Dingen die ik leerde van het vallen
Claire Nelson
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Meulenhoff, cop. 2009 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : Duitsland 945.3 |
31/12/2010
Kort voor hij in 1943 in de Berlijnse gevangenis van Plötzensee zou worden opgeknoopt, schreef Harro Schulze-Boysen ? de leider van een verzetsgroep die door de Gestapo "die Rote Kapelle" (het Rode Orkest) werd genoemd ? een gedicht, waaruit de Amerikaanse journaliste en toneelschrijfster Anne Nelson de volgende regels citeert: "Al moeten we sterven. / Toch weten we: het zaad / komt weer op. Ook al rollen er koppen, / de geest heerst toch over de staat. / Deel met mij het geloof dat alles op zijn tijd tot rijping komt." De regels schetsen de geestesgesteldheid van de Lufwaffe-officier Schulze-Boysen, die al vroeg in opstand kwam tegen het nazisme. Hij en zijn medestrijders voerden actie door het verspreiden van pamfletten en sluikbladen en door belangrijke inlichtingen door te geven aan de geallieerden. Helaas waren de Britten en Amerikanen afwijzend. Eigenlijk wensten zij geen contacten, zeker niet met de hogere kringen van economie en Wehrmacht waar Schulze-Boysen uit voortkwam. Stalin maakte wél gebruik van de inlichtingen, maar had weinig consideratie met degenen die hem die informatie op gevaar van hun leven verschaften.
Vanzelfsprekend maakten communisten en sympathiserenden deel uit van het verzet. Zij behoorden immers samen met sociaaldemocraten en vakbondsleiders tot de vervolgden van het eerste uur, nadat Hitler in 1933 aan de macht kwam. Maar uiteindelijk dreigde het concentratiekamp en steeds vaker de doodstraf voor allen die zich niet wilden schikken.
Wie wierp zich in Berlijn even idealistisch en roekeloos als Harro Schulze-Boysen in de strijd? Anne Nelson vermeldt: "joodse onderduikers, lutheranen, katholieken, communisten, socialisten, conservatieven en kunstenaars zonder politieke belangen". Verder waren er ook steeds meer militairen die net als Schulze-Boysen trachtten een einde te maken aan een almaar wreder regime, wat meteen het einde zou betekenen van de oorlog. Wie op verzet werd betrapt, zelfs al bleef het bij het plakken van stickers, werd zwaar gestraft. En als er al eens genadige rechters waren, stonden Göring en Hitler paraat om de scherprechters aan het werk zetten. Voor de oorlog waren er nog vluchtwegen, maar bij het uitbreken zaten de verzetsstrijders in de val. Weinigen ontkwamen. Het einde van de oorlog betekende bovendien nog niet het einde van de ellende. De stalinistische apparatsjiks wilden onterecht de eer voor het verzet voor zich alleen opeisen en bejegenden de ware verzetshelden met groeiende achterdocht. In West-Duitsland voltrok zich een nog navranter evolutie. De overlevenden en de weduwen en wezen van de opgehangen en onthoofde verzetsstrijders en -strijdsters stonden daar immers vernederingen en onrecht te wachten. In de Bondsrepubliek bleven bv. ambtenaren met een bruin verleden in functie. Daar bestonden praktische redenen voor, en niet iedereen was een beulsknecht geweest. Anne Nelson vermeldt in verband met de vernietiging van de Berlijnse Schulze-Boysengroep meer bepaald een gewezen aanklager van het nazistische gerecht, Manfred Roeder, die zich in de gunst van de Amerikaanse militaire inlichtingendienst had gewerkt en die ervoor zorgde dat de nabestaanden van verzetslieden die hij de dood had ingejaagd werden geschaduwd als gevaarlijke "sovjet-agenten". Bovendien handhaafde het West-Duitse rechtssysteem de veroordeling van Duitsers die voor verzetsactiviteiten waren geëxecuteerd.
Dat alles vormt maar een deel van wat dit boek te bieden heeft. Anne Nelson heeft haar historisch speurwerk grondig verricht, en haar relaas over het onrecht dat "die Rote Kapelle" is aangedaan, is schrijnende lectuur. [Robert Schoeters]
E. Westerhuis
Het Duitse verzet in de Tweede Wereldoorlog is over het algemeen een onderbelicht onderwerp in de geschiedschrijving. In 1969 publiceerde Gilles Perrault zijn adembenemende, gelijknamige verhaal ‘Het rode orkest’ (vert. 1983), over een kleine verzetsorganisatie in nazi-Duitsland, die tevens spioneerde voor de Sovjet-Unie. Kort daarna verscheen de gelijknamige gedramatiseerde televisieserie. Het was de eerste maal dat het grote publiek kennisnam van het Duitse verzet, de militaire aanslagen op Hitler daargelaten. De Amerikaanse journaliste en toneelschrijfster Anne Nelson beschrijft in haar boek niet alleen de fascinerende gebeurtenissen rond deze verzetsgroep, maar ook de levensgeschiedenis van twee van hen, Greta Kuckhoff en de Amerikaanse Mildred Fish-Harnack. Beiden hadden voor de oorlog gestudeerd aan de universiteit van Wisconsin in Amerika. Na het oprollen van de verzetsgroep in 1943 wist Greta Kuckhoff de oorlog te overleven en bouwde na de ondergang van het fascistische Duitsland een nieuw leven op in de communistische DDR. Mildred Fish-Harnack staat bekend als ‘de enige Amerikaanse vrouw die door Hitler werd terechtgesteld’. Dit uitstekend geschreven verhaal leest als de beste avonturenroman. Geen illustraties. Met register, bibliografie en 35 pagina's met voetnoten.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.