La belle sauvage
Philip Pullman
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Van Goor, cop. 2007 |
MAGAZIJN : SCHOOLCOLLECTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : PULL |
31/12/2007
Assepoester, het vervolg
philip pullman : Ik was een rat
Sinds het verschijnen van de reeks rond 'Het gouden kompas' is Philip Pullman, na J.K. Rowling, stilaan het succesvolste jeugdliteraire exportproduct van Groot-Brittannië. Zijn populariteit bij een breed publiek zal waarschijnlijk alleen nog vergroten wanneer de verfilming van de reeks binnenkort in de zalen komt. Ondertussen worden ook Pullmans oudere boeken naar het Nederlands vertaald, en dat is een goede zaak. Pullman heeft er nooit een geheim van gemaakt dat hij vooral schrijft om zijn brood te verdienen, en zijn recentste werk haalde niet het niveau van 'Het gouden kompas'. Hoewel zijn oudere boeken wat minder complex zijn dan zijn veelal gelauwerde fantasyreeks, combineren ze dezelfde sterke punten: een spannend avonturenverhaal tegen de achtergrond van een filosofische vraagstelling en een duidelijke maatschappelijke visie. Wiebe Buddingh', bekend van de Harry Potter boeken, zorgde voor de Nederlandse vertaling, de illustraties van Harmen van Straaten vervangen die van Kevin Hawkes.
Ik was een rat is een vervolg op het bekende Assepoestersprookje van Charles Perrault (de versie die ook aan de basis lag van de Disney film). De titel verwijst naar een uitspraak van het hoofdpersonage, Kareltje, die op een avond aanklopt bij Bert en Sjaan, een bejaard, kinderloos koppel. Kareltje was een van de ratten die door de goede fee uit 'Assepoester' werd omgetoverd tot page, maar door een ongelukkig toeval heeft hij na middernacht zijn menselijke gestalte behouden. Wat volgt, is een opeenvolging van gebeurtenissen die vooral doet denken aan de avonturen uit Pinocchio. Net als de pop van Carlo Collodi leert Kareltje hoe hij zich moet gedragen om in de mensenmaatschappij aanvaard te worden. Hij heeft alvast het geluk dat hij terechtkomt in een warm gezin: Bert en Sjaan sluiten hem meteen in hun hart en willen hem alle kansen bieden, ook al kunnen ze hem niet echt begrijpen. Maar net zoals Geppetto zijn houten zoon niet overal kan volgen, wordt ook Kareltje blootgesteld aan figuren die het niet altijd goed met hem voorhebben. Hij wordt achtereenvolgens meegelokt, opgesloten, tentoongesteld in een kooi, ingezet bij een diefstal en in een rechtszaak ter dood veroordeeld.
I was a rat verscheen in het Engels al in 1999. Dat merk je aan de maatschappelijke thema's die Pullman in het boek verwerkt. Een belangrijke cultureel referentiekader vormt daarbij de moord op de kleuter James Bulger. Jamie, zoals hij in de pers genoemd werd, werd in 1993 uit een supermarkt ontvoerd, en vervolgens gemarteld en vermoord door twee tienjarige jongetjes, Robert Thompson en Jon Venables. Tijdens een lezing aan de Universiteit van Roehampton in 2002 toonde de kinderliteratuurwetenschapper Peter Hollindale overtuigend aan hoe het discours over de rechtszaak tegen de daders de ambiguïteit reflecteert waarmee in onze maatschappij gedacht wordt over kinderen. Enerzijds heb je Jamie, het kleine, onschuldige, bijna engelachtige kind, dat bescherming nodig had en door zijn goedgelovigheid de dood werd ingeleid. Anderzijds belichamen zijn moordenaars de vrees dat volwassenen kinderen niet altijd onder controle hebben: niet alle kinderen groeien uit tot evenwichtige en verantwoordelijke mensen en sommige van hen vormen al op jonge leeftijd een bedreiging voor onze maatschappelijke orde. Steeds vaker duikt volgens Hollindale dan ook het beeld op van het kind als monster, waarop volwassenen geen vat meer hebben.
Het beeld van het bedreigende kind werd versterkt door de verslaggeving van de Britse tabloids in de rechtszaak tegen Robert Thompson en Jon Venables. De jongens weken zo sterk af van het romantische ideaalbeeld van het onschuldige kind dat ervoor gepleit werd om hen als volwassenen te berechten, ook al waren ze nog maar tien toen ze de misdaad pleegden. 'The Sun' organiseerde een petitie om de maximale gevangenisstraf voor de jongens te verhogen van tien tot vijftien jaar, en aanvankelijk ging de rechtbank hierin mee. De straf werd later door het hof van beroep opnieuw verlaagd. Pullman bekritiseert met name de eenzijdige en gekleurde manier waarop de Britse tabloids de publieke opinie tijdens het proces probeerden te beïnvloeden. In Ik was een rat wordt Kareltje zelf aangeklaagd nadat hij in een riool geleefd heeft onder de ratten. Hoewel Kareltje geen grote misdaad begaan heeft, wordt hij in de pers afgeschilderd als een monster, en organiseert 'Het Algemeen Volksblad' een petitie om hem ter dood te veroordelen. Het vakje met 'ja' is daarbij opvallend groter dan dat met 'nee'. Pullman schaart zich bij de critici die ten tijde van het proces rond Jamie Bulger benadrukten dat ook de moordenaars nog altijd kinderen waren, en dat ze ondanks hun misdaad recht hadden op dezelfde bescherming die voor andere kinderen geldt. De rode draad die door het boek loopt, is een pleidooi voor de rechten van het kind, dat in zijn eigenheid gerespecteerd moet worden en bescherming verdient. De enige methodes om kinderen op te voeden zijn liefde en aandacht, zo luidt de boodschap, en Pullman hekelt alle gewelddadige en repressieve opvoedkundige methodes die door de dubieuze spreekbuis van 'Het Algemeen Volksblad' gepromoot worden.
De hele tabloidcultuur is natuurlijk een typisch Brits fenomeen. In Nederland en Vlaanderen bestaat er geen krant met hetzelfde profiel en dezelfde brede impact als bv. 'The Sun' of 'The Daily Mirror'. Daarom werd 'The Daily Scourge' in de vertaling vervangen door het wat serieuzere 'Het Algemeen Volksblad'. Wel is het jammer dat de kleurrijke mix van foto's, vette koppen en advertenties, die zo eigen is aan de tabloids, hierdoor verloren gaat. Het sensationele discours van de populaire pers blijft natuurlijk wel behouden, en is even humoristisch als in de Engelse versie.
De sociale kritiek die Pullman in al zijn boeken verwerkt, speelt in dit verhaal nog een grotere rol dan elders. Het beeld van het weeshuis waar Kareltje aanvankelijk naartoe gestuurd wordt, staat bv. in schril contrast met een renovatie van het koninklijk paleis die even verder aangekondigd wordt. De verbouwingen gaan handenvol geld kosten, schrijft de krant, "maar het gaat hier wel om ons koningshuis!" In de reeks 'Het gouden kompas' pleitte Pullman al voor "the republic of heaven" in plaats van "the kingdom of heaven" en ook hier stelt hij zich kritisch op tegenover de monarchie. Hij vond hiervoor ruim inspiratie in de Britse actualiteit van tien jaar geleden: prinses Aurelia, zoals Assepoester hier heet, is een gewoon meisje dat opklimt tot sprookjesprinses. De link met Diana is snel gelegd. Maar op het einde van het verhaal vertoont ook dit sprookjeshuwelijk de eerste barsten en Aurelia bekent aan Kareltje dat ze het liefst opnieuw een simpel meisje zou zijn.
Het verhaal van Ik was een rat is zwaar beladen met reflecties over de Britse maatschappij, over ideologie, over de manier waarop we denken over kinderen. Door de humoristische contrasten die hij daarbij opbouwt, zorgt Pullman ervoor dat die boodschap nooit te belerend overkomt: alles wordt gerelativeerd, en ook al neemt hij de zwart-witkaraktertekening van het sprookje over om zijn boodschap zo duidelijk mogelijk te communiceren, toch laat hij een groot deel van het kritische denkwerk aan de lezer over. Ondertussen blijft mijn favoriet uit het ?uvre van Pullman, Clockwork, voorlopig nog onvertaald. Hopelijk duurt het niet lang voor de uitgevers ook die fantastische novelle ontdekken. [Vanessa Joosen]
Andrea Oostdijk
Het oudere echtpaar Bert en Sjaan is altijd kinderloos geweest, tot er op een avond een verward jongetje bij hen aanklopt. Hij weet niet hoe hij heet, maar een ding weet hij zeker: hij was vroeger een rat. Bert en Sjaan vangen hem liefdevol op, maar niet iedereen staat zo welwillend tegenover 'het monster uit het riool'. Kareltje de rat wordt slachtoffer van een mediahetze. Deze sprookjesachtige satire behoort tot het vroege werk (1999) van de inmiddels vermaarde auteur van de 'Gouden Kompas'-trilogie. De kwaliteit is er niet minder om. De auteur geeft ook in dit verhaal venijnig en geestig commentaar op maatschappelijke instituten zoals de rechtspraak, de pers en het onderwijs. Daarnaast combineert hij thema’s uit verschillende bestaande sprookjes en verhalen (Assepoester, Pinokkio, Oliver Twist) tot een spannend en bijzonder humoristisch verhaal. De artikelen uit het populistische 'Algemeen Volksblad' zullen ook volwassenen doen grinniken. De illustraties van Harmen van Straaten passen goed bij het satirische karakter van het boek, maar zijn soms wat donker uitgevallen. Vanaf ca. 9 jaar.
Hilde de Boeck
ua/an/22 j
Op een dag staat er een jongen in page-uniform op de stoep bij de schoenmaker Bert en zijn vrouw Sjaan. Bert en Sjaan, die zelf tot hun spijt nooit kinderen hebben gekregen, geven de jongen de naam 'Kareltje'. Verbaasd, maar ook bezorgd neemt het oudere echtpaar de jongen in huis en geven ze hem te eten. Ze leren hem goede manieren en proberen voor hem te zorgen. Kareltje beweert dat hij vroeger een rat was. Ze vragen zich af of dit waar is. Kareltje weet niet waar hij vandaan komt. Daarom gaan Bert en Sjaan met hem langs het weeshuis en het politiebureau. Maar niemand weet iets van een vermist jongetje en het echtpaar besluit om de jongen op te voeden als hun eigen zoon. Iedereen hoort over het jongetje dat beweert vroeger een rat geweest te zijn. Zo ook de hoffilosoof die wel heel nieuwsgierig is en Kareltje enkele vragen wil stellen. Maar Kareltje schrikt zo erg van de kat van de filosoof dat hij uit het raam springt en wegrent. Zo belandt hij bij meneer Kraakbeen, die Kareltje als kermisattractie tentoonstelt. Later wordt hij meegelokt door een dievenbende en na een inbraak komt hij in de gevangenis terecht, waar hem de doodstraf boven het hoofd hangt. Bert en Sjaan blijven Kareltje steunen en hij wordt op het nippertje gered door de kersverse prinses Aurelia, die ook de afkomst van Kareltje onthult. Een heel mooi verhaal dat boeit tot de laatste bladzijde. Het verhaal kent zijn oorsprong in het sprookje van Assepoester. Kareltje woonde als rat vlak bij het kaasstalletje op de markt, achter het huis van Marieke (prinses Aurelia) die daar in de keuken werkte. Op een dag stopte ze Ratje in een schoenendoos en nam hem mee. Samen gingen ze naar een bal: Marieke in een prachtige jurk en Ratje als page. En toen liep het mis en Ratje werd een jongen. De kinderlijke onschuld van Kareltje wordt op een grappige manier belicht. Het Algemeen Volksblad volgt de gebeurtenissen op de voet. Geregeld vind je een pagina uit dit roddelblad met de laatste stand van zaken over prinses Aurelia en de 'Ratjongen'. De commentaar is dikwijls sterk overdreven maar maakt het boek ook grappig. De mooie potloodtekeningen geven ons een goed beeld van Kareltje. Het boek wekt emoties op. Je zou het vertederende Kareltje als het ware zelf willen helpen. De liefde en bezorgdheid van het kinderloze echtpaar wordt met veel gevoel beschreven. Zij doen er alles aan om Kareltje te redden van de doodstraf. Het 'eind goed al goed' geeft je een warm gevoel. Een mooi, humoristisch en spannend sprookje voor een breed publiek, van jong tot oud.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.