De terugkeer
Rebecca Pawel
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Atlas, 2006 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : PAWE |
31/12/2006
Dood van een nationalist is een spannende psychologische roman die zich afspeelt in de nadagen van de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939), met als hoofdpersonage een falangist en lid van de gevreesde Guardia Civil. Het kan de dag van vandaag nauwelijks onsympathieker of minder politiek correct, maar desondanks weet Rebecca Pawel een heel genuanceerd en indringend beeld te schetsen van deze hectische tijd van afrekeningen en repressie.
De Spaanse verkiezingen van februari 1936 leverden een overwinning op voor het Volksfront, een unie van republikeinen, communisten en anarchisten. In talrijke grote steden kwam het daarna tot gewelddadige conflicten tussen zowel rechtse als linkse terreurgroepen. De falangisten (fascisten) en royalisten (Carlisten) met als achterban de grootgrondbezitters en de Spaanse clerus, waren niet van plan zich bij de verkiezingsresultaten neer te leggen en op 17 juli 1936 brak in Spaans Marokko een opstand van generaals uit. Generaal Franco nam de leiding van de rebellerende militairen (Nationalisten). In het zuiden van Spanje vonden de opstandige nationalisten aanhang, maar de opstand mislukte in het noorden en in belangrijke steden als Madrid, Barcelona en Bilbao. De aanzet van een bloedige en meedogenloze burgeroorlog, die decennialang een diepe bres zou slaan in de Spaanse samenleving, was hiermee gegeven.
Het conflict zou drie jaar duren, en ondanks het feit dat de republikeinen steun ontvingen van buitenlandse vrijwilligers uit Europese democratische landen en de Verenigde Staten, was de opmars van Generalissimo Franco, die kon rekenen op de materiële steun van nazi-Duitsland, niet te stuiten. Franco behaalde de eindzege en zou eerst met een genadeloze repressiepolitiek, later met een ijzeren hand in een fluwelen handschoen, aan het hoofd van de Spaanse natie blijven tot aan zijn dood in 1975.
De achtergrond, het verloop en de betrokken fracties in het conflict maken de Spaanse Burgeroorlog tot een complex historisch gegeven, en het was wellicht wenselijk geweest dat een korte inleiding of voorwoord de lezer attent had gemaakt op deze ontwikkeling. Hoe dan ook, Rebecca Pawel weet in haar intrige de nodige indicaties en verwijzingen te verwerken die het de lezer die niet op de hoogte is van deze historische achtergrond, mogelijk moet maken zich in te leven in het tijdsgewricht.
Madrid 1938, de hoofdstad is in handen van Franco en de nationalisten. Het leger en de rijkswacht (Guardia Civil) maken jacht op 'rojos' (communisten, socialisten en anarchisten), republikeinen en zwarthandelaars. Madrid vertoont de littekens van de afgelopen strijd en het dagelijks leven herstelt traag en moeizaam. De bevolking heeft nood aan elementaire zaken en de angst voor represailles en vervolging maakt dat zelfs vrienden, buren en familieleden elkaar met argwaan benaderen.
Carlos Tejada Alonso y Leon is een dertiger en wachtmeester bij de Guardia Civil. Hij is een telg uit een familie van grootgrondbezitters in het zuiden en daardoor aanhanger van de nationalisten en het Franco-bewind. Zijn rechtenstudies heeft hij onderbroken toen de burgeroorlog uitbrak, zijn keuze voor de falangistische orde werd hem niet zozeer uit fascistoïde overtuiging ingegeven, als wel uit respect voor orde en tucht, inherent aan zijn strenge katholieke opvoeding. Als jonge en idealistische soldaat vreest hij meer de revolutionaire kracht en excessen van de 'roden' en republikeinen, dan dat hij ageert tegen hun maatschappijvisie. Als erfgenaam uit een conservatief milieu van grondbezitters, kwam hij in zijn jeugd nauwelijks in contact met de noodlijdende plattelandsbevolking en het verarmde proletariaat in de steden. In zijn bij aanvang van de roman bekrompen wereldbeeld levert hij strijd tegen de "atheïstische horden" die komaf willen maken met de religie en de Spaanse tradities.
Tejada vertolkt weliswaar de hoofdrol in Dood van een nationalist en zal ook in volgende romans worden opgevoerd, maar op het tweede plan wordt het vertelstandpunt ingenomen door zijn tegenpool, Gonzalo, een militant republikein, die op de vlucht is voor de nationalisten en die onderdak heeft gevonden bij zijn zuster, Carmen Llorente. Carmen is weduwe, haar man sneuvelde aan republikeinse zijde, en zij staat alleen in voor de opvoeding van haar 12-jarige dochter. Het is de jonge Alejandra, op de terugweg van school, die in een deels verwoest stadsgedeelte schoten hoort en wat later geconfronteerd wordt met het lijk van een Guardia Civil. Bij thuiskomst brengt ze verslag uit aan een vriendin van haar moeder, tevens de verloofde van Gonzalo, en blijkt dat het kind een schoolschrift heeft laten vallen op de plaats van het delict. Om het meisje ellende op school te besparen -- er heerst papierschaarste -- besluit Viviana ter plaatse te gaan.
Het noodlot slaat toe op momenten dat we er het minst op voorzien zijn. Viviana treft het schrift aan naast het lijk precies op het ogenblik dat twee patrouillerende Guardia Civils waaronder Tejada, gealarmeerd door de gebeurtenissen, toekomen. In deze sterk geladen scène beschrijft Pawel hoe de gebeurtenissen in een mum van tijd een eigen leven gaan leiden en hoe betrokkenen in de ban raken van geconditioneerde en gedachteloze handelingen, die voor de ene fatale gevolgen hebben en die anderen voor de rest van hun leven zullen tekenen. Tejada herkent in het slachtoffer zijn beste vriend en wapenbroeder Paco, terwijl Viviana, een overtuigde republikeinse, haar haat en afkeer tegenover de militairen maar moeilijk kan verbergen. Tejada's collega uit het vermoeden dat Paco het slachtoffer werd van republikeinse verzetslieden die mogelijk nog in de buurt rondhangen. Verdenking van betrokkenheid valt ook op Viviana en in een opwelling van haat en angst wordt zij ter plekke door Tejada geëxecuteerd. Een verwerpelijke daad, maar een die in de context van het gebeuren aannemelijk wordt gemaakt. Het opgeroepen spanningsveld, dat uitgaat van verlaten, deels tot ruïnes herleide straten en een teruggetrokken, vijandige bevolking, is dan ook een van de sterkste troeven van deze spannende roman.
Tejada's ontnuchtering komt heel geleidelijk aan. Had hij in zijn naïviteit halvelings vermoed dat hij en zijn wapenbroeders in de hoofdstad zouden worden ontvangen als bevrijders, dan daagt na de eerste confrontaties het besef dat ze beschouwd worden als bezetters. In de loop van zijn onderzoek naar de moordenaar van zijn vriend komt hij tot de vaststelling dat de vrouw die hij neerschoot, volkomen onschuldig is. Dit besef leidt bij hem niet echt tot een catharsis, maar het tempert enigszins zijn zwart-witdenken met betrekking tot medestanders en vijanden. Dit komt vooral tot uiting wanneer hij via het 12-jarige meisje Alejandra op zoek gaat naar de ware daders, die vermoedelijk te zoeken zijn in het milieu van zwarthandelaars. Het meisje is het kind van 'rojos', maar als Carmen -- naar aanleiding van haar voortvluchtige broer Gonzalo -- wordt opgepakt, zal hij alles in het werk stellen om moeder en dochter te herenigen. Zijn relatie met een andere getuige, de schooljuf van Alejandra, die eveneens sympathiseerde met de republikeinse zaak, leidt tot een ontluikende liefde waar de twee betrokkenen het erg moeilijk mee hebben. Rechts ontmoet links, en de gevolgen hiervan zullen aanleiding zijn voor nog talloze dilemma's in de toekomst. Gonzalo van zijn kant is op zoek naar de moordenaar van zijn geliefde Viviane, en dit terwijl hijzelf onverbiddelijk op de hielen wordt gezeten door de nieuwe orde. Als de twee jagers elkaar ontmoeten, geeft dit aanleiding tot een ontknoping die zowel verrassend als overtuigend is.
Dood van een nationalist is moeilijk onder te brengen in een genre. Zowel de historische evocatie als de psychologische en ideologische motieven van de personages zijn zorgvuldig uitgebalanceerd. Niemand gaat helemaal vrijuit, niemand is over de hele lijn fout, met uitzondering dan van het jonge meisje Alejandra, die geen schuld heeft aan de ellende die volwassenen elkaar aandoen. Haar evolutie zal dan ook het onderwerp vormen van een volgende roman in de reeks met de enigmatische figuur van Carlos Tejada Alonso y Leon in de hoofdrol. [Staf Schoeters]
Mac Steenaart
Als zijn vriend in 1938 vermoord wordt, schiet sergeant Tejada de vermoedelijke moordenaar dood. Dan komt hij erachter dat hij waarschijnlijk een verkeerde heeft vermoord en dat zijn vriend betrokken was bij zwarthandel. Hij gaat achter de echte dader en diens motief aan en schrikt als hij ontdekt dat de moordenaar in eigen kring gezocht moet worden. Intrigerend en aantrekkelijk geschreven verhaal uit de Spaanse Burgeroorlog waarbij de arrogantie van de overwinnaar en de vertwijfeling van de verliezer centraal staan. De goed uitgewerkte, sterk verschillende karakters in dit boeiend vertelde verhaal zorgen ervoor dat de doelgroep, liefhebbers van een literaire thriller waarbij wat kennis van de achtergronden van de Spaanse burgeroorlog prettig is, tot het eind toe geboeid bljft. Op de voorkaft een zwart-witte oorlogsfoto die door de beklemmende sfeer typerend is voor dit bijzondere boek. Paperback, normale druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.