Lenin in de trein : de reis naar de revolutie
Catherine Merridale
Catherine Merridale (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Manteau, 2007 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : GESCHIEDENIS : 928.2 MERR |
31/12/2007
Ivan is de populaire naam voor een Sovjetinfanterist, zoals Tommy dat was voor de Britten. Het leger van de Sovjet-Unie dat in 1941 werd klaargestoomd en ingezet na de Duitse inval, bestond hoofdzakelijk uit grondtroepen. De getallen alleen al spreken tot de verbeelding. In juni 1941 stonden ongeveer zes miljoen Duitse en Russische soldaten tegenover elkaar aan een front dat meer dan 1.600 kilometer lang was. Verder naar het oosten hielden de Sovjets nog meer dan twee miljoen manschappen achter de hand. In de twee daaropvolgende jaren werd de strijd nog opgevoerd, wat leidde tot diverse hevige veldslagen. In 1943 oversteeg het aantal mannen en vrouwen aan het oostfront de 11 miljoen. De verliezen waren naargelang. In december 1941, na nauwelijks een half jaar strijd, had het Rode Leger al 4,5 miljoen man verloren. Het bloedbad tartte alle verbeelding en ooggetuigen spreken van landschappen van verschroeid staal en as. Het Rode Leger werd in de loop van deze oorlog tot tweemaal toe volledig vernietigd en vernieuwd. Overgave was uitgesloten. Het conflict was ideologisch en gericht op de vernietiging van een levenswijze. Een nederlaag zou het einde van de Sovjet-Unie betekenen, en Slaven en Joden zouden zonder genade worden uitgemoord.
Deze standvastigheid van zowel het leger als de burgerbevolking eiste een zware tol. De oorlog kostte aan meer dan 27 miljoen Russen het leven. Het merendeel hiervan waren burgers, slachtoffers van deportaties, ontbering en ziekte. Acht miljoen soldaten van het Rode Leger vonden de dood, wat meer is dan het totale aantal militairen aan zowel Duitse als geallieerde zijde gedurende de Eerste Wereldoorlog. Historici zijn het er over het algemeen over eens dat deze generatie van jonge mannen bijzonder was, en hebben respect voor de blijken van stoïcijnse lijdzaamheid en zelfopoffering die de Sovjet-Unie als geheel heeft betoond. Zelden werd naar een objectieve en materiële verklaring gezocht voor de overwinning van de Sovjets, en de gezaghebbende geschiedenis van de oorlog in Rusland berustte tot voor kort op de erkenning van vage patriottische begrippen als de Russische 'ziel' of 'vaderlandsliefde'.
Catherine Merridale, hoogleraar moderne geschiedenis aan de Londense universiteit, respecteert deze kwaliteiten, maar zoekt in dit uiterst boeiende en in een dynamische stijl geschreven historisch overzicht naar de ware oorlogsverhalen achter de mythen. Merridales versie wijkt dus af van de mythe van de Sovjetheld, waarbij de soldaat wordt voorgesteld als een ideale doorsneeburger: eenvoudig, gezond, sterk, vriendelijk, onzelfzuchtig en onbevreesd. Authentieke herinneringen aan dood en ellende werden tot voor het laatste decennium van vorige eeuw van overheidswege al te zeer getransformeerd tot een patriottische mythe van een staat die in wezen in ideologisch opzicht failliet was. Anno 2001, toen de schrijfster aan dit werk begon, ontstond er in Rusland een hernieuwde belangstelling naar de verhalen van nog levende getuigen, die voor het eerst mondjesmaat getuigden van de werkelijkheid achter de mythe.
Merridale kon dus voor het eerst uitgebreid gebruik maken van brieven en dagboeken uit archieven en privécollecties die tezamen een informeel archief van oorlogservaringen vormen. Meer dan tweehonderd persoonlijke getuigenissen van overlevenden en weduwen werden opgenomen in dit overzicht. De panoramische visie die zo ontstaat leidt meer dan eens tot een paradoxale situatie van de Sovjetsoldaat, die een van de meest ambitieuze dictaturen in de geschiedenis diende in de strijd tegen de racistische en fascistoïde dictatuur van het Derde Rijk. En er zijn in dit boek nog veel meer bijzonderheden te rapen. Hoewel Russische psychiaters tegen het eind van de 19e eeuw als eersten het fenomeen van het posttraumatische stresssyndroom ('shellshock') hebben beschreven, heeft dit ziektebeeld zich nauwelijks gemanifesteerd aan de Russische zijde van het oostfront. Mogelijk werd er geen rekening mee gehouden, maar Merridales verrassende conclusie is dat mogelijk totalitaire propaganda de soldaat beter beschermt tegen shellshock dan een democratie, waarin de soldaat met eigen belangen rekening houdt.
Ivans oorlog is een verhelderende brok actuele geschiedschrijving, waarin wordt gebroken met vooroordelen en voorgekauwde mythen. De zoektocht naar Jan Soldaat van het Rode Leger leidt de lezer via de oorlogscanon gevuld met dossiers en tabellen naar de indringende oorlogsverhalen van de laatste getuigen. [Staf Schoeters]
E. Westerhuis
Sinds het uiteenvallen van de voormalige Sovjet-Unie, hebben westerse historici beter toegang tot de immense archieven uit de tijd van de communistische overheersing en de donkere dagen van de Tweede Wereldoorlog. Catherine Merridale, hoogleraar moderne geschiedenis in Londen heeft van deze nieuwe vrijheid dankbaar gebruik van gemaakt en met dit boek een prestatie van formaat geleverd. Vanuit het oogpunt van de gewone sovjetsoldaat vertelt ze nauwgezet de geschiedenis van de strijd aan het Oostfront tijdens de Tweede Wereldoorlog. Een strijd, waarbij dertig miljoen mannen en vrouwen waren betrokken en waarbij uiteindelijk acht miljoen soldaten van het Rode Leger het leven lieten. Een fascinerend stuk geschiedschrijving aan de hand van brieven, dagboeken, militaire verslagen, documenten van de geheime diensten en ooggetuigenverslagen van honderden veteranen. Documenten die tot voor kort ontoegankelijk waren. Haar heldere beschrijvingen van de uitzichtloze situatie van de gewone burger en de onmenselijke strijd aan het Oostfront doet de lezer huiveren. Merridale's standaardwerk maakt tevens duidelijk dat de gruwelen van Stalins dictatuur tijdens de jaren dertig en veertig niet onder deden voor die van Hitler en Nazi-Duitsland. Met zwart-witfoto's, noten en register.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.