Tussen drie plagen
Jaan Kross
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Prometheus, 2008 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : KROS |
31/12/2008
De Estse schrijver Jean Kross, overleden in december 2007, was zonder meer de beste auteur van zijn land. Hij is het meest vertaald, werd overladen met eredoctoraten en internationale prijzen, en herhaaldelijk genomineerd voor de Nobelprijs. Zijn leven en zijn boeken zijn merkwaardig. Hij werd geboren in Tallinn in 1920, toen Estland pas twee jaar onafhankelijk was. Hij studeerde rechten en was pas aan een academische carrière begonnen toen de Russen zijn land binnenvielen, om er meteen de rode terreur in te voeren en tienduizend intellectuelen op de trein naar Siberië te zetten. Kross dook onder en werd in 1941 'bevrijd' door de Duitse inval. De Duitse bezetting duurde drieënhalf jaar: de Joden werden meteen uitgemoord en Kross zelf werd tegen het einde van de bezetting opgepakt wegens verzetsactiviteiten. Hij zat net vijf maanden in de gevangenis toen hij opnieuw door de Russen 'bevrijd' werd, terwijl duizenden Esten in bootjes de Baltische golf overvluchtten naar Zweden. Kross hervatte zijn leeropdracht aan de universiteit, maar werd in 1946 door de KGB opgepakt als bourgeoisrecidivist. De volgende acht jaar (!) verdween hij met 150.000 landgenoten in de kampen van de Goelag, waar hij zelfs een tijdje in een koolmijn in het geduchte Vorkoetakamp slaafde. Hij kwam vrij in 1954, tijdens de dooi onder Chroejstsjov. Na al die ellende was hij wonderlijk genoeg een ongebroken man en eens terug in Estland begon hij poëzie te schrijven en te vertalen. Hij kon weliswaar genieten van de status die de Estische schrijversbond hem bood, maar besefte ook dat hij in de gaten gehouden werd. Zo ontstond bij hem de idee historische romans te gaan schrijven, die hem de gelegenheid boden om via de beschrijving van historische feiten de toestanden van zijn eigen tijd subtiel te hekelen. Hij deed het met een buitengewoon succes, en er verschenen 16 romans, die altijd tegen de limieten van het compromis geschreven zijn. Het zijn volumineuze romans in de traditie van Tolstoj en Thomas Mann, die tot in de details een verleden oproepen waarin de parallellen met het heden duidelijk zijn en die daardoor de tegenstelling vrijheid-verknechting op beklemmende wijze onderstrepen. Kross was zelf verbaasd dat ze door de censuur glipten. De Russische censor werd misleid door het cultuurverschil met Estland.
Drie van deze boeken werden in het Nederlands vertaald: De gek van de tsaar (Ooievaar, 1997), Het vertrek van Professor Martens (Prometheus, 1993) en De kring van Mesmer (De Leeswolf 2001, p. 28). Ze worden voor het ogenbik herdrukt naar aanleiding van deze vertaling van Luchtfietsen, de laatste grote historische roman van Kross, waarin het beeld opgeroepen wordt van Estland onder Duitse en Russische bezetting en van de rijping van de jonge intellectuelen in die tijd. Kross kiest inhoudelijk en vormelijk voor de dialoog tussen twee studiegenoten. De verteller, die zich Jaan Sirkel noemt, schrijft zijn herinneringen neer aan de gesprekken met zijn iets oudere vriend Ullo Paerand en put daarbij ook gretig uit zijn notities. Na een moeilijke jeugd waarin zijn vader hem al vroeg verlaten heeft, weet Paerand zich middels een ijzeren zelfdiscipline op te werken tot naaste medewerker van de Estse president. Paerand is een nuchtere held, die na de tweede inval van de Russen bewust besluit in zijn land te blijven en het zonder pathos te dienen. Hij zal tot aan zijn dood in een bescheiden kofferfabriek werken, de schutkleur van het proletariaat aannemen, poëzie schrijven, "luchtfietsen". Het resultaat is een heroïsch verhaal, dat een knap uitgewerkt tijdsbeeld biedt van een gefnuikte generatie. Alleen al de beknopte lijst van historische personages leest als een martyrologium van Estland. [Jos Van Damme]
A.M. van der Hoeven
Via de beschrijving van het leven van de begaafde Ullo Paerand, wiens familie eerst verarmt en dan uiteenvalt, schetst Kross een indringend beeld van de geschiedenis van Estland als onafhankelijke republiek, als een door de Sovjet-Unie en Duitsland bezet land tijdens de Tweede Wereldoorlog en daarna als deel van de Sovjet-Unie, maar ook een psychologisch portret van een mens die zichzelf trouw blijft in zeer wisselende en onzekere omstandigheden. Kross (1920-2007) is een van de belangrijkste moderne Estische auteurs van wie verscheidene romans in het Nederlands zijn vertaald. De vermenging van historische met persoonlijke ontwikkelingen geeft zijn romans extra diepte, terwijl de dramatiek van de gebeurtenissen een goed tegenwicht vindt in de sobere verteltoon. Voor lezers van literatuur en in het Balticum geïnteresseerden. Kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.