À bicyclette. Un tour en France
Joann Sfar
Joann Sfar (Scenarist), Christophe Blain (Illustrator), Lewis Trondheim (Scenarist)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
L, 2006 |
VOLWASSENEN : STRIPS : DONJ |
31/12/2007
De man die sneller stript dan zijn schaduw
Joann Sfar vormt samen met zijn collega's van de Association-stal zowat de meest vernieuwende en productiefste groep stripmakers van de laatste decennia. Talenten als Trondheim, David B., Guibert of Blain richtten een eigen studio op en overspoelden Frankrijk met massa's albums. Voor Sfar, nauwelijks 35, komt het totaal als tekenaar en schrijver, in tien jaar al op meer dan 50. Daar moesten zelfs in het Nederlandse taalgebied enkele vertalingen van komen.
Na zijn doorbraak met het komische De dochter van de professor (tekenaar Guibert), die verliefd is op een mummie, is Sfar in het Nederlandse taalgebied vooral bekend van de filosofische stripreeks 'De kat van de rabbijn' (Atlas). De Joodse thema's en humor, die wel vaker terugkomen in zijn werk, worden hier centraal gesteld. Dat is ook zo in de historische, ernstigere en gevoelige reeks 'Zwarte olijven'. Een kleine joodse jongen wordt daarin aan zijn lot overgelaten tijdens de Romeinse bezetting van Jeruzalem.
Sfars schrijfwoede uit zich afwisselend in beschouwende, volwassen strips enerzijds en dwaze fantasierijke reeksen anderzijds. In de reeksen 'Professor Bell' (over de zelfverklaarde leermeester van Arthur Conan Doyle), 'Merlijn' (over de jeugd van de tovenaar) en de nog niet vertaalde 'Kleine musketier' staat er geen maat op de verbeelding, maar tegelijk speelt de auteur heel slim met de clichés van verschillende genres. In zijn werelden van freaks en weirdo's verzekert Sfar het leesplezier en de suspension of disbelief door zijn vertelkracht, grappige dialogen, kleurrijke details en innemende nevenpersonages.
Voor wie het 'Donjon'-universum betreedt, is het snel duidelijk dat ook dit geen gewone stripreeks is. Alleen al de structuur en de negatieve nummering van de albums, die dus richting nul optellen. Enige voorkennis is vereist om te genieten van deze almaar uitdijende wereld, vandaar de broodnodige 'kleine Donjon-gids' vooraan in de boeken. Er lopen nu ook al een vijftal subreeksen: 'Ochtendgloren' beschrijft de schepping van de Donjon, 'Zenit' verhaalt over het hoogtepunt en in 'Avondschemer' lees je over het verval; de spin-offs 'Monsters' en 'Parade' gaan over bijfiguren, waarvan de tweede gesitueerd is tussen deel 1 en 2 van 'Zenit'. Er is ook een 'Bonus'-serie aangekondigd.
De 'Donjon'-reeks ontstond toen Trondheim en Sfar zich samen op een titel stortten. Ze geven altijd aan dat ze er samen aan werken, zij het met verschillende aandachtspunten. Ondertussen zijn er ook almaar tekenaars bij gekomen, en niet de minste. Zo tekenen ook Blain ('Ochtendgloren') en Larcenet ('Parade') aan de 'Donjon'-avonturen, en voor de 'Monsters'-verhalen zijn grote namen gevraagd als Blanquet, Andreas, Carlos Nine of Blutch.
De 'Donjon'-strips drijven op absolute vrijheid en hangen aaneen met nogal willekeurige overgangen tussen scènes. In deze fanatsy-achtige biotoop staan telkens verschillende personages centraal, en dat zijn allemaal dieren waarvan het ene al realistischer is dan het andere. Ze wonen allemaal in dezelfde slotburcht, waar de Wachter de baas is en een soort onderneming leidt waar je je kunt bewijzen als held door het tegen monsters op te nemen. We vinder er ook de eend Herbert en de sullige draak Marvin, die een vegetarische inborst koppelt aan bruut geweld tegen wie hem stoort. Rond hen begint een raamvertelling die eindeloos lijkt en al snel zijreeksen opleverde.
In Armageddon ('Donjon. Avondschemering') is de centrale figuur de draak Stof, die lijkt op Marvin maar dan zonder ogen en armen. In een postapocalyptische wereld moet hij het opnemen tegen de Grote Khan, een kwaadaardige versie van Herbert. Samen met de bijzondere krachten waar hij een beroep op kan doen, vormt Stof een leger van 'drakenknekels' en er volgt er Tolkieniaans gevecht. Op het nasmeulende slagveld ontmoet hij sjamaan Gilberto, volgens wie Stof onsterfelijk is geworden. Hij zou zijn onsterfelijkheid echter graag ruilen voor zijn armen en bedenkt een plan waarbij ze zijn armen moeten recuperen bij een rondtrekkende reuzendwerg die geëscorteerd wordt door duivelachtige bokken, de Bulsters. Ondertussen ontploft de planeet en het verhaal gaat dan lustig alle kanten uit. Ondanks een flashback naar hoe Stof/Marvin zijn ogen verloor, lijkt het scenario uiteindelijk door Gilberto te worden beheerst. Die drijft het verhaal met zijn bewustzijnsverruimingen naar de absurditeit, zodat de gebeurtenissen even los van elkaar staan als wat er nog overblijft van planeet.
Dat laatste doet uiteraard denken aan de werelden die Moebius neerzet. Joann Sfar heeft dan ook ooit gezegd een bewonderaar te zijn van die tekenaar, die hoe langer hoe minder narratieve voorschriften volgt, laat staan dat er nog enige eenheid van plaats, of tijd zou zijn in zijn 'De wereld van Edena'
In De jeugd vliegt uit('Donjon. Ochtendgloren' -97) lijkt de vreemde vogel Hyacint eerst wel een nachtelijke wreker, maar al snel ontpopt hij zich vooral tot een would-be held. Eerst slaagt hij er niet in het geld dat hij boeven afhandig heeft gemaakt op een juiste bestemming te krijgen en daarna loopt een bezoek aan de vrouw van zijn dromen helemaal uit de hand. Met een bezwaard geweten en een venerische ziekte verlaat hij de Donjon en zal hij een merrie begeleiden naar haar geliefde in Necroville. In Myxomatosis wordt ze echter opgesloten door konijnen en Hyacint moet op zoek naar haar verloofde, die advocaat is. Na heel wat seks, drugs en geweld in Necroville en Myxomatosis proberen ze haar samen te bevrijden. Dat lukt uiteindelijk met de hulp van de gevreesde Bulsters met wie onze 'held' een afspraak maakt.
Een bij de 'Donjon'-creaturen aanleunend universum vol monsterlijke personages en vreemde wezens vind je bij 'Grote vampier', nog een reeks die nu in vertaling zijn weg naar Nederlandstalige lezers vindt. In Amor maakt amok en Onsterfelijk verliefd kampt de Grote vampier, die sowieso erg menselijk is, met liefdesperikelen. Het personage, zo wordt vooraan geschetst, is eigenlijk dezelfde als de Kleine vampier uit de gelijknamige reeks. Grote vampier is gewoon gekrompen omdat hij liever niet volwassen was. Hij heeft het dan ook inderdaad hard te verduren: hij wordt verteerd door liefdesverdriet om de boomvrouw van zijn leven, terwijl een knap vampiermeisje verliefd op hem is. In het tweede album valt een Japanse toeriste tijdens een nachtelijk bezoek aan het Louvre voor de onmiskenbare charme van de romantische Fernand en prachtige scènes als deze maken de charme van deze strips uit. Na perikelen met de Boomman en enkele vrienden met bekentenissen, een nachtelijk bezoek aan hartedief Liou, zoekt onze nachtzwerver troost bij de maker van een golem. In tegenstelling tot de meer humoristische 'Kleine vampier'-reeks zijn deze albums eerder poëtisch en melancholisch.
Talloze reeksen, voor groot en klein; een herkenbare unieke stijl, krasserig en naïef maar vol details en leven, onschuldig vermaak en diepgaandere thema's: bij Sfar vind je het allemaal. Hij en zijn kompanen vormen samen een hele stripbibliotheek op zich waar het goed en langdurig toeven is. Voor wie dat nog niet volstaat, publiceert hij ook zeer regelmatig een soort dagboeken: combinaties van tekeningen en tekst zonder een echte strip te zijn en die honderden pagina's beslaan en compromisloos en zonder gêne een inzicht verschaffen in zijn leven en opvattingen.
De kat van de rabbijn in de gelijknamige reeks van Joann Sfar heeft een typisch zalig kattenleventje, maar als ze de papegaai van de rabbijn opeet, kan ze plots praten en dan is het gedaan met de rust. Ze wordt geconfronteerd met menselijke regels en morele kwesties, en als ze ontkent de vogel te hebben verorberd, wil de rabbijn haar op het rechte pad brengen door ze de thora te laten bestuderen. Dan stelt de kat de rabbijn danig op de proef met religieuze kwesties, zeker als ze wil besneden worden. "De rabbijn van de rabbijn zegt dat de bar mitswa niet voor katten is. Ik vraag hem wat het verschil is tussen een mens en een kat. Hij zegt dat God de mens naar zijn beeld heeft geschapen. Ik vraag of hij me een beeld van God wil laten zien. Hij zegt dat God een woord is. Zoals de mens op God lijkt omdat hij kan praten, zeg ik tegen de rabbijn van de rabbijn, zo lijk ik op de mens".
Met zulke naïeve en tegelijk scherpzinnige en vaak grappige dialogen weet Sfar je te fascineren in wat eigenlijk een bijzonder eenvoudig verhaaltje is. Die paradox zit ook in de tekeningen. Die zijn kinderlijk en karikaturaal maar doordat ze zo inventief en zwierig van perspectief, kleurrijk en fantasmagorisch zijn, blijven ze de aandacht vasthouden. De auteur toont zich ook een groot talent in de manier waarop hij de theologische, psychologische en religieuze thematiek brengt. Joann Sfars oeuvre is even omvangrijk als kwaliteitsvol en wordt gekenmerkt door de sterke aanwezigheid van zijn joodse en filosofische achtergrond, maar tegelijk wekt zijn werk grafisch de bedrieglijke schijn voor kinderen bestemd te zijn. Een grote naam met veel pijlen op zijn boog. [Wilfried Poelmans]
Ruud Booms
De stripreeks 'Donjon' speelt zich af in een omgeving waarin elk individu zijn eigen plan trekt. De non-conformistische hoofdpersonen, in de vorm van allerlei dieren, treden daarbij alle fatsoensnormen met voeten. Naast de hoofdreeks 'Donjon Zenit' is een aantal subseries gestart. In 'Donjon Ochtendgloren', waarin de geschiedenis van de burcht en zijn toekomstige bewoners wordt geschetst, komt de belangrijkste rol toe aan de latere bewaker, de jeugdige Hyacint. In het derde deel belandt Hyacint, na geboefte van hun buit te hebben verlost en na het plegen van een moord, in het bed van zijn onbetrouwbare en promiscue minnares, die hem opzadelt met een geslachtsziekte. Als een soort boetedoening werpt hij zich op als beschermer van een alleenstaande dame, die op zoek is naar haar verdwenen verloofde. De schetsmatig karikaturale tekenstijl sluit naadloos aan bij het ook nu weer verrassende scenario. De vileine dialogen en zwarte humor zijn binnen het stripgenre van bijzondere klasse.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.