De donkere kamer van Damokles
Willem Frederik Hermans
Willem Frederik Hermans (Auteur), Gerard Reve (Auteur), Nop Maas (Samensteller), Willem Otterspeer (Samensteller)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
De Bezige Bij, 2008 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 6136 |
31/12/2008
Willem Frederik Hermans' familie en Gerard Reves levenspartner Joop Schafthuizen gaven vorig jaar aan uitgeverij De Bezige Bij het groene licht voor de publicatie van de correspondentie die de twee reuzen van de 20e-eeuwse Nederlandse literatuur zo'n veertig jaar met elkaar voerden. Waarvoor onze dank. In Verscheur deze brief! Ik vertel veel te veel zijn zowat honderddertig brieven gebundeld, variërend van paginalange epistels tot beknopte briefkaartformules, die een aardig beeld schetsen van de manier waarop de twee meesters zich persoonlijk en literair tot elkaar verhielden. Hun briefwisseling begint in 1947. Hermans was toen zesentwintig en redacteur van 'Criterium. Algemeen Cultureel Dagblad, dat net het laatste hoofdstuk van Reves De avonden had gepubliceerd. In de eerste brief feliciteert de jonge redacteur zijn "kunstbroeder" ? een aanspreektitel waarmee Reve vanaf 1968 steevast zijn brieven opende, toen de twee al een klein decennium met elkaar waren gebrouilleerd ? met zijn "buitengewoon eentonige" boek waarmee hij zich echter geen "ogenblik [had] verveeld". Hermans was niet blind voor het eigenzinnige talent van zijn "waarde vriend" in spe en trok in een recensie zelfs parallellen met Joyce's A portrait of the artist as a young man.
Hun wederzijdse respect voor elkaars schrijverij zal, samen met hun gemeenschappelijke aversie van het naoorlogse literaire milieu in Nederland, het cement vormen waarop hun twaalf jaar durende vriendschap was gebouwd. Niet aan iedereen schreef Hermans lofuitingen als "Je werkelijk volmaakte verteltechniek, de scherpte waarmee je alles neerzet. [...] Niet bij wijze van troostprijs wil ik daarover nog zeggen, dat de dialogen meesterlijk zijn." Verder komen we te weten dat Hermans Reve het enige literaire talent van Nederland vond. Uit de scherpste pen van het toenmalige Nederland waren dit geen gratuite vleierijen, maar oprechte uitingen van appreciatie. Hermans was nu eenmaal geen man die zich makkelijk liet charmeren. Ook in het tekeer gaan tegen de bekrompen intellectuele amechtigheid van het poldervolk waren de twee aanvankelijk spitsbroeders. Wanneer Hermans door critici als Rudy Kousbroek en H.A. Gomperts fascistische ideeën werd aangesmeerd, sprong Reve voor zijn vriend in de bres en schreef een brief aan P.J. Koets, hoofdredacteur van 'Het Parool', het tijdschrift waarin de aantijgingen waren gepubliceerd. Hij eiste een rechtzetting. Ook werden beiden niet weinig onpasselijk van de bekrompen drang tot politieke correctheid en de geaffecteerde, hypocriete neiging om aan de juiste kant van de ideologische lijn te staan. Deze kleingeestigheid verstikte volgens hen de Nederlandse geest en zijn bellettrie.
Hun standpunten en visies kwamen echter steeds verder uit elkaar te liggen. Van meet af aan was het duidelijk dat de twee eigendunkelijke karakters vroeg of laat met elkaar in botsing moesten komen. De rabiaat atheïstische Hermans had steeds meer moeite met Reves schurken tegen het katholicisme. Ook de oorspronkelijke meester-leerling verhouding ondergaat tijdens hun correspondentie een opmerkelijke verandering. Al is er dan geen sprake van een volledige inversie ? een persoonlijkheid als die van Hermans laat zich niet zo snel in de rol van ondergeschikte manoeuvreren ? toch kan men al vlug een zekere nivellering ontdekken die zal uitmonden in een onvermijdelijke breuk. De onverzettelijke, lichtgeraakte, cynische en vriendenloze Hermans wordt gaandeweg een makkelijk slachtoffer voor de dodelijke ironie van de immer schertsende Reve. Zo besluit deze laatste op een gegeven moment in het Engels te gaan schrijven omdat hij niets meer met de Nederlandse letteren wil te maken hebben. Hermans is sceptisch over dit besluit. En terecht. Als men het schabouwelijke niveau van Reves Engels leest, kan men niet anders dan een plaatsvervangende schaamte voelen voor de man die de Nederlandse taal tot zelden geëvenaarde hoogte heeft getild. Enkele voorbeelden: "Dear Willem Frederik, I was very glad with your letter.", "My mother, too, was glad with the news.", en meer van deze povere constructies, rechtstreeks vertaald uit het Nederlands. Toch zal hij meer dan twee jaren zijn correspondentie hardnekkig en ondanks de ergernis van Hermans, volhouden. Als een soort pesterige koppigheid.
Wij als lezer kunnen enkel dankbaar zijn getuige te mogen zijn van deze literaire en persoonlijk machtsstrijd tussen de twee titanen. [Peter Meys]
Jan van Bergen en Henegouwen
Na de voorpublicatie uit deze correspondentie in het eerste nummer van Hollands Diep werd met spanning uitgekeken naar deze uitgave, die om verschillende redenen uniek is. Beide schrijvers stonden aan het begin van een imposante literaire loopbaan. De vriendschap (hoe hecht die was, blijkt uit de vaak hartelijke toon en uit het feit dat Reve optreedt als paranimf bij Hermans' promotie) ontstaat in 1947, na publicatie van een hoofdstuk uit 'De avonden' in het Criterium waarvan Hermans redactielid is, en eindigt abrupt in 1959 nadat Reve Hermans vraagt om bijdrage aan Tirade. Daarna doet Reve een aantal vergeefse pogingen tot verzoening. Hun beider wereldbeeld, literaire ideeën en persoonlijkheid blijken te uiteenlopend. Deze correspondentie geeft het beeld van twee zeer ambitieuze schrijvers die een plaats in het Nederlandse literaire leven trachten te verwerven. Wie afgaat op hun reputatie van nu, verbaast zich over de moeite die dat heeft gekost. Een groot aantal brieven van Reve is in het Engels. Een unieke uitgave, prachtig bezorgd door de biografen Maas (Reve) en Otterspeer (Hermans). Kleine druk. Met register.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.