aanwezige. Door hun ontmoetingen met verschillende reizigers en vluchtelingen, wordt de 1200 km lange voettocht van Rafael en Pablo een zoektocht naar hun held en een kat- en-muisspelletje tussen de inquisitie en La Libertad.
Na het vertrek van Mateo sluiten Rafael en Pablo aan bij de zigeunerjongen Niello en komen ze op het spoor van het meisje Estella en de kleuter Nino. Allemaal hebben ze een eigen vluchtverhaal en alle verhalen ademen het verlangen naar vrijheid uit. Tussen Pablo en Estella groeit ondertussen een mooie romance. De inquisitie komt dichterbij in de figuur van Anselmo, die zich voordoet als een leerling van El Greco en zich opdringt als beschermheer van Estella. Ook hier verneem je via goed gedoseerde informatie wat de inquisitie precies inhoudt en waarom bv. Estella angstvallig verzwijgt dat ze Joods is.
Ondertussen weten de jongens dat hun vriend Mateo een spilfiguur van La Libertad is en wanneer ze horen dat hij door de inquisitie gevangengenomen is, willen ze hem onverwijld bevrijden. Nu gaan ze daadwerkelijk op zoek naar de schuilplaats van De Rode Leeuw. Wanneer hij in actie treedt, brengt hij het verhaal in een stroomversnelling. Hij bevrijdt niet alleen Mateo, maar bezegelt ook de tocht van Rafael en Pablo als een avontuurlijk loflied op de vrijheid.
Zoeken naar een besteming
Maar In het spoor van de Rode Leeuw is meer dan een avonturenverhaal. Het is ook een zoektocht van twee heel verschillende jongens naar hun bestemming en een mooi verhaal over vriendschap. Terwijl Pablo zich als een moedige avonturier ontplooit, ontdekt Rafael de zanger en dichter in zichzelf. De aandacht voor de eigenheid van de personages is er van bij de aanvang, hoewel de grootste aandacht uitgaat naar Rafael. Zijn dichtersziel is al aanwezig van bij het prille begin, in de herberg, lang voor hij Mateo ontmoet: "De enige momenten waarop hij zich vrij voelde, waren als hij naar buiten mocht om een boodschap te doen. Dan keek hij naar de schittering in de granieten blokken waarmee de straten van Santiago waren geplaveid. De stenen bewaren het licht van de sterren, dacht hij dan. Ik ben de enige op de wereld die het weet." De beeldrijke copladichter Mateo leert hem zijn ziel ontplooien en zet hem op weg naar de kracht van het vrije woord en van de fantasie. Uit zijn kist tovert Mateo evenveel linten als verhalen, en Rafael bindt er maar wat graag een rond zijn hoofd. Gaandeweg ontdekt hij de betekenis van Mateo's copla's en leert hij er zelf schrijven. Hij ontdekt dat hij met zijn woorden de mensen moed kan inspreken en dat hij met zijn lied de mensen vreugde schenkt. Het bezorgt hem de bijnaam El Leoncito. Je volgt zijn mentale groei en zijn evolutie als dichter aan de hand van zijn copla's.
Met de komst van Estella denkt Rafael dat hij zijn lot gevonden heeft. In het eerste deel vroeg hij: "Waarom stuurt God mij geen ster? Het mag gerust een kleintje zijn." Wanneer Estella op het toneel verschijnt, juicht hij bijna: "Estella ? ster, dacht hij. Is zij de ster die ik in de San Fiz heb gewenst?" De vriendschap tussen de jongens dreigt even ondermijnd te worden door jaloezie, maar het wordt uitgepraat en de kameraadschap overwint. Zo krijgt Estella, naast haar aandeel in het vluchtverhaal, ook een functie in het vriendschapsverhaal.
Mooi, hoewel wat te summier voorbereid en uitgewerkt, is het parallelle verhaal tussen Mateo en De Rode Leeuw. Ook zij waren lang geleden vrienden, compañeros in hun strijd tegen de inquisitie. Maar jaloezie leidde hier tot verraad en tot een breuk. Die geschiedenis, die aan de basis van de latere heldendaden van De Rode Leeuw ligt, blijft grotendeeld verborgen in het verhaal. Wat meer suggestieve hints hadden het verhaal van Mateo en De Rode Leeuw aannemelijker gemaakt. Nu staat het vooral in functie van de zedenlessen die Rafael er uit trekt: de grens tussen goed en kwaad is erg dun en jaloezie mag vriendschap niet kapot maken.
Van alle personages is de 'zachte strijder' Rafael het sterkst uitgewerkt. Pablo is een jongen van de daad, zonder een stoere vechter te zijn. Een meer uitgesproken karakterbeschrijving van Pablo had de tegenstelling tussen de compañeros kunnen accentueren en zou het verhaal nog meer pit bezorgd hebben.
Aantrekkelijk is zeker de persoon van Niello. Hij werpt zich op als wijze bemiddelaar en leider. Over hem zegt An van 't Oosten op www.schrijfgenoten.nl, de site over de wordingssgeschiedenis van het boek: "Ik hou van hem omdat hij zoveel tegelijk in één persoon is. Hij is streng, lief, hard, aardig, vindingrijk, moedig, bang, eerlijk, oneerlijk, houdt niet van mooie praatjes, wordt boos om onrechtvaardige dingen en is dol op muziek en dans." Zo komt hij ook over, bijna terloops vervult hij al die functies, maar hij is vooral voorzichtig. Een harde confrontatie met huichelaar Anselmo gaat hij bv. gedurende hun gezamenlijke tocht niet aan.
Niello's tegenspeler Anselmo is overtuigend in zijn rol van bedrieglijke mooiprater en schurk. Hij is een goed uitgetekende vertegenwoordiger van het kwaad, die met verve de geniepige kunst van de vleierij en verdachtmaking hanteert. Voor de lezers maakt hij zich grondig antipathiek en zij weten ook duidelijk wat zijn bedoelingen zijn. Eén personage mogen we zeker niet vergeten: señora Carmen, Mateo's ezel. Mateo meet haar de status van een compañera aan, en geeft haar menselijke trekjes. Met haar lach en af en toe gebalkte commentaar brengt ze wat humor. De auteurs zorgen ervoor dat ze geloofwaardig en functioneel blijft, maar in haar rol als Grieks koor zat meer potentieel.
Een boek weven
Het zou een aparte studie vergen om het aandeel van Bert Kouwenaar en dat van An van 't Oosten in In het spoor van de Rode Leeuw vast te leggen. Vooral de vorm draagt de kenmerken van hun samenspraak, taal en stijl vervloeien in elkaar. Zij benoemen hun intense samenwerking als "weven": "Thuisgekomen begint bijvoorbeeld Bert aan een nieuw hoofdstuk. Als hij het af heeft, mailt hij het hoofdstuk naar An. Zij leest het, kijkt goed naar elke zin en proeft of zij dezelfde woorden zou kiezen. En alleen als An het er h-e-l-e-maal mee eens is blijven de woorden en de zinnen staan. An mailt het veranderde hoofdstuk naar Bert. Die gaat hetzelfde doen; de tekst lezen, de zinnen bekijken, de woorden proeven en wel of niet veranderen totdat het h-e-l-e-maal naar zijn zin is. En die tekst stuurt hij weer naar An. Soms mailen we een hoofdstuk wel tien keer heen en weer. Dat heen-en-weer sturen en veranderen van elkaars zinnen en woorden hebben we 'weven' genoemd. De tekst is dan echt van ons samen." Het perfecte samenspel komt vooral de vlotte leesbaarheid van het avonturenverhaal ten goede. De taalweefkunst opent perspectieven voor de vertelkunst, maar de spankracht en een boeiende confrontatie tussen de stijlen van twee verschillend geaarde auteurs gaat grotendeels verloren.
Een mooi boek
In het spoor van de Rode Leeuw is een mooi en pittig geschreven boek: mooie zinnen, sfeervolle, beeldende beschrijvingen en een doordenkertje te gepasten tijde. De korte zinsbouw en de vele dialogen bepalen het ritme. Spaanse namen en aanspreektitels geven kleur aan het verhaal, de typisch Spaanse copla's zorgen voor zowel een poëtisch als een filosofisch tintje. De wijsheid in deze berijmde vierregelige gedichten is eenvoudig en uit het leven gegrepen. Het boek is ook tastbaar mooi. Illustrator Mark Janssen voelde stijlvol en kunstzinnig de geest van het verhaal aan. In de als miniatuur uitgewerkte beginletter van ieder deel vatte hij de essentie van hetgeen volgt samen; voor Rafaels fantasieën en dromen bewerkte hij toepasselijke foto's en kaderde ze in; rond de coplas tekende hij de zwierige linten uit Mateo's koffer en ieder deel sluit hij af met het pelgrimssymbool, een gesloten of open schelp. Zijn illustraties ondersteunen en volgen volledig het verloop van het verhaal. Mooi, ook hier werd met succes geweven.
Té mooi misschien? In het spoor van de Rode Leeuw voldoet aan alle voorwaarden om lezers vanaf een jaar of elf te kunnen bekoren. Het is avontuurlijk, boeiend, leerrijk, heeft afgelijnde personages, houdt wat mysterie achter de hand, is helder, beeldrijk en filmisch geschreven, én bovendien mooi geïllustreerd en vormgegeven. Mooi en af, maar misschien wat te gepolijst, vindt de volwassen lezer in mij. Bert Kouwenberg en An van 't Oosten hebben zodanig geschaafd dat het niet meer uit te maken valt wie achter welke persoon staat. Meer individuele typering had feller vuurwerk tussen de personages gegeven. Of, wat minder weven en bedenken had wellicht een even boeiend verhaal, maar met een eigen toets van twee auteurs opgeleverd. [Jet Marchau]
Silvester van der Pol
Een aantal zwerfkinderen maakt aan het einde van de zestiende eeuw de lange reis van Noord- naar Zuid-Spanje. Hun doel is de havenstad Sevilla waar een van hen wil aanmonsteren op een schip richting De Nieuwe Wereld. Onderweg bezoeken ze tal van historische steden en raken ze betrokken bij de vrijheidsstrijd tegen de Inquisitie die wordt aangevoerd door de beruchte volksheld De Rode Leeuw. Het sterk wensvervullende verhaal herbergt tal van Spaanse woorden, dichtverzen (originele copla’s) en beschrijvingen van gewoonten en geeft daarmee een inkijk in de Spaanse geschiedenis. Het verhaal is opgebouwd uit tien delen. Elk eerste hoofdstuk van een deel begint met een initiaal. De twee auteurs hanteren een directe en levendige schrijfstijl. De karakters zijn echter zonder uitzondering goed of slecht en worden niet uitgediept. Het avontuur staat centraal, maar het verhaal is soms wat voorspelbaar en niet vrij van toevalligheden. Ronduit ongeloofwaardig wordt het als de meereizende ezel telkens uiterst menselijk op de diverse gebeurtenissen reageert. Met paginagrote 'ingelijste' illustraties. Voorin een uitgebreide, wat moeilijk leesbare kaart van Spanje. Fraaie, verzorgde uitgave, met wat kleine druk. Vanaf ca. 12 jaar.
Lieve Raymaekers
ua/an/22 j
Santiago de Compostella in de 16e eeuw. De wees Rafael heeft er genoeg van pelgrims te moeten bestelen in de herberg van zijn oom en vlucht. Hij botst al snel op Pablo, die ervan droomt zilversmid te worden in “el nuevo mundo”, de nieuwe wereld. Het tweetal krijgt versterking van Mateo, een marktkramer in verzen. En later breidt het gezelschap uit met de zigeuner Niello en met Estella, op de vlucht voor degenen die van haar een kloosterzuster willen maken. Dit bonte gezelschap trekt heel Spanje door met de bedoeling in te schepen in Sevilla. Elk van hen heeft zijn achtergrond, zijn geheim, zijn reden om deze barre tocht te maken. De onderlinge relaties groeien, de band wordt ijzersterk. Met z’n allen scharen ze zich aan de zijde van de Rode Leeuw, een volksheld die een gevaarlijke strijd voert tegen de Inquisitie. Deze roman is het resultaat van een unieke samenwerking tussen twee auteurs, die elkaar leerden kennen op een schrijverscursus, en op een treinreis het plan opvatten samen een boek te schrijven. Ze hebben hun tekst samen geweven, zo omschrijven ze het zelf. In de loop van het proces hebben ze ook samen de 1200 km afgelegd die de kinderen in het boek afleggen, zij het niet te voet. Op die reis checkten ze minutieus elke plek die in het boek een rol speelt, en namen ze foto’s als briefing voor de illustrator, om zo elk detail volledige geloofwaardigheid te geven. Het resultaat is een boeiende roman, die – weliswaar geoefende - lezers een hoop leesplezier zal bezorgen. De gebeurtenissen zijn spannend, de figuren intrigerend, de achtergrond boeiend. De gedachte aan 'Kruistocht in spijkerbroek' kan niet anders dan opduiken, maar tegelijk is het verhaal ook heel anders. Enige minpunten zijn dat het verhaal wel eens vaart verliest omdat er net iets te vaak wordt stilgestaan bij de gevoelens van verliefdheid van Pablo, of bij de wijziging van zijn toekomstplan. Ik betwijfel ook of veel elfjarigen de moeite gaan nemen de Spaanse zestiende-eeuwse coplas, in een vertaling uit de vroege twintigste eeuw, echt te lezen. De illustraties zijn schitterend qua landschappen en stadsgezichten, in de lijn van de miniaturen, maar de figuurtjes erin missen karakter. Ook jammer dat de oude kaart niet leesbaar genoeg is om het traject te kunnen volgen voor wie nog geen idee heeft waar steden als Santiago, Cordoba en Sevilla liggen. Maar dit zijn details die je niet mogen tegenhouden op te gaan in deze wonderlijke reis.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.