Een geschiedenis van België voor nieuwsgierige kinderen (en hun ouders)
Benno Barnard
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Atlas, 2006 |
VOLW. : NON FICTIE : 354 ISTE |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Atlas, 2006 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 354 VANI |
Marc Reynebeau
i /un/30 j
Het gat in de markt! Geert van Istendael gruwt van de idee alleen, maar hij zit er zelf in.
Nederlandse uitgevers hebben met het pamflet een gat in de markt ontdekt, want ze laten het ene na het andere verschijnen. Van Istendaels uitgever Atlas is de aanstoker ervan, met de succesrijke boekjes van Geert Mak over het dolgedraaide Nederland. En nu is er Van Istendael met Alfabet van de globalisering (127 blz., 9,90 euro). Het is iets dikker dan het doorsnee pamflet, maar je stopt het nog zo in je jaszak, en als de polemische toon een kenmerk van het pamflet is, dan moet Van Istendael voor weinig pamflettisten onderdoen.
Vorige week had ik het hier over een ander exempel, van Monika van Paemel ( Te zot of te bot ), dat me danig had geërgerd. Het etaleerde alleen drukte om niets, pastoorspraat vol gematigdheid en redelijkheid die niemand engageerde, geen gedachten provoceerde, maar uitsluitend een angstige eigenwaan diende.
Van Istendael heeft het ook over iets groots, de globalisering. Wie zijn lectuur wat heeft bijgehouden, valt niet steil achterover van de originaliteit. Wie eerder al wat las van Van Istendael, weet ook al dat hij managers en technocraten en aandeelhouders en economen het schuim der aarde acht, met als allerlaagste van het laagste in deze categorie de Europese Commissaris.
Toch is het onmogelijk dit boekje niét met rode oortjes te lezen. Nee, Van Istendael hanteert geen imitatie-krantentaal. Ja, hij schrijft soepel, inventief en erudiet en kan met een vers iets wezenlijks zeggen over de economie. Maar het is niet zozeer een kwestie van stijl. Het is de authentieke, door niets dan logica ondersteunde en nooit pathetische verontwaardiging die door deze woorden zindert, die ze zo dwingend om lezen maakt.
Dit boekje is opgezet als een abecedarium, wat het een prettig ritme geeft. Daarin neemt Van Istendael de globaliseringsideologie systematisch op haar woorden en trekt haar tot in de ultieme consequentie door. En die is dat de globalisering eigenlijk niet bestaat.
Voor hem is ze een fabeltje dat dient om de neoliberale vrijemarkteconomie te legitimeren. Die berust alleen op de blinde hebzucht van enkelen, ten koste van niets dan onrecht. Van Istendael vindt het zijn taak, als vakman van de taal, om de woordzwendel erachter te ontmaskeren als een verzameling aperte leugens, groteske dwalingen, immorele inconsequenties en kortzichtig bijgeloof. Zijn parallel tussen neoliberalisme en ouderdomsdementie, daar is geen speld tussen te krijgen.
De inzet is groot. In het jongste nummer van The London Review of Books heeft de schrijver John Lanchester het over iets gelijkaardigs in een essay over de omstreden Amerikaanse warenhuisketen Wal-Mart. Je zou om ethische redenen uit de Wal-Martwinkels kunnen wegblijven, oppert Lanchester, maar dat lost niets op, want de kern van het probleem is onze ongebreidelde consumptie. Zo accepteren we de voorwaarden waardoor Wal-Mart zo rijk en machtig kon worden. Voor wie nog bezwaren blijft koesteren, rest maar één conclusie: ,,Trap het af en vind jezelf een nieuwe planeet, want op de deze werkt het nu eenmaal zo.
Lanchester wordt daar moedeloos van, maar Van Istendael volhardt, letterlijk, in de boosheid. Men kan dus opwerpen dat zijn diatribe onredelijk is. Maar waarom moet een schrijver redelijk zijn? Wat is er bijvoorbeeld, met alle morele consequenties van dien, zo redelijk aan dat wij de grondstoffen voor onze flashy gsm's en andere kennelijk levensnoodzakelijke elektronica, in Congo laten opdelven ten koste van miljoenen doden de voorbije tien jaar? De woordzwendel leidt er net toe dat we zulke bedenkingen onredelijk of irrealistisch zijn gaan vinden.
Het is zelfs niet eens een kwestie van ethiek, maar van overleven. De door groei behepte economie lijkt als iemand die struikelt en almaar sneller begint te lopen om toch maar niet te vallen. We weten hoe dat eindigt: met een doodsmak tegen de tegels. Een Van Istendael moet op die nagel blijven hameren: in onze hang naar comfort aanvaarden we al te gretig veel te veel dwaasheid en onrecht.
31/12/2007
Geert van Istendael schrijft al geruime tijd columns voor het onvolprezen tijdschrift 'MO', ooit als het missietijdschrift 'Wereldwijd' ontstaan en tot op vandaag ondanks (of dankzij?) de secularisering hardnekkig volhoudend aan zijn eerste roeping: andere informatie te geven ('stem der stemlozen' te zijn, zoals de Salvadoriaanse aartsbisschop en martelaar Oscar Arnulfo Romero in 1980 verklaarde) over de 'derde wereld' die welhaast uit onze ogen verdwenen is, mede als gevolg van de 'globalisering' en de nefaste invloed daarvan op onze pers. Van Istendael is hier niet alleen de kritische stem, maar ook de verfijnde, sensuele stilist die we uit zijn ander essayistisch werk kennen. De auteur plaatst in dit Alfabet van de globalisering vraagtekens bij dertig woorden "waarvan we ten onrechte dachten dat ze ons vertrouwd waren, zoals economie, groei, jeugdwerkloosheid, kapitalisme, lageloonlanden en vrijheid." Van Istendael bekijkt de dingen rechttoe rechtaan, zonder de "bedrijfsblindheid die de politici en economen vaak belet de zaken nuchter te bekijken." Interessant is dat de auteur ook de stemmen van dichters en filosofen in zijn korte stukjes meeneemt. Zo krijgt politiek vanuit de kunst een andere dimensie. Van Istendael blijft een doorgewinterd journalist, maar geen 'derdewereldspecialist'. In de context van het maandblad 'MO' is dat laatste niet zo erg. De columnist wordt daar immers door andere stemmen (uit die derde wereld) aangevuld. Dit op zich staande boekje is in dat opzicht enigszins misleidend. Maar geen nood: ook als vanuit Europa zingende stem klinkt Van Istendael meestal kritisch en verontrustend genoeg om het vaak veelkoppige monster van de globalisering in tegenlicht te houden.
[Bart Vonck]
Drs. H.H. Ahaus
Geert van Istendael -Vlaams prozaschrijver, dichter en essayist - weet anekdotische feitenkennis te verenigen met rake analyses over de negatieve werking van ideologisch denken. Met scherpe tong, geestig en welbespraakt, is hij daar aanwezig waar macht zelfgenoegzaam en blind wordt. In dit boek plaatst hij vraagtekens bij - vooral economische - begrippen waarvan we ten onrechte dachten dat ze ons vertrouwd waren, zoals: groei, armoede, werkloosheid, kapitalisme, concurrentie, marktwerking, privatisering, lageloonlanden, solidariteit en vrijheid (dit alles rond het alomvattende thema 'globalisering'). De auteur geeft aan die begrippen op niet mis te verstane wijze een zeer eigenzinnige interpretatie, niet gehinderd door de bedrijfsblindheid die politici en economen vaak belet de zaken nuchter te bekijken. In totaal dertig hoofdstukjes van elk zo'n drie à vier bladzijden over evenzovele begrippen (op alfabetische volgorde). Al met al een radicaal gewetensonderzoek en een echte eye-opener! Voor dit zeer leesbare, sober uitgevoerde boekje mag een redelijke lezerskring worden verwacht.
Piet Depuydt
em/ec/21 d
Globalisering is iets als regen of zon. Je kunt daar moeilijk tegen zijn. Regen valt, zon brandt. Punt. Maar je kunt wel gaan schuilen onder het afdak." Die opmerking valt te lezen in het jongste schrijfsel van Geert van Istendael.
De schrijver en publicist worstelt met de begrippen 'groei' en 'economische globalisering'. Het is volgens hem erg moeilijk om te genieten van de geneugten van een steeds meer internationaal wervelende economie en tegelijk de sociale aberraties ervan onder ogen te zien. Alsof je medeplichtig bent. In die dolle tredmolen van sociale afbraak - zo is de perceptie - willen mensen niet meestappen. Dus groeit de aversie.
Een verhaaltje om dit te illustreren. Een bezorgde pa en ma stappen naar de huisarts met hun zoon van één meter negentig. "Wat is het probleem?" vraagt de dokter. "Hij groeit niet meer," zeggen de ouders. "Verbaast dat u?" lacht de dokter. "Eerlijk gezegd: ja," antwoordt de vader. "Het verontrust ons." En hij vraagt of groeihormonen niet de remedie kunnen zijn. De dokter plooit dubbel van het lachen en verklaart hen kierewiet.
Het verhaal maakt duidelijk wat velen denken, namelijk dat groei overbodig is geworden. Voor vele Belgen is groei ofwel een luxe ofwel een bedreiging. Van Istendael ziet enerzijds de man die in een BMW rondrijdt en klaagt dat zijn rijkdom niet snel genoeg groeit, en anderzijds de linkse, milieubewuste jongeling die vindt dat er een einde moet komen aan die groei.
Beiden botsen op een keiharde realiteit. De realiteit van snel groeiende landen zoals India, China, Rusland, Brazilië, Mexico en Vietnam. Ga de inwoners van die landen maar eens vertellen dat economische groei een gevaar is voor de mensheid. Of maak een kleine entrepreneur in Hongkong maar eens wijs dat zijn welvaart een gevaar is voor de onze.
Het boekje van Van Istendael vervloekt en bezweert de noodzaak van groei en globalisering, maar steeds op een onbevangen manier - dat is ook de charme. Even droomt de schrijver weg bij de 'stop de groei'-mythe. Het trappistenbier van West-Vleteren, dat is uitgeroepen tot het beste van de wereld. De paters verhogen echter hun volume niet en trekken zich niets aan van wat de markt vraagt. De regel is beperking.
Halleluja. Het klinkt als de hemel op aarde. Maar hoeveel extra banen heeft de abdij van West-Vleteren de jongste tijd opgeleverd? En bezit de abdij niet het unieke monopolie op dit bier? Weigeren te groeien als de vraag stijgt en nauwelijks moeten optornen tegen concurrentie, die luxe hebben de meeste bedrijven niet.
De noodzaak van groei is simpel. Een economie waarin de output per inwoner stabiel blijft - dus waar er geen groei is - zorgt voor een sociaal immobiele of 'dode' maatschappij. Wie in een dergelijke economie omhoog wil klimmen, doet dit ten koste van anderen. Wie in een groei-economie beter wil worden, kan dit samen met de anderen. Iedereen wint.
Groei en globalisering zorgen echter ook voor sluipende onzekerheid. Duizenden banen bij Volkswagen Vorst (en toeleveranciers) die plotsklaps sneuvelen, de leegloop van industriële fabrieken, de instroom van goedkope arbeidskrachten. "Je kunt niet blijven doen alsof mensen die ziek worden van onzekerheid allemaal achterlijke idioten zijn," schrijft Van Istendael.
Dat klopt. Maar ook de industriële revolutie destijds leidde tot grote veranderingen. De agrarische productiemaatschappij werd gedecimeerd, de verstedelijking trok aan, maar uiteindelijk leidde dit tot een bredere verspreiding van democratie en een wereldwijde commerciële cultuur. Precies hetzelfde proces doet zich nu voor op een grotere schaal.
Niet alleen globalisering, maar ook onwetendheid leidt tot onzekerheid. Uit wereldwijd onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat het aantal mensen in extreme armoede in Oost-Azië - met minder dan 1,08 dollar per dag - in de periode 1987-1999 daalde van 418 miljoen naar 279 miljoen. Hetzelfde gebeurde in China (van 304 naar 222 miljoen). Dat proces verliep niet zonder horten of stoten. In 1990 werd er nog een stijging genoteerd (tot respectievelijk 486 en 376 miljoen).
Dit bewijst dat je niet eenzijdig kan kijken naar het fenomeen. Globalisering creëert ook kansen, niet het minst voor de komende generatie, zowel in het Westen als in het Oosten. Of zoals Geert van Istendael schrijft: "Jonge mensen moeten de hemel bestormen, gulzig het leven induiken, keihard werken, keihard lachen en gretig genieten."
Zijn besluit is het onze. Als dat in ons type economie niet meer kan, zitten we grondig fout.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.