Mortal engines
Philip Reeve
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Facet, 2008 |
VERDIEPING 2 : BABILLE : TAAL EN VERHAAL : VERHALEN : REEV |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Facet, 2008 |
JEUGD : VERHALEN BLAUW (12-14 J.) : REEV |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Facet, 2008 |
MAGAZIJN : SCHOOLCOLLECTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : REEV |
31/12/2008
De wereldvermaarde Arthurlegendes werden al ontelbare keren herschreven en lijken maar niet aan populariteit te verliezen. Het was een kwestie van tijd voor er ook in de jeugdliteratuur een zoveelste bewerking van de legendes zou verschijnen. In het grote aanbod Arthurverhalen dat de laatste decennia in Vlaanderen en Nederland (her)uitgegeven werd, is Arthur ontmaskerd van Philip Reeve echter een zeer welkom buitenbeentje.
In tegenstelling tot de meeste eerder gepubliceerde bewerkingen voor de jeugd, vermijdt Reeve heel bewust de voor de handliggende fantasykeuze. Bovendien voert hij een nogal onconventioneel hoofdpersonage op. Zijn vertelster is een meisje, dat door zijn ingenieuze plotwendingen dichter bij Myrddin (Merlijn) en Arthur staat dan wie dan ook. In deze historische avonturenroman gaat Reeve, samen met de lezer, op zoek naar de realiteit achter de legendes. Die werkelijkheid beschrijft hij zo levendig dat zelfs de buitengewoonste magie haar niet kan overtreffen.
Zoals Reeve zelf beweert in een interview met 'The Daily Telegraph', werd de middeleeuwse fantasiewereld van Arthur al zo vaak beschreven dat alleen een "historische" bewerking nog werkelijk iets kon toevoegen aan dat omvangrijke oeuvre. Binnen de jeugdliteratuur lijken bewerkers van de Arturlegendes vooral aan de hand van tijdreizen en parallelle werelden een nieuwe wending aan de verhalen te willen geven. Zo komen in zowel de Arthurtrilogie (De Leeswelp 2007, p. 106) van de Britse auteur Kevin Crossley-Holland, die daarmee de legendes nieuw leven ingeblazen heeft, als in De thuiskomst van de Vlaamse Luc Descamps (De Leeswelp 2003, p. 167), de hoofdpersonages via een magische steen terecht in het mythische universum van koning Arthur. En ook in Michael Morpurgo's Het magische zwaard (De Leeswelp 2003, p. 203) en Wilma Verweijs Westervenster (Querido, 2002) reizen jongeren van nu via magische achterpoortjes terug in de tijd. In die mysterieuze werelden is het verschil tussen goed en kwaad meestal zwart-wit en behoren Arthur en zijn ridders steevast tot de 'goeien'.
Reeve schotelt de lezer een genuanceerder beeld voor. De bekende legendes waarin Arthur geroemd wordt voor zijn moed, reuzen te slim af is en waarin hij de wettige koning van Engeland blijkt te zijn omdat hij een zwaard uit een steen weet te trekken, zijn echter niet volledig verdwenen uit zijn roman. Ze zijn de verhalen die Myrddin opdist om Arthur, een onbehouwen vechtersbaas, te laten doorgaan voor Koning Arthur, Artorius Magnus, beschermer van Brittannië tegen de Saksen. In werkelijkheid is de "Koning die Was en Zal Zijn" niet meer dan een egocentrische aanvoerder van een leger plunderaars die over lijken gaat. In dit plaatje is Myrddin "de dokter die verhalen verzint om Arthurs reputatie gezond te houden". De bard is geen tovenaar maar kan door zijn praktischeingesteldheid en zijn inzicht in wat het volk wil, dat volk wel betoveren met woorden.
Hoewel de 21e eeuw geen plaats krijgt in Arthur ontmaskerd, houdt de auteur onze hedendaagse maatschappij wel een spiegel voor. Zonder in de val te trappen van een te ver doorgedreven actualisering, toont hij ons hoe mensen van alle tijden nood hebben aan verhalen. "Wat Arthur ook deed, Myrddin wist er zo'n logisch en helder verhaal van te maken dat iedereen het wilde horen en het in zijn hart bewaarde, om het af en toe tevoorschijn te halen, het op te poetsen en te laten glanzen en het door te geven aan zijn vrienden en kinderen." Mensen willen geloven in mythes omdat ze hen hoop geven. Zelfs Arthur wordt door Myrddins trucs om de tuin geleid. Wanneer de vechtersbaas behoefte heeft aan een goddelijk teken, laat de verhalenbedenker een meisje opdraven als de meervrouwe die Arthur in de verhullende nevel het zwaard Caliburn aanreikt.
Myrddin vond het weesmeisje Gwyna toen ze gevlucht was uit haar brandende dorp en nam haar onder zijn hoede. Door middel van Gwyn(a) zorgt Reeve voor een uniek vertelperspectief. Het meisje wordt door Myrddin aanvankelijk vermomd als jongen, zodat ze ongestoord deel kan uitmaken van Arthurs leger. Later, wanneer ze volwassen wordt en een veilig onderkomen nodig heeft aan het hof van Arthurs vrouw Gwenhwyfar, wordt ze opnieuw Gwyna, een meisje waar geen enkele jongen naar omkijkt. Bovendien ontmoet Gwyna een jongen, Peredur, die door zijn moeder opgevoed is als meisje, zodat hij niet naar het slagveld zou moeten, maar die uiteindelijk toch de mannelijke rol wil vervullen die de maatschappij hem oplegt. Op die manier wordt het boek een onconventionele bildungsroman over de volwassenwording van zowel een jongensachtig meisje als van een meisjesachtige jongen. En ook hier vermijdt Reeve een overdreven actualisering. Gwyna's moeilijke transformatie van robbedoes naar jonge vrouw die worstelt met haar vruchtbare lichaam, zal voor vele jonge meisjes herkenbaar zijn. Maar haar problemen blijven in grote mate gekleurd door haar tijd. Want voor haar betekent dat vrouw-worden vooral het einde van haar avonturen: "Vrouwen beleven die niet. Die hebben alleen het verdriet als de avonturen van hun mannen verkeerd aflopen." Peredur voelt zich als gevoelige jongen dan weer nooit helemaal thuis bij Arthurs gewelddadige strijdtroepen.
Gwyna's constatering dat vrouwen geen avonturen beleven, verklaart waarom bewerkers van Arthurverhalen voor de jeugd vooral jongens een hoofdrol geven. Terwijl auteurs als Crossley-Holland en Descamp zich bv. lieten inspireren door Arthurs jeugd, vormde de jeugd van Merlijn de aanzet tot jeugdboeken zoals Merlijn (Lannoo, 2005) van Agave Kruijsen en Ik ben Merlijn (De Leeswelp 2003, p. 163) van Jane Yolen. Gwyna beleeft die avonturen wél omdat ze in verschillende opzichten de plaats inneemt van de jonge Arthur. Ze wordt door Myrddin ingewijd in zijn geheimen en de oude bard tracht haar van het slagveld weg te houden, net zoals de tovenaar dat doet in de Arthurverhalen van o.a. T.H. White (later bewerkt door Disney). Maar eigenwijs als ze is, laat Gwyna zich natuurlijk niet zomaar commanderen.
In dit verhaal waarin alles draait rond 'doen alsof' is het niet verrassend dat genderrollen een belangrijke rol spelen. Omdat Gwyna van zowel het leven aan de haard als het leven op het slagveld kan proeven, slaagt Reeve erin een mooi beeld te scheppen van de vaak tragische kloof tussen mannen en vrouwen in de 6e-eeuwse maatschappij. Beide seksen zijn verplicht de rol te spelen die de maatschappij hen oplegt. Reeve toont hoe die strikte genderpatronen o.a. de oorzaak zijn van Gwenhwyfars overspel. Traditioneel begint de mooie Genevieve uit eenzaamheid een liefdesrelatie met Lancelot. In Reeves verhaal krijgt de plot een andere wending. Arthur houdt niet van "de oude reiger", zoals zijn manschappen haar noemen, de bleke vrouw met wie hij een verstandshuwelijk is aangegaan, maar heeft ook nooit de kans gehad om haar echt te leren kennen omdat hij zich nu eenmaal niet kan en wil bezighouden met 'vrouwenzaken'. En dus zoekt Gwenhwyfar warmte in de armen van de kreupele Bedwyr die als 'man' (lees: strijder) geen enkel nut meer heeft.
Gwyna "was steeds met jongens omgegaan en [...] wist hoe mannen werkelijk over vrouwen dachten, en dat had weinig met liefde te maken." Ze heeft aanvankelijk dan ook een nogal stereotiep beeld van de liefde. Maar dan ziet ze als meisje glimpen van de tederheid van mannen die ze als jongen nooit gezien had, zelfs bij de brute Arthur: "Ik vroeg me af of ze allemaal zo waren als ze hun wapenuitrusting en hun trotse houding hadden afgelegd.". Bij Peredur vindt ze uiteindelijk de genegenheid die ze zoekt. En ondanks alles kunnen de twee buitenbeentjes bij elkaar toch gewoon zichzelf zijn.
Reeve ontmaskert in deze meeslepende roman niet alleen Arthur; hij zet zowat alle personages in hun blootje. Zonder enige moraliserende ondertoon, toont hij de lezer hoe alleen diegenen die trouw blijven aan zichzelf, het geluk vinden. Ontdaan van zijn romantische omhulsel en zonder de pretentie historisch accuraat te zijn, laat dit Arthurverhaal ons de vraag stellen die we zouden moeten stellen bij elke mythe waarin we zonder aarzeling geloven: mag de waarheid geweld aangedaan worden zolang het doel de middelen heiligt?
[Lien Fret]
W. van der Pennen-Schleicher
Gwyna, ongeveer tien jaar oud, komt in dienst van de bard en verhalenverteller Myrddin, die raadgever is van Arthur. Als jongen verkleed helpt ze hem Arthurs roem te verspreiden. Myrddin neemt het daarbij met de waarheid niet zo nauw. Anders dan in de vele andere Arthur-verhalen is de Arthur in dit verhaal leider van een bende woestelingen; van een hofhouding met koene ridders is hier geen sprake. Wel komen bekende personages uit de Arthur-legenden voor. Gwyna is de hoofdpersoon die, afwisselend gekleed als meisje en als jongen, ooggetuige is van Arthurs daden. Haar ontwikkeling staat centraal in dit goed uitgewerkte, spannende verhaal. De succesvolle Engelse illustrator (1966) schrijft sinds 2001 ook met succes jeugdromans en romans voor volwassenen. Dit is een heel andere, maar zeker niet minder boeiende uitwerking van de Arthur-legende, gevat in beeldende taal, waarin de kracht van het verhalen vertellen wordt benadrukt. De auteur ontving er in 2008 de prestigieuze Carnegie Medal voor. Vanaf ca. 12 jaar.
Veerle Uyttersprot
ua/an/22 j
Hij leek minder op een god dan ik had verwacht. Een stevige, grofgebouwde man met een dikke nek en een vlezig gezicht. Zijn kortgeschoren zwarte haar werd aan de voorkant dunner en zijn schedel glansde van het zweet in het licht van het vuur. Zijn ogen waren klein en donker, diepgelegen en met een slaperige blik, maar ze konden plotseling sluw en alert worden, of jongensachtig twinkelen van plezier. Ik vermoedde dat ze gemakkelijk konden vernauwen van woede. (p. 33) Aan het woord is Gwyna, een meisje van een jaar of tien en ze heeft het hier over de befaamde koning Arthur in wiens gevolg ze een tijdlang meetrekt. Philip Reeve geeft in ‘Arthur ontmaskerd’ een eigenzinnige visie op de Arthurstof en laat op overtuigende manier zien dat de waarheid over de ‘koning voor eens en altijd’ nog lang niet achterhaald is en dat dit wellicht ook nooit zal gebeuren. De roman is opgevat als een ik-verhaal waarin Gwyna vertelt hoe ze bij de verhalenverteller Myrddin (dat is de Welshe variant van Merlijn) in dienst komt en op welke manier ze wordt geïntroduceerd in de ruige wereld van Arthur, de aanvoerder van een troep onbehouwen vechtersbazen. Ze komt terecht in een macho-milieu vol opportunisme, machtsmisbruik en bedrog. De Arthur waarmee Gwyna de lezer laat kennismaken, is niet de dappere Brits-Keltische krijger die erin slaagt om de opmars van de Angelsaksische invallers een hele tijd tegen te houden nadat de Romeinen zich hebben teruggetrokken uit Brittannië. En hij is al helemaal niet de hoofse vorst, omringd door de ridders van de Ronde Tafel zoals hij in de middeleeuwse ridderromans gestalte heeft gekregen. Via Myrddin maakt Gwyna kennis met de macht van het woord; ze ziet hoe haar meester door zijn verhalen als het ware de hele mythevorming rond Arthur laat ontstaan en kanaliseert. Keer op keer merkt ze hoe gemakkelijk mensen zich een rad voor de ogen laten draaien. Met hetzelfde gemak waarmee Myrddin Arthur kan laten doorgaan voor een leider met haast goddelijke krachten, slaagt hij erin om iedereen te laten geloven dat Gwyna een jongen is, waardoor ze als knechtje van de bard ongehinderd kan meereizen in Arthurs gezelschap. Doordat Gwyna de hele tijd aan het woord is en haar wedervaren levendig vertelt, switchend van de onvoltooid tegenwoordige tijd naar de verleden tijd, wordt het orale karakter van het verhaal versterkt. De lezer krijgt als het ware het gevoel dat hij zelf naar een verhalenverteller aan het luisteren is. Hier en daar overschrijdt de vertelinstantie wel zijn/haar bevoegdheid; af en toe brengt Gwyna immers verslag uit over dingen die ze onmogelijk kan weten. Auteur Philip Reeve maakt van verschillende verhalentradities gebruik om zo een eigen interpretatie aan de Arthurstof te geven: Cei die in de middeleeuwse ridderromans de rol van de nijdige spotter toebedeeld krijgt, is in deze roman een nobele figuur, wat veel dichter aanleunt tegen de vroege Welshe Arthurtraditie. De vrouwe van het meer die Arthur op spectaculaire manier zijn magische zwaard Excalibur schenkt en dat bij zijn dood ook terugneemt (bekend vanuit ondermeer Mallory’s Morte d’Arthur) krijgt hier eveneens een plaats, maar wordt ontdaan van alle mysterie en magie. Ook het verhaal van Peredur (Perceval in de Oud-Franse traditie) wordt opgenomen en er is zelfs een graal te bekennen, maar alle bekende motieven worden steeds vanuit een heel aparte invalshoek bekeken. Centraal staat de idee dat helden maakbaar zijn en dat heel veel van de Arthurtraditie het resultaat is van steeds doorgegeven verhalen, die tijdens de overlevering almaar aangedikt worden en een heel eigen leven gaan leiden. Strikt genomen is dat inderdaad het wezen van de Arthurstof. De versie van Philip Reeve is bijgevolg niet minder geloofwaardig dan de Arthurromans die Chrétien de Troyes in de twaalfde eeuw schreef. De Engelse titel van het boek ‘Here lies Arthur’ geeft veel beter dan de vertaling ‘Arthur ontmaskerd’ de essentie van deze boodschap weer. De letterlijke vertaling verwijst naar Arthurs (mogelijke) begraafplaats in Glastonbury: ‘Hier ligt Arthur’. Maar de zin betekent evengoed: ‘Hier liegt Arthur’. Ook deze roman is een zoveelste versie van een nog steeds groeiende en levendige legende over een schimmige, al dan niet historische figuur uit een al even wazige historische periode.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.