Spiritualiteit en abstractie in de kunst
Wassily Kandinsky (Auteur), Charles Wentinck (Vertaler)
Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt magazijn
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Uitgeleend
|
Vrij Geestesleven, 2006 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 700.6 KAND |
Besprekingen
31/12/2007
Kandinsky, de pionier van de abstracte schilderkunst, is tevens de auteur van een van de belangrijkste kunstenaarsgeschriften uit de 20e eeuw, Über das Geistige in der Kunst. Toen hij het in 1910 schreef, was hij ervan overtuigd aan het begin van een grote geestelijke wending te staan. Het materialisme van zijn tijd zou worden overwonnen. De kunstenaar was de ziener. Literatuur, muziek en kunst zouden de massa in hogere regionen brengen. Niet langer de uiterlijke natuur is bepalend voor het kunstwerk, maar de eigen picturale middelen van vorm en kleur, die vanuit een innerlijke noodzaak de zielsbeweging moeten weergeven. Hij zag de kleur als "een middel om directe invloed op de ziel te kunnen uitoefenen. De kleur is de toets, het oog de hamer en de ziel de piano met vele snaren. De kunstenaar is de hand welke door aanraking met deze of gene toets op doelbewuste wijze de menselijke ziel tot vibreren brengt". Vandaar dat Kandinsky ook veel verwacht van de wederzijdse bevruchting van de kunsten en hij geregeld parallellen trekt tussen de schilderkunst en de muziek. Het eerste, algemene deel van zijn beschouwing is bevlogen, maar gezwollen van toon en ongeremd elitair. Dat maakt het bij momenten gedateerd. Het tweede deel, dat gewijd is aan schilderkunst, is veel concreter en duurzamer. Hier zet Kandinsky zijn bevindingen over de fysieke en vooral psychische werking van de kleur uiteen. Hij gaat in op de verschillen tussen kleur en vorm, de wisselwerking tussen beide, de mate waarin de begrenzing van de vorm een materieel object tekent of een volkomen abstracte gedaante. "Alle middelen zijn heilig als zij innerlijk noodzakelijk zijn". Meesterlijk zijn de bladzijden over de eigenschappen van de kleur, de nuancering van warm en koud, licht en donker. Zo wijst hij bij geel en blauw op de horizontale beweging naar de toeschouwer toe (lichamelijk) resp. van de toeschouwer af (spiritueel), die is gekoppeld aan een excentrische resp. concentrische beweging. Wit karakteriseert hij als altijddurende weerstand, die desondanks vol mogelijkheden zit (geboorte). Zwart is weerstandsloze onbeweeglijkheid zonder mogelijkheden (dood). Hij diept de psychische werking uit van geel en rood, groen, blauw en violet en schrijft over de nieuwe mogelijkheden om kleuren te combineren. Zijn opvatting van harmonie toont hoezeer hij zich bewust was van de andere tijd die was begonnen. "Onze harmonie is er een van tegenstellingen en contradicties: een strijd van tonen, van verloren evenwicht, van gevallen 'beginselen', onverwachte trommelslagen, grote vragen en een schijnbaar doelloos streven". Hij voorvoelt dat nog maar weinig uren de kunst scheiden van de zuivere compositie, die zich losgemaakt heeft van de 'natuur'. Ook wat men traditioneel als lelijk verwierp, zal ? wanneer het aan een innerlijke, psychische noodzaak ontspringt ? schoon blijken.
De vertaling van Charles Wentinck dateert al van 1962 en droeg toen de wat beperkende titel Het abstracte in de kunst. Voor de nieuwe uitgave (eerste druk in 1987) heeft men het, op de titel en de weglating van Wentincks gedateerd genoemde voorwoord na, niet de moeite gevonden de tekst op te frissen. Erger is dat hij wordt ontsierd door talrijke, soms storende zetfouten. Dat de acht bijgevoegde reproducties van klassieke en moderne schilderijen een eeuw later nog steeds zwart-wit worden gereproduceerd, is onbegrijpelijk. Kandinsky's belangwekkende geschrift verdient na al die jaren meer dan zulke doorgedreven zuinigheid. [Erik de Smedt]
Redactie
Kandinsky (1866-1944) schreef dit beroemd en klassiek geworden essay in 1910; het verscheen in 1912. In 1962 verscheen in de reeks Aula-boekjes (nr. 91) de Nederlandse vertaling, van de hand van Charles Wentinck, onder de titel Het abstracte in de kunst. Diezelfde vertaling werd in 1987 opnieuw uitgegeven, zij het met een andere titel en met weglating van het uitvoerige en verhelderende voorwoord van de vertaler uit 1962. Is de nieuwe titel een verbetering? Das Geistige blijkt eigenlijk onvertaalbaar, ook al laat de tekst van Kandinsky overduidelijk begrijpen, wat hij met das Geistige bedoelt. Zijn essay bestaat uit twee hoofdstukken, n.l. Algemene opmerking (4 paragrafen) en Schilderkunst (eveneens 4 paragrafen). Vooral dat tweede gedeelte (over werking van de kleur, over de taal van vorm en kleur, over de theorie, en over het kunstwerk en de kunstenaar) is belangrijk en essentieel. Het boekje bevat ook de 8 reproducties om zijn Besluit te illustreren. Een must voor alle kunstbeschouwers.
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.